Simanskij (Simanski) Pantelejmon (Pontus) (1866–1938), generał rosyjski i pisarz wojskowy, współpracownik polskich instytucji wojskowo-historycznych. Ur. 30 IX (12 X) w Pskowie, był synem Mikołaja (1836–1925).
Początkowo S. kształcił się w Korpusie Kadetów w Pskowie, następnie w Konstantynowskiej Szkole Wojskowej. Po ukończeniu Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu otrzymał przydział do Pawłowskiego Pułku Lejb-Gwardii. Stąd w listopadzie 1891 został przeniesiony na stanowisko starszego adiutanta sztabu 35. dyw. piechoty. W l. 1896–1900 był wykładowcą w Aleksandryjskiej Szkole Wojskowej. Awansowany w r. 1900 na stopień pułkownika, został odkomenderowany do 17. korpusu jako oficer sztabowy. Od r. 1902 do czerwca 1904 był szefem sztabu 1. dyw. grenadierów, po czym do października 1906 dowodził 2. p. grenadierów w Rostowie. W r. 1907 został powołany w skład Komisji Historycznej utworzonej do opracowania dziejów wojny rosyjsko-japońskiej. W tymże czasie należał do założycieli stowarzyszenia Impieratorskoje russkoje wojenno-istoriczeskoje obszczestwo (IRWIO) oraz powstałego w r. 1910 jego organu pt. „Žurnal IRVIO” i w l. 1910–11 był jego redaktorem. W r. 1909 otrzymał nominację na generała-majora. Jednocześnie S. jako profesor prowadził wykłady w Akademii Sztabu Generalnego. W czteroleciu 1910–14 dowodził 2. brygadą 35. dyw. piechoty.
Po wybuchu wojny światowej S. objął dowództwo 61. dyw. piechoty, na czele której walczył na froncie austriackim (m.in. pod Gorlicami), a następnie na froncie rumuńskim. Po awansie na generała-lejtnanta, w r. 1917 został dowódcą 47. Korpusu na froncie rumuńskim. Po rewolucji październikowej udał się do Pskowa, gdzie brał udział w organizowaniu «białych» antybolszewickich formacji wojskowych.
Po ewakuacji Pskowa S. w r. 1919 przybył do Polski. W r. 1920 współpracował z Borysem Sawinkowem przy organizowaniu tzw. Rosyjskiej Armii Ludowej. Po zakończeniu wojny polsko-sowieckiej zajął się znów pracą nad historią wojskowości. W r. 1925 nawiązał współpracę z Wojskowym Instytutem Naukowo-Wydawniczym (późniejszym Wojskowym Instytutem Naukowo-Oświatowym), ogłaszał liczne artykuły i recenzje w wydawanym przez ten Instytut dwumiesięczniku „Bellona”. Współpracował też z Wojskowym Biurem Historycznym.
S. miał bardzo rozległe zainteresowania historyczne. Zajmował się m.in. A.W. Suworowem, wojną rosyjsko-turecką, wojną rosyjsko-japońską i stosunkami dyplomatycznymi między obu tymi krajami.
S. opublikował m.in. Žizn’ Suvorova v chudožestvennych izobraženijach (Moskva 1902), Vojna 1877–1878 g.g., Padenie Plevny (Pet. 1903), Russko-japonskaja vojna 1904–1905, I. W czasie pobytu w Polsce S. ogłosił w „Bellonie” w l. 1925–34 m.in.: Mobilizacja wojska rosyjskiego w 1914 r. i jej braki: I. Dywizje liniowe, II. Dywizje rezerwowe (1925), Panika w wojsku (1926–7), Zwalczanie paniki (1928), Rosyjskie dywizje drugiej linii (Z doświadczeń wojny światowej) (1930), Kampania białoruska rosyjskiej armii ludowo-ochotniczej gen. Bułak-Bałachowicza w r. 1920 (1931), Oblicze moralno-polityczne czerwonego wojska (1932), Mózg wojska (1933), Jeszcze o genezie Gorlic. Próba oświetlenia Gorlic od strony rosyjskiej (1934). Ponadto Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy wydał S-ego Podręcznik historii wojskowości powszechnej. Rzym i Bizancjum (tłum. S. Płoski, W. 1931).
W zespole Wojskowego Biura Historycznego w CAW przechowywany jest maszynopis pracy S-ego pt.: Rozwój rosyjskiej siły zbrojnej w pierwszych latach wojny światowej 1915–1916, cz. 1 (tłum. Włodzimierz Rupniewski; sygn. I 341.1.481 i 482). S. był prezesem Rosyjskiego Komitetu Społecznego w Polsce. Zmarł 22 IV 1938 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Prawosławnym przy ul. Wolskiej w kwaterze 9–2–17; tu pogrzebany jest również ojciec S-ego, Mikołaj, i najprawdopodobniej żona S-ego, Wiera (1886–1942).
Łoza S., Bellona. Bibliografia dziesięciolecia 1918–1927, W. 1928; Różycki M., Bellona. Bibliografia dziesięciolecia 1928–1937, W. 1938; Enc. Wojsk., VIII; Spisok generalam po staršinstvu. Sostavlen po 15 aprelja 1914 g., Pet. 1914 s. 547; Putevoditel’ po fondam ličnogo proischoždenija otdela pis’mennych istočnikov Gosudarstvennogo istoričeskogo muzeja, Moskva 1967 s. 213–14; – Beckrovnyj L. G., Očerki voennoj istoriografii Rossii, Moskva 1962 s. 312–14; Djakov V. A., O vozniknovenii, sostave i dejatel’nosti Russkogo voenno-istoričeskogo obščestva (1907–1917); Grzegorczyk P., Diariusz kultury polskiej 1938, W. 1939; Problemy istorii obščestvennogo dviženija i istoriografii, Moskva 1971 s. 276–7, 285; – „Kur. Warsz.” 1938 nr 111 s. 18; – Informacje bibliograficzne i mater. biograficzne dostarczone przez Leonida Gorizontowa z Instytutu Słowianoznawstwa i Bałkanistyki Rosyjskiej Akademii Nauk; Informacje Kancelarii Parafii Prawosławnej Warszawa–Wola.
Piotr Stawecki