INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Mikołaj z Nowogrodu h. Doliwa  

 
 
ok. 1340 - 1416
 
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mikołaj z Nowogrodu h. Doliwa (ok. 1340–1416), dziekan włocławski. Był synem woj. łęczyckiego Jana z Nowogrodu k. Lipna, przodka Doliwów Sobockich. Dla odróżnienia od innych Mikołajów zwano go stale wojewodzicem (palatini). We wczesnej młodości znał osobiście ks. dobrzyńskiego i łęczyckiego Władysława, z ramienia którego ojciec jego był starostą dobrzyńskim. Po wielu latach opowiadał o owym księciu w kapitule włocławskiej; pochodząca odeń wiadomość o przydomku Władysława (Garbacz = Garbaty) oraz o budowie przezeń zamku w Bobrownikach nad Wisłą, przekazana w r. 1422 sądowi papieskiemu w procesie polsko-krzyżackim przez bpa poznańskiego (poprzednio prepozyta włocławskiego) Andrzeja z Gosławic, pozostaje dotąd jedynym źródłem do obu tych spraw. Początki działalności publicznej M-a wiązały się z katedrą poznańską, gdzie w l. 1355–75 biskupem był jego współklejnotnik, Jan z Lutogniewa. Wprowadzony przezeń (1360) na kanonię M. pozostawał często w jego otoczeniu do r. 1371. Potem rzadko pojawiał się w Poznaniu, choć kanonię tamtejszą zachował do r. 1408, kiedy to zamienił ją na płocką. W r. 1375 występuje jako kanonik gnieźnieński na jednym z dokumentów arcybiskupa. Między r. 1377 a r. 1383 (bliżej jednak tej ostatniej daty) otrzymał z rąk bpa kujawskiego Zbyluta godność dziekana włocławskiego, choć przedtem w gronie kanoników owej katedry nie występował.

Po śmierci Zbyluta M. przyspieszył termin elekcji jego następcy, wzywając kapitułę na 12 VIII 1383 do Raciążka «z powodu złych czasów, których nadejścia można się lękać». Janko z Czarnkowa, uczestnik zebrania, motywuje szybki termin obawą przed ingerencją ze strony Siemowita IV mazowieckiego, świeżego zdobywcy Kujaw. Kierowana przez M-a elekcja przerwała ciągłość Pałuków na biskupstwie, wprowadzając nań prepozyta włocławskiego Teodoryka z Garnka h. Poraj. Wybrańca kapituły polecał następnie M. papieżowi Urbanowi VI, podkreślając grabieże dóbr kościelnych w Polsce przez zwaśnione stronnictwa i wyrażając nadzieję odzyskania strat przy pomocy możnych krewnych elekta. Interwencja M-a nie przekonała papieża, który powierzył biskupstwo ks. opolskiemu Janowi Kropidle. Z kolejnymi biskupami kujawskimi – Kropidłą, ks. legnickim Henrykiem i ponownie Kropidłą (brak danych z krótkiego pontyfikatu Mikołaja Kurowskiego) – współpraca M-a układała się poprawnie; świadczy o tym regularna jego obecność na wystawianych przez nich dokumentach. Podczas wakansu po zgonie bpa Henryka (1398/9) M. pełnił obowiązki administratora diecezji przed lub po kanoniku Mikołaju z Jasionny, którego w tej roli spotykamy w styczniu 1399. W tym ostatnim miesiącu M., wraz z prepozytem Andrzejem z Gosławic, Mikołajem z Jasionny oraz prepozytem kruszwickim Janem Pitką, reprezentował kapitułę włocławską na rokowaniach z władzami zakonu krzyżackiego w sprawie dóbr i dziesięcin na Pomorzu Gdańskim. Zapewne dalszym ciągiem tego sporu (trwającego również w następnych dziesięcioleciach) był mandat papieża Bonifacego IX do biskupa płockiego, prepozyta chełmińskiego i kantora wrocławskiego, ustanawiający ich konserwatorami dóbr dziekana i kapituły włocławskiej (1401). Wzmianka o dziekanie wskazuje na inicjatywę M-a w zabiegach o ten akt. W r. 1408 M. otrzymał od Grzegorza XII «remissionem plenariam in articulo mortis». Wśród prałatów włocławskich łączyła go – jak można sądzić – przyjaźń ze znacznie młodszym prepozytem Andrzejem (kandydatem kapituły na biskupa w r. 1399); toteż herb Doliwa umieszczony, obok innych godeł, w fundowanym przez Andrzeja kościele w Gosławicach oznacza prawdopodobnie komemorację M-a.

