INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Mikołaj Dembowski h. Jelita      Frag. portretu abp. Macieja Dembowskiego z 1742 roku pędzla Adama Manyoki.

Mikołaj Dembowski h. Jelita  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1939-1946 w V tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Dembowski Mikołaj h. Jelita († 1757) arcybiskup nominat lwowski, syn Floriana, sędziego ziem. płockiego, i Ewy z Ciechanowieckich, był młodszym bratem Antoniego Sebastiana, za którym szedł na ślepo w dążeniu do kariery (nawet charakterem pisma bliźniaczo podobny, choć daleki od jego pracowitości i myślowej samodzielności). Życie jego przez pół wieku to nieustająca gonitwa za godnościami i beneficjami. Młodo został sekretarzem królewskim i kanonikiem warszawskim (później też płockim), 19 VI 1728 proboszczem bielskim, 7 IX 1730 sochaczewskim z intratną kaplicą św. Antoniego, w czerwcu r. 1731 kanonikiem krakowskim, nieco potem scholastykiem łęczyckim. Gotowość do służby w dynastycznym saskim rydwanie zaznaczył podróżami do Drezna w r. 1727 i 1730; trzymał się wówczas głównie protekcji J. A. Lipskiego; był deputatem w trybunale r. 1732–3. Na sejmiku przedkonwokacyjnym płockim w lutym r. 1733 monstrancją uśmierzał od ołtarza gniew i wybuchy szlachty przeciwko rządom saskim. Zwycięstwo Augusta III otworzyło mu widoki dalszego wywyższenia: ustąpił probostwa sochaczewskiego bratu Antoniemu, a scholasterii łęczyckiej Sołtykowi, sam za to chwytał inne zaszczyty: został »najwyższym« pisarzem skarbu kor., »generalnym« proboszczem miechowskim, pisarzem wielkim kor., sięgał po biskupstwo chełmskie, aż wreszcie wyrobił sobie w Dreźnie nominację na biskupa kamienieckiego (1 XI 1741) z zachowaniem probostwa miechowskiego. Po roku został wyświęcony przez brata 7 X 1742. W senacie zasiadł w sierpniu r. 1744, ale niewiele w nim miał do powiedzenia. Raz na sejmiku podolskim goręcej przemówił za obroną państwa (1744), parę razy na sejmach w l. 1744, 1746, 1748 wtórował bratu, popierając aukcję wojska; bywał deputatem do rachunków ledwo istniejącej artylerii, do bezskutecznej kalkulacji ze spadkobiercami Rybińskiego; zresztą więcej, niż za te jałowe występy, chwalono go za dwuletnią pracę w trybunale radomskim w l. 1744–6 w charakterze prezydenta. Jako proboszcz miechowski źle się zapisał w pamięci owieczek, kiedy odmawiał pomocy pogorzelcom-bożogrobcom po strasznym pożarze 19 IV 1745. Za to dbał o ubogą diecezję kamieniecką: tu pracował nad podniesieniem poziomu duchowieństwa, założył w Kamieńcu seminarium, odrestaurował katedrę, budował kościoły. W krytycznym dla familii Czartoryskich roku 1753 związał się jeszcze bliżej z obozem dworskim Jerzego Mniszcha i otrzymał 3 VIII order orła białego. Po sejmie r. 1754 należał z bratem do tej większości senackiej, która zachęciła króla do wzięcia ordynacji ostrogskiej pod administrację królewską i zasiadł w komisji dubieńskiej (1754–6), mającej lustrować dochody i ustalić (po myśli dworu) dalszy los ordynacji. Brühl zapamiętał mu tę zasługę i, kiedy zawakowała archidiecezja lwowska, sam pierwszy dla utrącenia kandydatury H. Szeptyckiego zaofiarował ten awans D-mu. Biskup targował się jeszcze o zatrzymanie Miechowa i o wysokość opłat od bulli papieskiej; nim otrzymał sakrę, umarł prawie nagle w Czarnokozińcach 17 XI 1757. Ostatnią i może jedyną głębszą namiętnością tego gładkiego i dość apatycznego człowieka było sądowne ściganie żydów (perfidia judaica), kiedy to kazał spalić publicznie talmud w Kamieńcu na miesiąc przed śmiercią.

Bartoszewicz w Enc. Org.; Konopczyński, Polska w dobie wojny siedmioletniej; Skibiński, Europa a Polska w dobie wojny o sukc. austr.; Diariusze sejmowe 1746–1752, wyd. Konopczyński. Zob. też bibliografię do artykułu o Ant. Sebastianie D-im.

Władysław Konopczyński

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.    

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.