INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Marian Ambroży Stępowski     

Marian Ambroży Stępowski  

 
 
1867-12-07 - 1946-02-01
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stępowski Marian Ambroży, pseud. Radiokronikarz, krypt.: M.St., dr M.St. (1867–1946), botanik, chemik, publicysta, działacz oświatowy, radiowiec.

Ur. 7 XII w Piotrkowie (obecnie Piotrków Trybunalski), był synem Kazimierza i Józefy z Piątkowskich.

S. uczęszczał do gimnazjum w Suwałkach; maturę zdał w r. 1885 w Lublinie. Odbył dwuletnią praktykę w Zakładach Fabrycznych Włókienniczych Braci Ginzberg w Zawierciu. Rozpoczął studia przyrodnicze na Uniw. Warsz., które w l. 1890–4 kontynuował na uniw. w Dorpacie (od r. 1893 Jurjew, obecnie Tartu, Estonia). Następnie przez dwa lata studiował botanikę i chemię analityczną na uniw. w Bernie, gdzie uzyskał stopień doktora, prawdopodobnie na podstawie rozprawy Vergleichend anatomische Untersuchungen über Vegetationsorgane der Burseraceae Diptercarpeae und Guttiferae (b.m.r.w.). W czasie studiów w Bernie wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej «Zet», a potem do Ligi Narodowej. Ok. r. 1896 otrzymał asystenturę przy katedrze chemii w Technische Hochschule w Darmstadt. W l. 1898–1900 kierował w Warszawie laboratorium analiz chemicznych na Uniw. Warsz. Dn. 25 I 1901 na posiedzeniu Warsz. Tow. Farmaceutycznego wygłosił odczyt Rzut oka na dzieje farmacji w Polsce w XIX stuleciu (W. 1901). T.r. opublikował pracę Sztuczne wody mineralne i napoje gazowe (W.). Od ok. r. 1901 do r. 1905 pracował w Krakowie jako asystent Rolniczego Zakładu Doświadczalnego UJ. Przetłumaczył z języka niemieckiego m.in. „Chemię analityczną dla aptekarzy” H. Beckurtsa (W. 1898), „Chemię życia codziennego” C. Lassara (W. 1900) i „Powietrze i zdrowie” M. Pattenkofera (W. 1908). Obok pracy zawodowej był referentem spraw oświaty pozaszkolnej w Tow. Szkoły Ludowej (TSL), a później członkiem Zarządu Głównego tego Towarzystwa. W l. 1901–6 redagował „Miesięcznik TSL”. Pod koniec lipca 1905 zorganizował w swoim mieszkaniu w Krakowie zebranie «Zet», w którym uczestniczył prawdopodobnie Roman Dmowski. Od r. 1906 do kwietnia 1912 (z krótką przerwą w r. 1909) redagował kontynuację „Miesięcznika TSL” „Przewodnik Oświatowy”, gdzie zamieścił liczne artykuły, m.in. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza a TSL (1907 nr 3) i Niemieckie biblioteki ludowe w W. Księstwie Poznańskim (1909 nr 7–9). W l. 1909–11 redagował też „Kalendarz Tow. Szkoły Ludowej”. Na tematy oświatowe opublikował broszury Praca oświatowa pozaszkolna u obcych i u nas (W. 1906) oraz Towarzystwo Szkoły Ludowej. Jak powstało, co zrobiło, do czego dąży (1891–1911). W 20 rocznicę powstania Towarzystwa (Kr. 1911). W podręczniku wydanym staraniem Uniw. Ludowego im. A. Mickiewicza pt. „Praca oświatowa, jej zadania, metody, organizacja” (Kr. 1913) opracował rozdział Latarnia projekcyjna na usługach pracy oświatowej. W r. 1910, na Kongresie Pedagogicznym we Lwowie, wygłosił referat O wspólnej pracy towarzystw oświatowych, w którym proponował stworzenie stałego porozumienia wszystkich polskich organizacji oświatowych, działających w trzech zaborach; wiosną 1914 na kursie dla nauczycieli ludowych zorganizowanym w Krakowie przez Narodowy Związek Chłopski i Tow. Nauczycieli Ludowych wygłosił wykład o oświacie pozaszkolnej. T.r. w „Kurierze Poznańskim” (nr 75–77, 80, 84) wydrukował cykl artykułów pt. Wszechwładztwo kinematografu, poświęcony filmowi jako nowemu zjawisku kultury. Interesował się rozwojem pierwszych urządzeń radiotechnicznych w świecie; pod jego kierunkiem syn Włodzimierz, uczeń gimnazjalny, skonstruował t.r. stację radiotelegraficzną.

Po wybuchu w r. 1914 pierwszej wojny światowej wstąpił S. do Legionów Polskich; skierowany przez Wydz. Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN) objął stanowisko kierownika archiwum i biblioteki w Biurze Prasowym NKN. Był redaktorem wydanego przez NKN kalendarza „Legionista Polski na rok 1916” i ogłosił w nim artykuły O intendanturze [!] Legionów oraz O prowianturze Legionów, a także sporządził „Kronikę Legionów”. W „Przewodniku Oświatowym” (1918 nr 1) opublikował szkic Odbudowa i przebudowa bibliotekarstwa TSL po wojnie. Od końca r. 1918 do r. 1924 kierował biblioteką Międzynarodowego Biura Wymiany Wydawnictw MSZ. W czasopiśmie „Przegląd Dyplomatyczny” zamieszczał od czerwca 1919 bibliografię nabytków biblioteki MSZ. Opublikował tam w r. 1921 artykuły Druki propagandy bolszewickiej i o propagandzie bolszewizmu w Rosji (nr 1–2, odb. W. 1921) i Organizacja i metody międzynarodowej wymiany wydawnictw (nr 7–8, odb. W. 1921). Jako posiadacz cennego zbioru ekslibrisów został w r. 1924 członkiem Tow. Miłośników Ekslibrisu. W l. 1925–6 pracował w Inst. Wydawniczym «Biblioteka Polska».

