Mikołaj ze Stawu (zm. 1490), profesor Uniw. Krak., fundator jednej z kolegiatur Uniwersyteckich. Pochodził ze Stawu, miasteczka (dziś wsi) w pow. kaliskim. W spisie studentów Uniw. Krak. w semestrze letn. 1435 występuje Mikołaj, syn Andrzeja ze Stawu, z dopiskiem XVI-wiecznym: «professor sacre theologie», w semestrze letn. 1448 występuje dwu Mikołajów ze Stawu, synów Bogusława i Wojciecha. Ponieważ Mikołaj ze Stawu, późniejszy profesor teologii, otrzymał stopień bakałarza sztuk wyzwolonych dopiero na wiosnę 1451, trzeba przyjąć, że jest jednym z Mikołajów ze Stawu, wpisanych do grona studentów Uniw. Krak. w r. 1448. M. mistrzem sztuk wyzwolonych został po Bożym Narodzeniu 1456. Przez długie lata był profesorem Wydziału Sztuk Wyzwolonych Uniw. Krak., w l. 1459 i 1462 wykładał Jana de Sacrobosco „De sphaera materiali”. Trzykrotnie w semestrze letn. 1463 i w semestrach zimowych 1469/70 oraz 1477/8 pełnił obowiązki dziekana tegoż Wydziału. Podjął w tym czasie studia teologiczne, powoli osiągając kolejne szczeble w tej dyscyplinie: bakałarzem był w semestrze zim. 1469/70, licencjatem dopiero 5 V 1479, do katedry teologii został dopuszczony między 14 IV 1486 a styczniem 1488 (Markowski), a tytuł doktora i profesora teologii otrzymał pod sam koniec życia. Był kanonikiem kolegiaty Św. Floriana na Kleparzu w r. 1478, prepozytem Kolegium Większego Uniw. Krak. w r. 1479.
Dn. 28 VIII 1490 sporządził testament, na egzekutorów wyznaczając m. in. Wojciecha z Brudzewa i Bartłomieja ze Żnina, doktora dekretów i plebana w kościele Św. Anny w Krakowie. W testamencie, oprócz sumy 60 fl. (w złocie) przeznaczonej dla wikariuszy kolegiaty Św. Floriana na nabożeństwa za swoją duszę i innych legatów dla przyjaciół, sługi oraz Bractwa Ubogich w Stawie, zapisał M. 150 fl. na erekcję ołtarza w kaplicy Św. Tomasza Kantuaryjskiego w katedrze wawelskiej. Na pierwszego altarystę naznaczył swego przyjaciela Stefana, duchownego ze Stawu, a po nim altarią tą mieli rozporządzać członkowie Kolegium Większego Uniw. Krak. i nadawać ją duchownemu i magistrowi, zobowiązując go do wykładów w Uniwersytecie. Kolegiatura M-a w oparciu o czynsze z żup solnych wielickich powstała wkrótce po jego śmierci jako uposażenie profesora Kolegium Mniejszego. Z biblioteki M-a zachował się w Bibliotece Jagiellońskiej tylko jeden kodeks, w części przez niego przepisany w r. 1462. M. zmarł 30 VIII 1490 i, zgodnie ze swą wolą wyrażoną w testamencie, został pochowany w kolegiacie Św. Floriana na Kleparzu.
Birkenmajer L. A., Mikołaj Wodka z Kwidzyna zwany Abstemius, lekarz i astronom polski XV-go stulecia, „Roczniki Tow. Nauk. w Tor.” R. 33: 1926 s. 131; Fijałek, Studia do dziejów Uniw. Krak.; Karbowiak A., Dzieje wychowania i szkół w Polsce, Lw. 1923 III; Markowski M., Spis osób dopuszczonych do wykładów i do katedry na Wydziale Teologii Uniw. Krak. w XV w., „Mater. i Studia Zakł. Hist. Filoz. Staroż. i Średn.” T. 4: 1965 s. 200–1, 242–3; Morawski, Historia UJ; Wiesiołowski J., Kolekcje historyczne w Polsce średniowiecznej XIV–XV w., Wr. 1967; Zathey J., Biblioteka Jagiellońska w l. 1364–1492, w: Historia Biblioteki Jagiellońskiej, Kr. 1966 I; – Acta rectoralia; Album stud. Univ. Crac., I 86, 118, 119; Cod. Univ. Crac., III; Conclusiones Univ. Crac.; Statuta nec non liber promotionum, s. 43, 47, 58, 68, 82; – B. Jag.: rkp. 1477, 2402.
Marian Zwiercan