Łychowska (Bornstein-Łychowska) z Bergsonów Melania, krypt. i pseud. B.-Ł. M., M. B., M. B. dr, M. B. Ł. dr, dr Tadeusz Łychowski (1874–1962), polityk społeczny. Do r. 1920 używała nazwiska Bornstein, następnie – po zmianie nazwiska przez syna – Bornstein-Łychowska, a od r. 1940 – Łychowska. W kryptonimach i pseudonimach nazwisko Łychowski pojawiło się już w r. 1907. Ur. 11 III w zasymilowanej żydowskiej rodzinie mieszczańskiej, była córką Wincentego i Justyny Bergsonów (w latach drugiej wojny światowej Ł. podawała fikcyjne nazwisko panieńskie: Bzowiecka). Studia odbywała na uniwersytecie w Zurychu. Ukończyła je z tytułem doktora prawa publicznego i nauk politycznych. W r. 1902 zaczęła pracę zawodową w Wydziale Czytelń przy Warszawskim Tow. Dobroczynności jako zarządzająca. Pracowała tu do r. 1907. Od r. 1907 do 1917 była członkiem Zarządu Tow. Czytelń m. Warszawy. W tym okresie zaczęła aktywnie zajmować się kwestiami społecznymi i warunkami bytu ludności pracującej oraz problemem emancypacji kobiet. Wyniki badań publikowała w związanych z Polską Partią Socjalistyczną (PPS)-Lewica czasopismach: „Ogniwo”, „Wiedza”, „Związkowiec” i jego kontynuacje. Ogłaszała też artykuły w „Kurierze Codziennym” w okresie, gdy był nieoficjalnym organem PPS. Z ważniejszych prac o ustalonym autorstwie można wymienić np.: Syndykaty robotnicze we Francji („Wiedza” 1907 pod pseud. T. Łychowski), Pierwszy Zjazd kobiet w Rosji („Wiedza” 1909 pod pseud. jw.), Kwestia kobieca („Ogniwo” 1903), Jeszcze w sprawie kobiecej (tamże). W „Ogniwie” zamieszczała w kronice liczne opracowania na tematy społeczne. Mimo że publikowała w pismach PPS-Lewicy, nie była organizacyjnie związana z tą partią (nie zaliczano jej też do sympatyków). Jej kontakty z pismami PPS-Lewicy wynikały z utrzymywania stosunków towarzyskich z adwokatem Marcelim Lewym, który stał blisko tej grupy politycznej.
Po odzyskaniu niepodległości przez państwo polskie Ł. podjęła 1 XII 1918 pracę w Min. Pracy i Opieki Społecznej w charakterze pomocnika referenta, 1 IX 1919 – starszego referenta, kierując równocześnie wydziałem. W dn. 26 XI 1925 została mianowana radcą. Na tym stanowisku pracowała w Ministerstwie do r. 1938, kierując w l. 1935–8 referatem społeczno-ekonomicznym w gabinecie ministra. Na marginesie pracy zawodowej prowadziła badania nad położeniem klasy robotniczej w Polsce. Z tego zakresu ogłosiła drukiem wiele wartościowych prac. Artykuły publikowała m. in. w czasopismach: „Biuletyn Min. Pracy i Opieki Społecznej”, „Praca i Opieka Społeczna”, „Świat Pracowniczy” i in. Spośród licznych opracowań warto wymienić: Płace i ruchy robotnicze w Warszawie w r. 1917 i 1918 na tle czynności niemieckiej komisji płac („Biul. Min. Pracy i Opieki Społecznej” 1919 i odrębna odb.), Co daje Rzeczpospolita i rząd polski robotnikom w Polsce (B. m. 1920), Ceny artykułów spożywczych i płace robotnicze w Warszawie w latach 1914–1921 (razem z S. Rzewuskim, „Praca i Opieka Społeczna” 1921), Ochrona pracy pracowników handlowych i przemysłowych (W. 1925), Dziesięć lat polityki społecznej państwa polskiego 1918–1928 („Świat Pracowniczy” 1928 i odb.), Międzynarodowa Organizacja Pracy. Zarys ustroju i działalności (W. 1928), Izby robotnicze. Organizacja i zadania (W. 1929), Zarys ustawodawstwa pracy („Bilans gospodarczy dziesięciolecia Polski Odrodzonej”, P. 1929 II). Była też redaktorem oficjalnego wydawnictwa Min. Opieki Społecznej pt. „Polityka społeczna państwa polskiego 1918–1935” (W. 1935). W pracach swych w sposób dociekliwy przedstawiała trudną sytuację klasy robotniczej i wskazywała na możliwości jej częściowej poprawy w warunkach istnienia gospodarki kapitalistycznej. Była również autorką przekładu z języka angielskiego książki D. Ricarda „Zasady ekonomii politycznej i podatkowania” (W.–L. 1919, W.–Kr. 1929). W bezpośredniej działalności politycznej nie brała udziału. Zajmowała się jednak działalnością społeczną. Była też członkiem Instytutu Gospodarstwa Społecznego.
W latach drugiej wojny światowej ukrywała się Ł. pod nazwiskiem Łychowska (nazwiska tego używała już do końca życia). Utrzymywała się z udzielania lekcji języków obcych i sprzedaży paczek otrzymywanych od przebywającego na emigracji syna. Po wojnie była na emeryturze. Po nieudanej operacji zaćmy utraciła wzrok i zamieszkała w Domu Sióstr Szarytek w Warszawie. Zmarła w Warszawie 17 II 1962 i została pochowana na cmentarzu na Służewie. Ł. była żoną doktora Maurycego Bernsteina, z którym się rozwiodła. Miała z nim syna Tadeusza (zob.).
Czachowska J., Czachowski A., Wiedza, Nowe Życie, Światło, Kuźnia. 1906–1914. Bibliografia zawartości, Wr. 1956; Kormanowa, Materiały do bibliografii 1866–1918; taż, Materiały do bibliografii 1918–39; Lipska M., Loth R., Ogniwo 1902–1905. Bibliografia zawartości, Wr. 1957; – Kiepurska H., Inteligencja zawodowa Warszawy 1905–1907, W. 1967; Orzechowski J., Kochański A., Zarys dziejów ruchu zawodowego w Królestwie Polskim (1905–1918), W. 1964; Szturm de Sztrem T., Instytut Gospodarstwa Społecznego 1920–1944, W. 1959; – Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1935 s. 219; – „Z Pola Walki” 1963 s. 469; „Życie Warsz.” 1962 nr 43 s. 5; – AAN: PRM, wnioski kwalifikacyjne MPiOS t. 657; – Informacje H. Altmana, J. Bornsteinowej, siostry J. Mistera i H. Sokołowskiej.
Zbigniew Landau