Romeyko Marian, pseud. Mak (1897–1970), pilot, pułkownik WP. Ur. 13 II w Olszanie w pow. zwinogródzkim, był synem Albina i Stefanii z Sencków.
R. ukończył szkołę handlową w r. 1915 w Zwinogródce. Od 29 V 1915 służył w armii rosyjskiej. Ukończył Aleksiejowską Wojskową Szkołę Inżynieryjną w Kijowie w stopniu chorążego i służył w fortecy Sweaborgu. Od grudnia 1916 walczył na froncie rosyjsko-niemieckim w rejonie Rygi. W lipcu 1916 został mianowany podporucznikiem. Od 22 XI 1917 do 14 III 1918 służył w I Korpusie Polskim gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, a od 15 III do 15 X 1918 w polskich formacjach wschodnich.
W listopadzie 1918 R. wstąpił ochotniczo do WP. Został oficerem w 1 p. telegraficznym, a później w lotnictwie na Mokotowie. Wiosną 1919 wziął udział w kampanii wileńskiej jako obserwator w randze porucznika w składzie 4 Eskadry Wywiadowczej. W czerwcu 1919 ukończył Francuską Szkołę Pilotów rozlokowaną na lotnisku Mokotowskim. Brał udział w kampanii 1920 r. jako pilot 3 Eskadry Wywiadowczej. Dokonywał lotów na szlaku Kijów–Szepietówka, a potem w czasie ofensywy znad Wieprza i w bitwie niemeńskiej. Z końcem wojny został mianowany kapitanem. Następnie służył w lotnictwie morskim w Pucku i w 3 p. lotniczym (p.l.) w Poznaniu. Z kolei przez 3 miesiące 1921 r. pracował w Dep. Żeglugi Powietrznej Min. Spraw Wojskowych. Od listopada 1921 studiował w Szkole Sztabu Generalnego przekształconej latem 1922 w Wyższą Szkołę Wojenną (WSW), którą ukończył w r. 1923. Pozostawał na etacie 3 p.l. w Poznaniu, jako oficer nadetatowy. W l. 1923–4 pracował w Oddziale II (informacyjnym) Sztabu Generalnego w referacie studiów rosyjskich w dziale dyslokacji. Od lutego 1924 pełnił służbę jako szef Oddziału Ogólnego Dowództwa Okręgu Korpusu III w Grodnie. W grudniu 1924 uzyskał awans na stopień majora. W lecie 1925 został przeniesiony z inicjatywy gen. Tadeusza Kutrzeby do Biura Ścisłej Rady Wojennej na stanowisko kierownika referatu lotnictwa i obrony przeciwlotniczej, z tym że referat lotnictwa przekazał w lecie t.r. płk. Ludmiłowi Rayskiemu. W marcu 1926 przeszedł na stanowisko dowódcy dywizjonu w 3 p.l. w Poznaniu. W czasie przewrotu majowego 1926 r. R. przebywał w Poznaniu. Tu rozpoczął również działalność w Lidze Obrony Powietrznej Państwa, która po zjednoczeniu z Tow. Obrony Przeciwgazowej w r. 1928 przyjęła nazwę Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (L.O. P.P.), a w której został później członkiem Zarządu Głównego.
Po odbyciu rocznego stażu dowodzenia R. został ponownie przeniesiony w marcu 1927 do Sztabu Generalnego (później przemianowanego na Sztab Główny ) na stanowisko kierownika referatu lotniczego w Oddziale III (szkoleniowym). Był członkiem komisji regulaminowych piechoty, artylerii i kawalerii jako referent do spraw lotnictwa oraz jednym z 3 redaktorów komisji regulaminowej lotnictwa. W l. 1927–9 odbywał podróże zagraniczne w celu poznania lotnictwa włoskiego, francuskiego i czechosłowackiego. W SG pracował nad państwowym planem sieci obserwacyjno-meldunkowej. Po objęciu przez gen. T. Kutrzebę stanowiska komendanta WSW, został w r. 1929 wykładowcą taktyki lotnictwa w tejże uczelni. Wspólnie z mjr. Julianem Piaseckim opracował wiele wykładów z tego przedmiotu, które zostały wydane jako Zbiór przykładów taktycznych dla lotnictwa (W. 1932). Ponadto ogłosił drukiem książkę pt. Taktyka lotnictwa (W. 1936), która w formie skryptu była w obiegu już od r. 1932.
