Lanckoroński Mikołaj z Brzezia h. Zadora (zm. 1597), rotmistrz jazdy kor., podkomorzy podolski. Syn Hieronima, starosty skalskiego, brat Stanisława, kasztelana halickiego (zob.). W młodości przebywał na dworze Zygmunta Augusta i w r. 1570 został dworzaninem pokojowym. Aktywny udział w wojnach wziął w stopniu rotmistrza dopiero za Stefana Batorego w wyprawach: połockiej (1579), wielkołuckiej (1580) i pskowskiej (1581/2), dowodząc 200-konną rotą husarską. W r. 1580 znajdował się w prawoskrzydłowej, osłonowej kolumnie Jana Zamoyskiego, kanclerza kor., a w n. r. należał okresowo do pułku Stanisława Tarnowskiego, kasztelana radomskiego (marsz spod Worońca pod Psków w sierpniu 1581 r.). Po skończonej wojnie podjął służbę na Podolu w wojsku kwarcianym, które wysłało go wraz z dwoma innymi swoimi delegatami na sejm elekcyjny (lato 1587) do Warszawy, gdzie referowali oni potrzeby wojska. Opowiedzieli się wówczas w imieniu swoim i wojska za kandydaturą królewicza szwedzkiego Zygmunta.
W pierwszych latach panowania Zygmunta III należał L. do antyregalistycznego stronnictwa popularystów; brał m. in. udział w nielegalnym zjeździe lubelskim w kwietniu 1592 r. W r. 1593 był posłem z Małopolski na sejm, z którego wybrano go jednym z delegatów do odbierania kwarty. W r. 1595 został podkomorzym podolskim i wziął prawdopodobnie udział w wyprawie cecorskiej Jana Zamoyskiego we wrześniu t. r. (jako starosta skalski?, por. Niesiecki i Bielski). W sierpniu n. r. uczestniczył jako jeden z komisarzy królewskich w obradach komisji krakowskiej nad zawiązaniem ligi antytureckiej. L. władał dziedzicznymi dobrami w woj. krakowskim (z głównym majątkiem Brzezie w pow. szczyrzyckim), nabywając z czasem na Podolu m. in. wsie Balina i Nowosiółka (ok. 1578). Służba wojskowa nie przyniosła mu żadnych nadań, chociaż już na przełomie 1581/2 starał się o starostwo czerwonogrodzkie, a sejmik halicki w dn. 8 II 1590 r. zalecał go do nagrody, gdyż «dawno na posłudze Rzeczypospolitej trwa». L. zmarł w r. 1597. Ożeniony był z Anną Żórawińską, z którą miał córkę Zofię i syna Stanisława (1585–1617), kasztelana halickiego (1613) i woj. podolskiego (1614).
Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Paprocki; Uruski; – Górski, Historia jazdy, s. 305; Lepszy K., Rzeczypospolita polska w dobie sejmu inkwizycyjnego, Kr. 1939; – Acta Hist., XI; Akta grodz. i ziem., XXIV; Arch. Zamoyskiego, II, III; Bielski, Kronika, III 1740 (pod: starosta skalski?); Materiały do historyi stosunków kulturalnych w XVI w. na dworze królewskim polskim, Oprac. S. Tomkowicz, Kr. 1915; Matricularum summ., V cz. 1 poz. 4345, 4364, 4426, cz. 2 poz. 10837; Piotrowski J., Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, Wyd. A. Czuczyński, Kr. 1894; Script. Rer. Pol., XI, XX, XXI; Vol. leg., II 1409; Źródła Dziej., XIX 245; – AGAD: ASK dz. II rkp. 31 k. 125–138, Rach. Król. rkp. 239 k. 22v., ASW dz. 85 rkp. 63 k. 255–8, rkp. 64 k. 23 i 62, dz. 82 rkp. 8 fasc. XVIII.
Henryk Kotarski