INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Piotr Komorowski h. Korczak      Piotr Komorowski z Podolina (portret najpewniej fikcyjny) - Bartosz Paprocki, Gniazdo cnoty, Kraków 1578, s. 1034 - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.pl - fragment.

Piotr Komorowski h. Korczak  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1967-1968 w XIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Komorowski Piotr h. Korczak (zm. 1476), hrabia liptowski, orawski, turczański i zwoleński. Pochodził z Komorowa, był synem Stanisława, bratem Mikołaja i Marcina. W r. 1440 znalazł się razem z braćmi w obozie wyprawiającego się po koronę węgierską Władysława Jagiellończyka, który powierzył Komorowskim starostwo spiskie. Ale nie było to pierwsze zetknięcie się Komorowskich ze Spiszem i Słowacją, skoro siedzieli mocno w Lubowli jeszcze w czasach króla Zygmunta luksemburskiego, zawdzięczając swoje stosunki z feudałami i miastami Górnych Węgier może nie tylko spowinowaconemu z ich rodziną, a zarazem zaufanemu króla Zygmunta, Ściborowi ze Ściborzyc, ale też innemu polskiemu panu działającemu na Słowacji, Mikołajowi Balickiemu. Natomiast mało prawdopodobne, aby K. w r. 1440 był w służbie królowej-wdowy Elżbiety i posiłkował wojska jej stronnika Jana Jiskry z Brandysu (Fessler). Przeciwnie, raczej z poparciem kandydatury Władysława Jagiellończyka do korony węgierskiej należy łączyć dalszy wzrost wpływów K-ego na Słowacji. Niedługo później K. został żupanem liptowskim, panem Zamku Orawskiego (1444) i podżupanem orawskim w czasie żupaństwa na Orawie Mikołaja Balickiego. W r. 1444 wziął K. udział w rokowaniach pokojowych Oleśnickiego z Janem Jiskrą z Brandysu, których wynikiem było dwuletnie zawieszenie broni pomiędzy stroną polską a obozem panów węgierskich, wiernych królowej Elżbiecie, zawarte w Koszycach i obejmujące dzierżawy spiskie K-ego i jego braci. Mimo to w latach następnych dał się poznać jako zdecydowany przeciwnik Jana Jiskry, biorąc udział w długotrwałych i zaciekłych walkach na obszarze Górnych Węgier ze zwolennikami syna Elżbiety Władysława Pogrobowca; nie oszczędzał też mienia mieszkańców zdobytych miast oraz pełnych towarów wozów kupieckich na drogach słowackich.
W tym czasie współpracował K. z oddziałami «braci» husyckich, które niejednokrotnie werbował do własnych oddziałów zbrojnych, stając się faktycznym panem komitatów północnej Słowacji i postrachem ziem sąsiednich i nie ulegających mu miast. Na czele tych oddziałów, wspólnie z bratem Mikołajem i Pankracym z Mikulasza, dokonał w r. 1447 głośnego napadu na Bańską Bystrzycę, w czasie którego wpadł w ręce jiskrowców. Temu zapewne wydarzeniu należy przypisać fakt, że K. w r. 1447 pogodził się na krótko z Jiskrą i wspólnie z nim oraz Janem Talafusem z Ostrowa podjął łupieskie wyprawy na Spisz (w jednej z nich K. oblegał klasztor – twierdzę Szczawnik). W r. 1449, zapewne po nowych wzajemnych starciach, zawarł z Jiskrą znowu krótkotrwały pakt, mocą którego K. zatrzymywał Liptów i Orawę z Zamkiem Orawskim oraz zamek likawski (nad Rużomberokiem i Hradkiem); brał udział na czele «braci» husyckich w walce Jiskry z Janem Hunyadym, wielkorządcą Węgier. Jednakże w r. 1455 K. znów niepokoił miasto Bardiów, walcząc przeciw Jiskrze w sojuszu z dowódcami rot najemnego żołnierza; w tym czasie jednemu z nich, Piotrowi Aksamitowi, dla zdobycia środków finansowych K. zastawił zamek Pławiec (zdobyty przez brata K-ego, Mikołaja). Wojna K-ego z Jiskrą osłabła z początkiem grudnia 1455 r. (wg listu Jiskry do rady miasta Bardiowa), ale wzmogła się już na wiosnę i lato n. r., obejmując działaniami pogranicze Spiszą aż po Lewoczę.