R. był propagatorem rozwoju lotnictwa jako broni samodzielnej, a nie jedynie jako broni pomocniczej wojska. Za główne trudności w swej pracy uważał nieuświadamianie sobie przez czynniki kierownicze całości zagadnień wynikających z zagrożenia powietrznego państwa oraz słaby potencjał lotniczy Polski, co zmuszało do przyjmowania fikcyjnych teorii lotniczych. Czuł się za teorie te współodpowiedzialny, a głoszenie ich w ramach pracy w WSW usprawiedliwiał koniecznością realizowania celów szkoleniowych. Trudności te pogłębiała coraz większa dysproporcja pomiędzy rozwojem lotnictwa wielkich mocarstw a rozwojem lotnictwa polskiego. Na wiosnę 1935 prosił o przeniesienie w stan spoczynku, ale nie zostało to zaakceptowane przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. W l. 1936–7 pracował w Inspektoracie Obrony Powietrznej Państwa, przy czym utrącenie swej kandydatury na stanowisko szefa sztabu tego inspektoratu przypisywał gen. L. Rayskiemu. W r. 1936 awansował na podpułkownika. Po utworzeniu w jesieni 1937 Wyższej Szkoły Lotniczej, R. został w niej dyrektorem nauk (do r. 1938).
R. był autorem licznych prac o tematyce lotniczej i z zakresu obrony przeciwlotniczej kraju, m. in.: Doświadczenia lotnicze z wojny polsko-sowieckiej („Bellona” 1926 s. 232–59), Koleje a wojna lotniczo-gazowa (P. [1926]), Rozważania na temat zadań Ligi Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej („Przegl. Lotn.” 1928 nr 2 s. 47–51), Współpraca lotnictwa z kawalerią podczas zagonów (tamże 1929 nr 1 s. 11–22, nr 2 s. 98–106), Geneza powstania lotnictwa towarzyszącego (tamże 1930 nr 7/8 s. 511–25, nr 9 s. 649–55), Wskazówki dla powołanych do pełnienia służby obserw.-meldunkowej przy obronie przeciwlotniczej kraju (W. 1931, Wyd. 3, W. 1934), Rozpoznanie ruchów wielkich jednostek pancernych („Przegl. Lotn.” 1932 nr 5/6 s. 254–8), O dostosowanie działań lotnictwa do potrzeb dowódców i pola walki (tamże, 1933 nr 1/2 s. 12–17). Był redaktorem pracy zbiorowej pt. „Ku czci poległych Lotników. Księga Pamiątkowa” (W. 1933), w której zamieścił obszerne opracowanie pt. Zarys dziejów lotnictwa polskiego oraz książki pt. „Polska lotnicza” (W. 1937). Ponadto przetłumaczył poprzedzając przedmowami, książki: P. Vauthiera „Niebezpieczeństwo lotnicze i przyszłość kraju” (W. 1932), E. B. Ashmore’a „Obrona przeciwlotnicza” (W. 1937), (E.) von Hoeppnera „Wojna Niemiec w powietrzu” (W. 1937). Był jednym z założycieli „Przeglądu Lotniczego” i jego redaktorem w l. 1931–3 i kilku przemiennych numerów w r. 1934. Współpracował też z „Gazetą Polską”.