W podziale ojcowizny otrzymał M. części kilku wsi położonych w ziemiach dobrzyńskiej i łęczyckiej. Źródła kościelne piszą go z Nowogrodu (dziś Nowogródek) nad Wisłą w ziemi dobrzyńskiej, księgi sądowe łęczyckie – ze Skrzeszew koło Żychlina. Z ramienia kapituły włocławskiej posiadał jako prebendę wieś Siedlec pod Łęczycą. O dokładne rozgraniczenie tej wsi od dóbr sąsiedniej szlachty prowadził długoletnie spory przed łęczyckim sądem ziemskim. Spotykamy go tam również w sprawach jego posiadłości dziedzicznych, rękojemstwa za krewnych, jako pełnomocnika biskupa kujawskiego, wreszcie w składzie trybunału.

M. występuje czynnie w źródłach do początku 1414 r. Z r. 1417 pochodzi kilka wzmianek o nim jako o nieżyjącym. Dotyczą one sprawy następstwa po nim na urzędzie oraz dziedziczenia jego posiadłości. Dziekanem włocławskim został ostatecznie Jan z Niewiesza h. Pomian (choć bp Jan Kropidło usiłował wprowadzić tam swego sekretarza, Mikołaja Schönborna); dobra zaś przejął brat zmarłego, komornik łęczycki Filip z Soboty, spłaciwszy córki innego brata, Tomisława z Nowogrodu. Zapiski sądowe dotyczące tej ostatniej sprawy pozwalają ustalić prawdopodobny termin zgonu M-a na koniec 1416 r.

 

Fijałek J., Ustalenie chronologii biskupów włocławskich, Kr. 1894 s. 25–7, 85, 97; Kriedte P., Die Herrschaft der Bischöfe von Włocławek in Pommerellen von den Anfängen bis zum Jahre 1409, Göttingen 1974; Nowacki J., Do artykułu o „Księdze brackiej św. Krzysztofa na Arlbergu”, „Mies. Herald.” R. 10: 1931 s. 200–1; Polaczkówna H., Do artykułu o „Księdze brackiej św. Krzysztofa na Arlbergu”, „Mies. Herald.” R. 11: 1932 s. 31; – Cod. epist. saec. XV, II; Cod. Pol., II; Dokumenty kuj. i maz.; Kod. Wpol., III, V; Kronika Jana z Czarnkowa, Mon. Pol. Hist., II 745; Księgi sądowe łęczyckie od 1385 do 1419, I–II, Teki Pawińskiego, III–IV; Liber formularum ad ius canonicum spectantium, ex actis Jacobi de Kurdwanow episcopi Plocensis maxima parte depromptarum, Kr. 1895 s. 25–6, Arch. Kom. Prawn. AU, I; Lites, Wyd. 1., II 122; Repertorium Germanicum, Berlin 1933–58 II 763, IV 1709, 2189, 2928; Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich…, Kr. 1889 s. 62, 125, Arch. Kom. Hist. AU., V; Zbiór dokumentów mpol., I 284, IV 1078b; – AGAD: Księgi ziem. łęczyckie, 3 f. 146, 4 f. 122, 125, 130–131, 134, 140, 165, 172, 176–177, 182, 254, 327, 330, 387, 404, 411, 495, 497, 503, 525, 529, 534, 546, 559, 562, 602, 5 f. 14, 51, 55, 59, 67, 75, 83, 87, 96, 105, 108, 146, 154, 157, 160, 172, 174, 224, 226, 245, 278, 290, 300, 6f. 149, 164, 204; Arch. Diec. w Płocku: Dok. pergaminowe 91; Arch. Diec. we Włocławku: Kopiariusz 3 f. 406; B. Jag.: rkp. 348 f. 297; B. Ossol.: rkp. 5209/II f. 77–78, 98–99, 105; B. PAN w Kr.: rkp. 3519 nr 9–10, ponadto Teki rzymskie E. Długopolskiego, I 351, 403, II 755, 967b, IV 1164, Teki rzymskie A. Kłodzińskiego (nieliczbowane).

Janusz Bieniak

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.