Od r. 1453 K. jako hrabia Liptowa i Orawy, a pan Likawy prowadził wojnę na czele oddziałów husyckich i zaciężnego żołnierstwa ze Stefanem Zapolyą, starostą Górnych Węgier. Napady i rabunki osad poddanych władzy Zapolyi uzasadniał K. pretensjami do 11 000 fl. węgierskich, które spodziewał się otrzymać od króla węgierskiego, a kiedy się ich nie doczekał, ogłosił, że otrzymanie tej sumy jest warunkiem, aby dołączył swe roty do wojsk królewskich. Pozycja K-ego na Słowacji w tym czasie była bardzo silna, dysponował wieloma zamkami i umocnieniami, które zresztą budował także na własną rękę. Zapolya, nie mogąc sobie z K-m poradzić, zwołał zjazd w jego sprawie do Kieżmarku. Dopiero jednak w Koszycach w r. 1454, może pod wpływem Jiskry, K. pogodził się ze starostami północno-wschodniej Słowacji i obiecał zaprzestać napadów i niepokojów. Ale w rzeczywistości w r. 1455 K. prowadził zaciętą wojnę z Oswaldem Rozgonyi, uzyskawszy środki finansowe z zastawu Aksamitowi Pławca; sprzymierzył się w listopadzie w Lewoczy z Aksamitem i Talafusem i rozpoczął w lecie r. n. nową wojnę z Jiskrą, której kres miało przynieść spotkanie się obu adwersarzy w Koszycach w listopadzie 1456 r. Kiedy w r. 1456, po śmierci wielkorządcy Węgier Jana Hunyadego, król Władysław Pogrobowiec usiłował do walki z Turkami wciągnąć K-ego, ów wysłał tylko kilka swoich rot, nie ruszając się ze Słowacji, podobnie jak to uczynili też Jiskra, Talafus i in.
Śmierć Władysława Pogrobowca w r. 1457, a może i inne jeszcze przyczyny, powodując zmianę orientacji politycznej na rzecz Jagiellonów, były zapewne okolicznością, dla której doszło do trwałej zgody Jiskry z K-m. Nie zahamowało to jednak całkowicie jego dotychczasowej akcji na Słowacji, gdyż K. patronował nadal napadom na miasta i kupców, zajmował i obsadzał swoimi ludźmi cudze zamki, jak np. wiosną 1457 r. Turzec (Turkwa). Dalej atakował Stefana Zapolyę, który przeciw K-emu, niepokojącemu stale węgierski Spisz i zagrażającemu pod koniec 1463 r. Lewoczy, szukał pomocy w Bardiowie. Współpracował K. nadal z «braćmi» husyckimi («bratřici»), a Zapolya, skarżąc się nań w r. 1463 przed radą m. Bardiowa, donosił, że K. «cum valida potentia» obiegł i zdobył znienacka nocą miasto i zamek Zubowsten (Zwbowsten), dokonując bezprawia i gwałtów, które zmuszają go do oskarżenia K-ego przed królem węgierskim.
