Ruttich Michał Bogusław (1686–1729), pastor luterański, profesor Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego. Ur. w Wilnie, był synem aptekarza Franciszka, luteranina rodem z Międzyrzecza.
Po naukach początkowych w Wilnie kontynuował je R. w miejskiej szkole humanistycznej w Królewcu, a w r. 1702 wpisał się na uniwersytet w Halle, gdzie studiował głównie pod kierunkiem wybitnych filologów: K. Cellariusa i J. H. Michaelisa oraz filozofa J. E. Buddeausa. Główny jednak cel studiów stanowiła teologia uprawiana pod kierunkiem A. H. Franckego, przywódcy pietyzmu, z którym R. nawiązał ścisłe i trwałe związki. Studia filologiczne R-a objęły także język arabski, co wiązało się zapewne ze wskazaniami Franckego, który przygotowywał szerokie plany misyjne sięgające Rosji i Turcji. W Halle i Lipsku (1704) przebywał R. łącznie do r. 1705, kiedy to z protekcji Franckego jako znawca języków orientalnych powołany został do utworzonego w Moskwie przez cara Piotra I gimnazjum. Do Moskwy udał się wraz z profesorami J. Ch. Büthnerem i P. D. Brettschneiderem z Hamburga morzem do Archangielska, a stamtąd drogą lądową do Moskwy. Pobyt moskiewski R-a nie jest bliżej zbadany. W r. 1708 niezadowolony z miejscowych stosunków (naraziwszy się władzom, był nawet krótko więziony), wrócił do rodzinnego Wilna. Wkrótce udał się do Królewca, gdzie zarabiał na życie jako nauczyciel domowy. Profesorom w Halle, z którymi pozostawał w stałym kontakcie, zawdzięczał powołanie go decyzją z 19 III 1714 na profesora nadzwycz. do Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego. Po przybyciu do Torunia związał się R. z profesorem Marcinem Oloffem, pietystą, kaznodzieją polskim w kościołach Św. Jerzego i Najśw. Panny Marii. Po jego śmierci R. został powołany na pastora kościoła Św. Jerzego (wrzesień 1715), a następnie także i na kaznodzieję polskiego u Najśw. Panny Marii (7 III 1717). Objąwszy urzędy kościelne R. odszedł od swej działalności w gimnazjum, która jednakże choć krótka (1714–18) stanowiła ważny fragment dziejów szkoły. R., entuzjasta planów misyjnych i oświatowych pietyzmu, popierał stosowanie języków narodowych w szkolnictwie i w działalności kościelnej. Jako profesor a zarazem lektor języka polskiego rozwinął m. in. nauczanie języka polskiego w gimnazjum. Podczas introdukcji na katedrę (19 IV 1714) wygłosił mowę De machiavelismo Machumedis in excogitanda religione sua cytując w niej sury Koranu we własnym tłumaczeniu. W r. 1714 ogłosił drukiem afisz zapowiadający rozpoczęcie wyższego lektoratu języka polskiego w gimnazjum (Właśnie dobrze Mędrcy, człowieka na świat bez mowy, bez rozumu i bez rozsądku wychodzącego…, Tor. 1714). Była to zwięzła pochwała zalet i piękna języka polskiego, obrona jego samodzielności i czystości. W sporach językowych toczonych w Toruniu bronił R. zdecydowanie języka polskiego; uważał go za swój język macierzysty i biegle się nim posługiwał, o czym świadczą liczne drukowane panegiryki i wiersze okolicznościowe, w których widoczne jest dążenie do wytwornej szaty językowej: są dobrym przykładem polszczyzny pierwszej ćwierci XVIII w. (m. in. obszerny panegiryk prozą: Skuteczna chrześcian prawdziwych pociecha, Tor. 1717).
Poświęciwszy się głównie pracy duszpasterskiej nie zaniedbywał jednakże R. swej działalności pisarskiej i naukowej, o której jednak niewiele dziś wiemy. Przygotował m. in. wydanie Koranu w przekładzie na polski i łacinę (rkp. zaginął), przekład na język polski dzieła mistyka luterańskiego J. Arndta „Wahres Christhenthum” (rkp. zaginął). Brał udział w przygotowaniu pietystycznej edycji Pisma Świętego w języku polskim (Halle 1726, 1728). Pisywał także do pierwszego toruńskiego czasopisma «uczonego» „Das Gelehrte Preussen”. W maju 1728 za sprawą R-a, spełniającego wolę rodziny zmarłego polskiego luteranina Jerzego Deutschmanna, ceremonie pogrzebowe odbyły się po polsku, a nie po niemiecku, jak wymagały rozporządzenia rady miejskiej. Sam R. wygłosił polskie kazanie na cmentarzu. Ściągnął tym na siebie ataki pastorów niemieckich, zarzucano mu pietyzm i wytykano wady charakteru. R. znany ze swego gwałtownego usposobienia zaognił konflikt i otrzymał dymisję z urzędu pastora (21 VI 1728). W niejasnych okolicznościach (sprawa R-a była tuszowana w XVIII w. przez miejscowe koła kościelne) R. targnął się na swoje życie, z 16 na 17 II 1729. Zwłoki samobójcy pochowane zostały potajemnie na cmentarzu Św. Jerzego.
R. żonaty był od r. 1721 z Elżbietą Balde, córką pastora we Wrześni, pietysty. Po latach jeden z synów R-a – Franciszek Mateusz – został następcą swego dziadka jako pastor we Wrześni.
Estreicher; Wybitni ludzie dawnego Torunia, W.–P.–Tor. 1982 s. 117–22 (Salmonowicz); Wybitni Pomorzanie XVIII wieku, Wr. 1983 s. 168–73 (Salmonowicz); – Reychman J., Orient w kulturze polskiego Oświecenia, Wr. 1964 s. 236–8; Salmonowicz S., Pietyzm w Toruniu, „Roczn. Tor.” T. 13: 1978 s. 194–5; tenże, Tragiczny spór Michała Bogusława Rutticha. Z dziejów walki o język polski w Toruniu w początkach XVIII w., „Zap. Hist.” T. 35: 1970 z. 1 s. 37–50; Wotschke T., Der Pietismus im alten Polen, „Deutsche Blätter in Polen” T. 4: 1927, 9 s. 507–22, T. 6: 1929, 10 s. 461–86 (korespondencja R-a); – Als der … Michael Ruttich … Prediger … Anno 1721 d. 17. Juni mit der … Barbara Elisabeth des … Mattheus Balden … Tochter sein Hochzeit-Festin celebrirte, Thorn [1721]; – Archiv d. Hauptbibliothek d. Franckenschen Stiftung w Halle (niedrukowane listy R-a).
Stanisław Salmonowicz