Synowiec Mikołaj z Rzędowic i Kociny h. Stary Koń (zm. między 1489 a 1492), burgrabia krakowski, starosta (tenutariusz) chęciński.
Był synem Mikołaja z Warzęgowa (zob.) i zapewne Katarzyny, młodszym bratem Jana (zob.) i Henryka.
Po raz pierwszy S. pojawił się z źródłach 23 IX 1440, kiedy podkomorzy krakowski Piotr Szafraniec i ojciec S-a poręczyli za niego star. krakowskiemu Janowi Czyżowskiemu, że pod zakładem 1 tys. grzywien będzie żył w pokoju z Janem Gałką z Niedźwiedzia (nie wiadomo, młodszym czy starszym, obaj byli posesorami urzędu burgrabiego krakowskiego po ojcu) od momentu, gdy podobnego wpisu poręki dokona Gałka. Dn. 22 IV 1441 S. i jego brat Henryk zostali oskarżeni przez Stanisława z Niedźwiedzia, że naszli jego mieszkanie w Krakowie i zabrawszy mu miecz, poranili go i obwołali «zdradźcą»; miesiąc później Jadwiga, żona Jana Gałki, wniosła pozew przeciw ojcu S-a, skarżąc się, że z jego domu wyszedł nocą i tam wrócił S. (niewydzielony jeszcze syn) z trzynastu pomocnikami ze szlachty, z którymi najechał dom jej męża i poranił go w łożnicy oraz zrabował rzeczy wartości 50 grzywien. Nie jest znane tło ani zakończenie tego konfliktu; w jego trakcie ojciec S-a najechał urząd w dzień posiedzenia sądu i zabrał stamtąd siłą 1 tys. grzywien zakładu. W ciągu kilkunastu następnych lat nie sposób określić, które z licznych wzmianek źródłowych o Mikołaju Synowcu odnoszą się do S-a, a które do jego ojca; m.in. w l. 1445–6 Mikołaj Secygniowski i Piotr z Pieczeniegów ręczyli Janowi Białkowskiemu spłatę 128 grzywien za S-a i jego ojca. W r. 1456 otrzymał S. urząd burgrabiego krakowskiego, należący do jego brata Jana, na czas nieobecności tegoż w kraju; w przypadku, gdyby Jan nie wrócił z misji powierzonej mu przez króla, S. mógłby dzierżyć urząd dożywotnio. Wraz Janem Szantą z Niedźwiedzia S. ręczył w r. 1457 pod zakładem 300 grzywien za Andrzeja Młoszowskiego i Stanka, jego klienta z Łęczycy, na ręce Jana Gałki z Niedźwiedzia i Jakuba Obulca z Gór, opiekunów klasztoru mogilskiego, że nie będą niepokoić i napadać opata i jego kmieci. Dn. 24 IV 1460 razem z bratem Janem zawarł ugodę z bp. krakowskim Tomaszem Strzępińskim w sprawie połowu ryb w jeziorze we wsi Kraśniów (pow. wiślicki) w części należącej do biskupstwa krakowskiego; pozostała część od r. 1400 była w rękach rodziny S-a.
W r. 1461 pojawił się S. z tytułem burgrabiego krakowskiego. Był już wówczas żonaty z Anną, córką Piotra Secygniowskiego i wdową od r. 1451 po Mikołaju Morawcu z Konaszówki. W r. 1462 do posiadanych już wspólnie z bratem tenut: Rzędowic, Rogowa, Kraśniowa, Kociny i Czubrowic dokupił za 300 grzywien od Jakuba Płazy z Sieciechowic część Częstoszowic, którą ten z kolei kupił od Andrzeja Morawca z Kolczyna, pasierba Anny; była to wieś, na której Anna miała oprawę od pierwszego męża, wykupioną wcześniej przez pasierba. Tego samego dnia kupił S. za 400 grzywien od tegoż Płazy inną wieś, Otolę (pow. lelowski), którą ten również odkupił od Morawca, z zastrzeżeniem, że w przypadku śmierci Anny zwróci Morawcowi 200 grzywien posagu; wkrótce Morawiec sprzedał S-owi za 400 grzywien część królewskiej wsi Otola z prawem patronatu kościoła. W r. 1463 wziął S. od Anny Gołyszyńskiej w dzierżawę na trzy lata część wsi Gołyszyn, którą wraz z prawem patronatu kościoła w Wysocicach wykupił w r. 1468 do spółki z bratem Janem od tejże Anny za 300 grzywien. W r. 1466 został wraz z bratem Janem oskarżony przez Mikołaja i Jana z Trzebienic w imieniu Katarzyny Włodkowej z Barwałdu, że nie zwrócili jej 110 fl. i 11 grzywien, jednak pozew został odrzucony przez sąd wiecowy. Jako dziedzic części Gołyszyna wadził się S. z sąsiadem z innej części tej wsi Janem Pieniążkiem z Iwanowic; najechał jego część i uprowadził trzech kmieci, traktując ich jako rekompensatę za wycięcie przez Pieniążka gajów wartości 100 grzywien. Działalność publiczna S-a w tym czasie jest słabo poświadczona; w r. 1474 z tytułu sprawowania urzędu burgrabiego godził mocno zwaśnione strony: Annę Świątkową z Miechowa i jej młodszego syna Jana ze starszym synem Maciejem. W r. 1476 wraz z bratem Mikołajem kupił S. za 2200 fl. od Krzysztofa Szafrańca część zamku Pieskowa Skała oraz część Sułoszowej i Woli Kalinowskiej.