Postępowanie to dało K-emu ogromne posiadłości na Słowacji, a za tym szła znaczna pozycja polityczna; od dawna tytułował się żupanem (comes) liptowskim i orawskim oraz (wg B. Hómana, G. Szekfü) turczańskim i zwoleńskim. Hrabstwo orawskie (dotąd był podżupanem orawskim) posiadł niepodzielnie dopiero po Mikołaju Balickim (a więc w r. 1457, dzierżąc je nieprzerwanie do r. 1474), zaś liptowskie i zamek likawski dzierżył jeszcze w latach czterdziestych XV stulecia. K. poparł rządy Macieja Korwina, a ten potwierdził mu dotychczasowy stan posiadania i tytuły hrabiowskie (1469) oraz oddał mu, ponad to, co K. już posiadał, ważne zamki, m. in. Stary Hrad przy Strecznie. Ta wysoka pozycja K-ego oburzała magnatów węgierskich, którzy na sejmach wydawali nań wyroki banicji, lecz K. niewiele sobie z nich robił, opierając swoją władzę na załogach podległych mu zamków, obsadzonych głównie przez Polaków, oraz na oddanym sobie rycerstwie słowackim. Tępił przy ich pomocy bandy rycerzy-rabusiów, m. in. Polaków osiadłych nad Wagiem, jak Bożywoj (1460) i Włodek ze Skrzynna, którzy, wypędzeni ze swych kryjówek na Podhalu (w 1460 K. walczył z Bożywojem ze Skrzynna posiłkując starostę krakowskiego Mikołaja z Witowic pod Dobczycami i Żywcem), mieli swoje zbójeckie gniazda w Bytczy i Lietawie, skąd ich K. przepędził. Związki K-ego z Podhalem sięgają lat czterdziestych XV stulecia, w r. 1450 bowiem K. był, obok Mikołaja Ratułda, zastawnym posiadaczem królewszczyzny nowotarskiej z zameczkiem w Szaflarach; w r. 1475 K. ustąpił swoje dzierżawy podhalańskie za 150 grzywien Jerzemu Ratułdowi, rezerwując sobie jednak posiadanie zamku szaflarskiego. Posiadłości te angażowały K-ego w sprawy polityczne polskiego pogranicza i walki z bandami zbójników oraz zaciężnego żołnierstwa (np. 1459 i 1460).
Współpraca K-ego z Maciejem Korwinem skończyła się jednak w r. 1471, kiedy K. związał się z Kazimierzem Jagiellończykiem i poparł czynnie – nie bez nadziei na osobiste korzyści materialne i nowe dostojeństwa – wyprawę królewicza polskiego, skierowaną przeciw Korwinowi w celu usunięcia go z tronu węgierskiego. Pełne zaangażowanie dóbr, zamków i rot zaciężnych K-ego w tę wyprawę pozwala sądzić, iż był on w ścisłym kontakcie z malkontentami spośród możnowładztwa węgierskiego i że istotnie zaistniały wtedy na Węgrzech realne możliwości pozbawienia Korwina korony, o ile buntowników węgierskich poprze militarna potęga Polski. Po załamaniu się wyprawy jedynym oparciem wycofujących się Polaków stały się oddane królewiczowi przez K-ego zamki: Rużomberok, Hradek, Likawa, Sklabiňa, Stary Hrad, Św. Mikulasz i Orawa. Wszystkie też te wymienione twierdze K. utracił w r. 1474, kiedy król Maciej po zawarciu pokoju z Polską zwrócił się przeciw swoim wewnętrznym wrogom; po długotrwałej obronie Zamku Orawskiego król węgierski zgodził się zapłacić K-emu 8 000 fl. węg. odszkodowania. K. stanął przed królem polskim pozbawiony wszelkich dóbr i ważnych strategicznie zamków na Słowacji; Kazimierz Jagiellończyk, chcąc w części wynagrodzić K-emu te straty, oddał mu w r. 1474 w posiadanie Żywiec i Szaflary z dobrami okolicznymi, a prócz tego zezwolił na wykupienie Barwałdu, Ojcowa i Rakowic z okolicznymi wsiami, zapisując mu nadto dożywotnio 100 grzywien z żup wielickich i bocheńskich, 3 000 na zamku w Ojcowie i 2 000 fl. węg. na zamku w Barwałdzie oraz oddając mu 100 grzywien jako zwrot wydatków związanych z kosztami podróży K-ego do Łęczycy do króla. Przejściowo należał do K-ego także Nowy Targ z okolicą. Kiedy w r. 1476 sytuacja polityczna zmieniła się i doszło do węgiersko-krzyżackiego sojuszu przeciw Polsce, zamki K-ego: Żywiec, Barwałd i Szaflary, nabrały dla Macieja Korwina dużego znaczenia strategicznego i król węgierski usiłował obietnicami oddania zabranych zamków na Słowacji skłonić K-ego do udostępnienia Węgrom twierdz aktualnie doń należących. Zdaniem Długosza K. wraz z synem Aleksandrem w końcu miał się zgodzić na zamianę owych zamków, chociaż z nie znanych bliżej powodów obietnicy nie zrealizował. Może się rozmyślił, a może nie zdążył, gdyż pod koniec 1476 r. zmarł. Nie żyli wtedy już, jak się zdaje, jego starsi synowie: Aleksander i Piotr, pozostał tylko Jan (Boniecki uznaje go niesłusznie w 1476 za zmarłego), który może z powodu młodego wieku oddał się wraz z dobrami i zamkami pod opiekę stryja Mikołaja. Pozostały nadto dwie córki K-ego: Zofia, żona Mikołaja Buczackiego (1464), i Elżbieta, żona Rafała z Jarosławia; syn Jan w r. 1494 załatwiał jeszcze długi swego ojca, zaciągnięte u mieszczan krakowskich.