W kwietniu 1938 R. został wyznaczony na stanowisko attaché wojskowego do Rzymu, gdzie ambasadę obejmował również w tym czasie gen. Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Na stanowisku tym pozostawał do maja 1940. Po przegranej kampanii wrześniowej pomagał w ewakuacji Polaków przez Włochy. Od r. 1940 działał w polskim ruchu oporu we Francji. Był właścicielem posiadłości Malakhoff pod Cannes i m.in. sprawował organizacyjną opiekę nad rodzinami ewakuowanych wojskowych polskich, które pozostały we Francji. Z początkiem 1942 r. przejął kierownictwo siatki wywiadowczej F-2, którą kierował do końca 1942 r. Używał pseud. Mak. Na skutek aresztowań przeprowadzonych przez niemiecką Abwehrę wśród członków siatki, ewakuował się do Szwajcarii, gdzie stworzył bazę pośredniczącą między Oddziałem II SG Polskich Sił Zbrojnych a F-2. Po wojnie przebywał we Francji, USA, Maroku i Australii. Zajmował się m. in. pisaniem wspomnień. Na tle swych wspomnień, publikowanych w kraju i na emigracji, R. przeprowadził krytykę władz wojskowych i stosunków panujących w WP, a to w książkach pt. Przed i po maju (W. 1967 I–II; 4 wyd. 1985), której fragmenty były również drukowane w „Wojskowym Przeglądzie Historycznym” („WPH”) w l. 1962–6 i „Rayskie” czasy lotnictwa polskiego (Londyn 1949), przy czym w tej ostatniej obarczał gen. L. Rayskiego odpowiedzialnością za prowadzenie niewłaściwej polityki lotniczej w okresie przedwojennym i za złe przygotowanie lotnictwa do wojny. Wśród tych ocen krytycznych, w które obfitowała zwłaszcza pierwsza z tych książek, zrozumienie jego znalazła natomiast dokonująca uniku moralność gen. T. Kutrzeby, który w okresie przewrotu majowego 1926 r. dochował wierności prawowitemu rządowi W. Witosa walcząc w szeregach wojsk rządowych i wykazał lojalność względem J. Piłsudskiego nie wyjawiając wcześniej jego planów spiskowych, w które przed przewrotem został przez pomyłkę wtajemniczony. Okresu tego dotyczą też artykuły: Ze wspomnień „operatora” („WPH” 1959 nr 3 s. 307–57), które z pewnymi zmianami zostały włączone do książki Przed i po maju oraz „Kwiatuszki administracyjne” (Z okresu radosnej twórczości) („Nowa Kultura” 1958 nr 2 s. 1–3), Pierwsze dni niepodległości i zamach stanu („Kultura” 1960 nr 12/158 s. 81–100), Jeszcze o pierwszych dniach Rzeczypospolitej (tamże 1961 nr 12/170 s. 97–109) i książka pt. Wspomnienia o Wieniawie i o rzymskich czasach (Londyn 1969), które we fragmentach były drukowane wcześniej jako artykuły pt. Ze wspomnień attaché wojskowego w „WPH” w l. 1959–60. Jesienią 1967 R. wrócił do Polski. W r. 1968 rozkazem ministra obrony narodowej został mianowany pułkownikiem. Zmarł 10 III 1970 w Warszawie. Został pochowany na Powązkowskim cmentarzu komunalnym (dawnym wojskowym). Był odznaczony m. in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Brązowym Medalem «Za zasługi dla obronności kraju», Odznaką Honorową L.O.P.P. I stopnia, francuską Legią Honorową «Croix de Guerre», angielskim Orderem Oficerskim Imperium Brytyjskiego.
Żona R-i Stanisława (zm. 1974), była członkiem francuskiego ruchu oporu (odznaczona «Croix de Guerre»); z małżeństwa tego miał R. syna.
Enc. Wojsk. VII; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); PSB (Ludomił Rayski); Rocznik Oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – Biegański W., W konspiracji i walce, W. 1979; Kozłowski E., Wojsko Polskie 1936–1939, W. 1964; Kozłowski E., Wrzosek M., Dzieje oręża polskiego 1794–1938, W. 1973; Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, Londyn 1965 II: Piętnastolecie L.O.P.P., W. 1938 s. 288; Płk. dypl. Marian Romeyko 1897–1970, „WPH” 1970 nr 2 s. 394–6 (fot., bibliogr.); Zamojski J. E., Polacy w ruchu oporu we Francji 1940–1945, Wr. 1975; Żochowski S., Monografia generała dywizji Tadeusza Kutrzeby, Londyn 1959; – Karpiński S., Na skrzydłach huraganu, Londyn 1976 I/II; [Szembek J.], Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), Londyn 1972 IV; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Zabiełło S., Na posterunku we Francji, Kr. 1967; Zając J., Dwie wojny, Londyn 1964; – „Życie Warszawy” 1970 nr 61, 1974 nr 266 (dot. żony); – CAW: Wniosek do awansu w r. 1933.
Henryk Korczyk