Mikołaj z Pleszewa h. Zaremba (zm. 1465), chorąży, kasztelan kaliski. Był synem Olbrachta z Cielczy, wnukiem kasztelana ksiąskiego Filipa z Cielczy. Z jego rodzeństwa znamy Marcina Magnuszewskiego, Macieja Cieleckiego, Jana Suchorzewskiego (w l. 1453–6 łowczego kaliskiego) oraz Annę, żonę Sędziwoja z Grodziska. W źródłach występuje od r. 1423, pisząc się początkowo z Cielczy. W r. 1427 został podczaszym poznańskim, wiosną 1429 chorążym kaliskim. Występował w sądach kaliskich i pyzdrskich jako asesor, a często także jako strona; był jednym z głośniejszych pieniaczy wielkopolskich tego czasu. Na szerszym polu spotykamy go rzadko; w r. 1436 był na sejmie sieradzkim, gdzie należał do gwarantów traktatu pokojowego z Krzyżakami. Żywszą działalność rozwinął w okresie bezkrólewia po śmierci Władysława III. Występował na licznie odbywających się w tym czasie zjazdach szlacheckich. W sierpniu 1445 z nominacji sejmu piotrkowskiego i namiestnika wielkopolskiego Wojciecha Malskiego otrzymał kasztelanię kaliską. We wrześniu 1446 był członkiem delegacji wysłanej przez zjazd parczewski na pertraktacje z Kazimierzem Jagiellończykiem; po jego wstąpieniu na tron M. towarzyszył królowi w inauguracyjnym objeździe wschodniej Wielkopolski. Nie utrzymał się jednak na kasztelanii kaliskiej, którą król oddał Piotrowi z Szamotuł, przesuwając M-a na powrót na chorążostwo kaliskie. Z tytułem chorążego występował ponownie od połowy września 1447. W latach następnych bliższe związki łączyły go z woj. poznańskim Łukaszem z Górki: w l. 1448 i 1454, gdy Górka, wówczas starosta generalny Wielkopolski, wyjeżdżał poza granice dzielnicy, wyznaczał M-a swoim zastępcą. W r. 1453 M. uczestniczył w sejmie piotrkowskim, w r.n. w wyprawie przeciwkrzyżackiej, podczas której dostał się do niewoli pod Chojnicami. W latach następnych często zasiadał na rokach sądowych; w r. 1464 zerwał sądy kaliskie, odmawiając udziału w nich («quia michi iustitia non ministrabit») i osadzania zastępcy. M. prowadził ożywioną działalność gospodarczą. Po ojcu odziedziczył działy w Cielczy i w mieście Pleszewie, miał też miasto i wieś Potarzycę, na których już w r. 1446 zapisał oprawę (200 grzywien posagu i tyleż wiana) swojej żonie Małgorzacie, nie znanej bliżej. Drogą zamian, wykupów i «wyderkafów» zgromadził znaczny majątek; posiadał dom w Kaliszu, miasta Pleszew i Potarzycę oraz 12 okolicznych wsi (niektóre w częściach) na pograniczu powiatów kaliskiego i pyzdrskiego. M. zmarł 27 III 1465. Dobra przeszły na synów M-a: Stanisława, księdza, kanonika poznańskiego i proboszcza w Uniejowie (1445–1480), Jana, Wojciecha (studenta Uniw. Krak. w r. 1460), wreszcie Mikołaja (zm. przed r. 1472). Dobra pleszewskie odziedziczyły ostatecznie dzieci Mikołaja, syna, i Anny z Piwonic: Mikołaj i Katarzyna; poprzez Katarzynę przeszły przed r. 1487 na jej męża, podkomorzego krakowskiego Zbigniewa Tęczyńskiego, a w r. 1504 na księcia raciborskiego Mikołaja, męża ich córki Anny.

Boniecki, (Cieleccy); Gąsiorowski A., Urzędnicy wielkopolscy 1385–1500. Spisy, P. 1968; – tenże, Urzędnicy zarządu lokalnego w późnośredniowiecznej Wielkopolsce, P. 1970; tenże, Wybór urzędników podczas bezkrólewia w Polsce późnośredniowiecznej, w: Europa – Słowiańszczyzna – Polska, P. 1970; – Akta Unii, nr 69; Album stud. Univ. Crac., I 162; Cod. epist. saec. XV, III; Kod. Wpol., V; Spisy jeńców polskich z bitwy pod Chojnicami, „Przegl. Hist.” R. 41: 1965 s. 93; Vol. leg., I 58; Wielkopolskie roty sądowe XIV–XV wieku, T. 4: Roty Kaliskie, W. 1974 nr 726, 973, 930; – Arch. Państw. w P.: Księgi Pyzdry Z. 5–13 passim, Kalisz Z. 4–12 passim; – Kartoteka Słownika Historyczno-Geograficznego Wielkopolski średniowiecznej (zob. Pleszew, Cielcza, Potarzyca).
Antoni Gąsiorowski