Przez z górą 30 lat władając północną Słowacją, nazywany był K. przez przyjaciół i wrogów «Peterkiem», przez współczesną historiografię słowacką prawdziwym «królem» ziemi liptowskiej i orawskiej. Epitafium jego znajduje się w kościele parafialnym w Żywcu.

Boniecki; Niesiecki; Żychliński; Statný Archiv v Bytči. Sprievodca po archivnych fondach, Zväzok 1, Bratislava 1959 s. 38, 46; – Baranowie K. i T., Wyrostek L., Z przeszłości Nowego Targu, Nowy Targ 1948 s. 61–2; Caro, Gesch. Polens, V 95, 365–6; Dějíny Slovenska, I, Bratislava 1961; Dzieduszyćki M., Spiż, „Przew. Nauk. i Liter.” R. 4: 1876 t. 2 s. 706–7; Fessler I. A., Geschichte von Ungarn, Leipzig 1869 I 463, 468, 520, 564; Hóman B., Szekfü G., Magyar történet, Budapest 1932–6 III; Iványi B., Bártfa szabad királyi város levéltára 1319–1526, Budapest 1910 nr 432, 445, 478, 621, 626, 807, 816, 819, 827, 828, 832, 836, 837, 847, 875, 876, 885, 909, 914, 917, 1060, 1400, 1476, 1608, 1698, 1821; Janota E., Wiadomość historyczna i jeograficzna o Żywiecczyźnie, Cieszyn 1859 s. 38; Kiryk F., Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Wr.–W.–Kr. 1967; Morawski S., Sądeczyzna za Jagiellonów, Kr. 1865 II 271–7; Rafacz J., Dzieje i ustrój Podhala, W. 1935; Šikura J. Š., Miestopisné dějíny Turca, Bratislava 1944; Špirko J., Husiti, jiskrovci a bratřici v dějínach Spisa (1431–1462), Levoča 1937; – Akta grodz. i ziem., IX; Analecta Scepusii, Wyd. C. Wagner, I, II, III; Cod. epist. saec. XV, II cz. 2; Długosz, Historia, IV, V; tenże, Liber benef., II, III; Komoniecki A., Dziejopis żywiecki, Wyd. S. Szczotka, Żywiec 1937 I 65–7, 69–77, 79–81; Materiały do historii miasta Żywca XV–XVIII w., Wyd. F. Lenczowski, Kr. 1957; Matricularum summ., I; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 3153, 3154, 3165, 3172; Středověké listy ze Slovenska, Vyd. V. Chaloupecký, w: Slovenský Archiv, Sv. 1, Bratislava–Praha 1937; – AGAD: Metryka kor. XII s. 61; Arch. Kurii Metrop. w Kr.: Acta off. 16 s. 132, Acta episcop. 3 s. 164, 4 s. 20; Arch. Państw. w Bytczy: dokumenty oryg. nr 43–51; Arch. Pow. w Bardiowie: (listy do rady miejskiej), nr 441, 453, 487, 553, 631, 817, 824, 836, 837, 841, 842, 843, 845, 855, 884, 904, 965, 1159, 1485, 1557, 1571, 1704, 1819, 1823, 1990/y.
Feliks Kiryk

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan I Olbracht

1459-12-27 - 1501-06-17
król Polski
 

Wit Stosz (Stoss, Stwosz)

około 1438 - 1533-09-22
rzeźbiarz
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.