W okresie międzywojennym S. był czynny wraz z synem w ruchu miłośników radiotechniki. Należał do inicjatorów wydawania od jesieni 1924 dwutygodnika „Radioamator”; na jego łamach ogłosił wiele artykułów. Publikował też w tygodnikach „Radiofon Polski”, a następnie w „Radio”. Od r. 1925 był prelegentem i radiokronikarzem w stacji nadawczej Polskiego Tow. Radiotechnicznego (PTR) przy ul. Narbutta w Warszawie. Na zorganizowanej przez PTR w lutym 1926 konferencji poświęconej radiowym akcjom oświatowym, wygłosił główny referat i został wybrany do komisji, opracowującej program wykładów powszechnych przez radio. W maju t.r. współorganizował w Warszawie wystawę radiową. Jesienią opuścił PTR i przeniósł się do nowo powstałej Spółki Akcyjnej Polskiego Radia (PR), gdzie prowadził stałą audycję „Skrzynka Ogólna”; odpowiadał w niej na listy radiosłuchaczy i zyskał dzięki temu znaczną popularność. Tworzył też reportaże radiowe; przetłumaczył z języka niemieckiego słuchowisko radiowe H. F. Weitza „Wieża dźwięków” (W. 1928) oraz wydał broszurę W dżungli poleskiej. Wrażenia z wędrówek radiokronikarza (Lw. 1933). We wrześniu 1932 został członkiem zarządu Radio-Klubu Polskiego, którego celem było popularyzowanie radiotechniki.

W czasie oblężenia Warszawy, we wrześniu 1939, występował S. nadal przed mikrofonem, dzieląc się ze słuchaczami swymi uwagami, radami i wspomnieniami. Podczas okupacji niemieckiej przebywał w Warszawie; nawiązał kontakt z powstałą w r. 1943 organizacją konspiracyjną Korpus Bezpieczeństwa (KB), której przekazał kilka aparatów nadawczo-odbiorczych. Na polecenie władz KB kolportował prasę konspiracyjną, a także zbierał datki na zakup środków opatrunkowych dla służb sanitarnych. Powstanie warszawskie 1944 r. spędził w swym mieszkaniu na Żoliborzu, skąd 4 IX t.r. został przez Niemców wysiedlony; mieszkanie S-ego zdewastowano i rozkradziono, przepadły zbiory sztuki i biblioteka. Po kilkudniowej tułaczce osiadł S. w pobliżu Bolimowa (pow. łowicki). Wrócił do Warszawy w lutym 1945 i został bibliotekarzem PR. W czasopiśmie „Radio i Świat” opublikował kilka artykułów m.in. Odbudowa Raszyna i budowa Centralnego Studia Polskiego Radia w Warszawie (1945 nr 2) oraz Przed sześciu laty [PR we wrześniu 1939] (1945 nr 5). W rękopisie pozostawił, pisane w czasie okupacji, obszerne wspomnienia Sam na sam z mikrofonem – gawędy radiokronikarza. Zmarł 1 II 1946 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczony był Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Legionów Polskich.

W małżeństwie zawartym w r. 1897 z Konstancją z Kamienieckich (11 III 1879 – 29 X 1912) miał S. syna Włodzimierza (ur. 27 XII 1899), który po drugiej wojnie światowej osiadł w Lincoln w Wielkiej Brytanii.

 

Bibliogr. Warszawy, II–IV, VI; Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 2002; Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918, s. 17; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Słown. Pracowników Książki Pol.; Wojciechowski K., Bibliografia oświaty dorosłych, W. 1962; – Chwalewik E., Wojenne straty polskich zbiorów ekslibrisów, Wr. 1949 s. 5; Historia elektryki polskiej, W. 1974 III (w indeksie błędne imię: Marcin); Kisielewski J., Światło w mroku. Pięćdziesiąt lat pracy Towarzystwa Czytelń Ludowych. 1880–1930, P. 1930 (w indeksie błędnie: Stępkowski); Kozicki S., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Kwiatkowski M. J., Narodziny Polskiego Radia. Radiofonia w Polsce w l. 1918–1928, W. 1972; tenże, Polskie Radio w konspiracji 1939–1944, W. 1989; tenże, „Tu Polskie Radio Warszawa”, W. 1980 s. 71 (karykatura S-ego); Podgórska E., Krajowy Związek Nauczycielstwa Ludowego w Galicji 1905–1918, W. 1973; – Nasza walka o szkołę polską, W. 1934 II; „Zarzewie” 1909–1920. Wspomnienia i materiały, Oprac. A. Garlicka, W. 1973; – „Antena” 1935 nr 35 (fot.); „Bibliotekarz” 1946 nr 6–7 s. 138; „Głos Ludu” 1946 nr 33; „Wiad. Liter.” 1924 nr 47 (fot.); „Życie Warszawy” 1946 nr 33; – AAN: Karty ewidencyjne Prezydium Rady Ministrów, sygn. 9 k. 210; Arch. PR w W.: Teczka akt personalnych S-ego, nr A 162; Arch. UJ: Akta Roln. Zakł. Doświadczalnego, sygn. SR 28; B. Narod.: rkp. 2728, 5193, 5962; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 1995; B. Ossol.: rkp. 7183; CAW: sygn. MN 16 III 1937.

Stanisław Konarski

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.