Czynności S-a na dworze królewskim znane są wyłącznie ze źródeł skarbowych, z tytułu różnych potrzeb tenuty chęcińskiej. W r. 1481 pobrał S. stację, należną królowi z dóbr klasztoru miechowskiego. W styczniu 1482 sprzedał za 200 grzywien swemu słudze Stanisławowi z Suliszowa sołectwo w Czubrowicach. Podczas pobytu z królem w Trokach zrezygnował 4 VIII 1482 z majątków królewskich Rzędowice, Przybysławice, Czubrowice i Otola oraz z czterech łanów w Chwalibogowicach (pow. wiślicki) na rzecz króla, zatrzymując je w dożywocie. Ponadto zrezygnował z poł. Kociny, na której zapisał 700 grzywien sędziemu sandomierskiemu Piotrowi Secygniowskiemu z Pacanowa, bratu swej żony, a którą to sumę monarcha miał mu zwrócić. Król zobowiązał się wypłacić jego żonie wiano oprawione na wsiach Kocina i Chwalibogowice oraz zezwolił S-owi zastawić za 700 grzywien wsie Drugnia, Wierzbie i Podstoła (pow. wiślicki), które winny wrócić do władcy. W zamian S. otrzymał tenutę chęcińską na takich samych warunkach, na jakich trzymał ją jego brat Jan, oraz 60 grzywien z cła chęcińskiego i 6 cetnarów soli tygodniowo z żup wielickich (zapewne na konserwacje zamku). Dn. 14 X t.r. w Nowogródku Kazimierz Jagiellończyk zapisał żonie S-a 400 grzywien na Otoli, Kraśniowie i poł. Chwalibogowic. W r. 1483 otrzymał S. od Andrzeja Tęczyńskiego wwiązanie do jego m. Nowej Góry w zamian za dług 100 fl. jaki miał u jego brata, podkomorzego krakowskiego Zbigniewa. W r. 1485 oskarżał S. Katarzynę, wdowę po Janie Mysłowskim, że jej mąż przywłaszczył sobie m.in. jego srebrne kubki i pieniądze, które pożyczył tejże Katarzynie; oczyściła się ona jednak z zarzutów przysięgą sześciu świadków. Poważniejszej roli S. w otoczeniu króla nie odegrał i wydaje się, że swą pozycję zawdzięczał ojcu, a przede wszystkim znaczeniu, jakie miał na dworze jego brat Jan.
Latem 1485 Piotr Secygniowski skwitował króla z 700 grzywien zapisanych na Kocinie oraz z 1/3 sumy z 400 grzywien zapisanych na tej wsi żonie S-a z tytułu oprawy wiana. Anna zmarła bezdzietnie przed 6 VI 1489. Wówczas król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził ugodę, jaką S. zawarł z braćmi żony, burgrabią krakowskim Mikołajem Secygniowskim i Tomaszem Buszkowskim w sprawie posagu i wiana, mocą której winien był zapłacić Secygniowskim 50 grzywien, podczas gdy pozostałe 100 grzywien miał po śmierci S-a zapłacić król.
S. po raz ostatni wystąpił 11 X 1489; w swym dworze w Rzędowicach wystawił wówczas dokument, w którym oświadczył, że otrzymane od podskarbiego Piotra Kurozwęckiego 100 grzywien na poczet długu 400 fl. za tę stację od klasztoru miechowskiego przekazał prepozytowi na remont klasztoru; w zamian poprosił o przyjęcie go do funkcjonującego przy tym klasztorze ekskluzywnego Bractwa Grobu Pańskiego. S. zmarł bezpotomnie, najpewniej przed 20 XII 1492; tenutę chęcińską dzierżył wówczas Klemens Brandys z Graboszyc.
Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; Szelińska W., Tomaszewicz J., Katalog dokumentów pergaminowych Biblioteki Czartoryskich w Krakowie, Kr. 1975 cz. 1; Urzędnicy, IV/1, IV/5; – Cod. Pol., III (z błędną datą 6 VI zamiast 5 VI); Długosz, Liber benef., II; Matricularum summ., I; Prochaska A., Materiały archiwalne wyjęte głównie z Metryki Litewskiej, Lw. 1980; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 2967, 2983, 3823, 4009; Teki Pawińskiego, II; – AGAD: dok. perg. 2650, 4888; AP w Kr.: Castr. Crac., t. 7 s. 50, 434, 487–8, 506–7, 537–8, t. 13 s. 763–4, t. 15 s. 435–6, t. 16 s. 273, 753, t. 18 s. 844, t. 19 s. 413, 500, 975, 998–9, t. 20 s. 117, 1011, t. 22 s. 42, 85, 97, 114, 119, 121, 140–1, 275, Terr. Crac., t. 16 s. 620–1, 676, t. 17 s. 554a, t. 152 s. 22–3, t. 257 s. 52, 103, t. 258 s. 191, 278, 307, 398–9, 400, 406, 436, t. 261 s. 131, 140, 171, t. 263 s. 22, 64, Sądy Wyższe Prawa Miejskiego I/9A s. 143; IH PAN w Kr. Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Mpol. w Średniowieczu: Mater. do Kod. Mpol., V teka C15, G24, P94.
Waldemar Bukowski