Piotr (Piotrasz) Rpiszka z Bedlna i Kąsek h. Leliwa (zm. 1402), ochmistrz dworu królowej Jadwigi, kasztelan wiślicki. Był zapewne synem Szczepana z Bedlna w pow. opoczyńskim, potwierdzonego w źródłach w l. 1364–78. Karierę polityczną rozpoczął jako bliski współpracownik («familiaris curie ducis») Siemowita IV mazowieckiego. Pierwsza wiadomość o P-rze pochodzi z r. 1377, kiedy był świadkiem, wśród wysokich dostojników mazowieckich, wystawienia w Rawie dokumentu tego księcia (kopista lub wydawca „Cod. Pol.” t. I odczytał błędnie: «Petro dicto Kpiska»). P. działał przy boku Siemowita IV w podjętej przezeń próbie opanowania tronu polskiego. W r. 1383 uczestniczył w akcji zbrojnej tego księcia zmierzającej do zajęcia Wielkopolski. Dn. 13 VII w Darnowie świadkował na nadaniu przez Siemowita IV Bartoszowi z Odolanowa Przedecza i Kłodawy na Kujawach; dn. 15 VII w Pobiedziskach był uczestnikiem pertraktacji Siemowita IV z kaszt. poznańskim Domaratem z Pierzchna o zawieszenie broni do Św. Marcina, a 26 IX przebywał z księciem w Brzegu nad Odrą. W późniejszych latach również współpracował z Siemowitem IV; w r. 1388 wraz z księciem i Abrahamem Sochą, woj. płockim, poręczył wypłatę długu Sasinowi, kaszt. wyszogrodzkiemu. Być może od Siemowita IV otrzymał Kaski, z których pisał się w r. 1385. Do czasów działalności P-a w otoczeniu książąt mazowieckich odnosi się wiadomość z dokumentu księcia Janusza I Starszego, wystawionego w r. 1423. Książę nadał wolność osobistą Janowi Bałabanowi, który został pojmany przez chrześcijan w Turcji jako nieprzyjaciel i oszczerca wiary chrześcijańskiej i przywieziony do Polski, a dał go księciu przed wielu laty «strenuus ac nobilis miles dominus Petrus dictus Rpijszka heres de Bedlno». Wiadomość ta może wskazywać na osobisty udział P-a w wyprawie do Turcji, co mogło mieć miejsce po r. 1383, po nieudanej próbie Siemowita IV opanowania tronu polskiego. P. zapewne już wtedy związał się z możnym współrodowcem Leliwitą Spytkiem Melsztyńskim i, być może, w r. 1384 towarzyszył mu na dwór węgierski, skąd mógł udać się do Turcji.
Dzięki protekcji Melsztyńskiego, cieszącego się wyjątkowym zaufaniem królowej Jadwigi, P. rozpoczął karierę na jej dworze. W r. 1393 został poświadczony jako «camerarius» dworu królowej. W r. 1394 był starostą opoczyńskim, a w r. 1396 starostą buskim. Przed r. 1396 królowa mianowała P-a ochmistrzem swego dworu. Dn. 25 I 1396 świadkował P. na zapisie posagowym dla Jadwigi na salinach krakowskich oraz na ziemiach kujawskiej i ruskiej. Od tego czasu towarzyszył stale królowej. W t. r. w imieniu Spytka Melsztyńskiego sprzedał Iwanowi z Jedlczy wieś Pasimiechy (dziś Paśmiechy); w marcu t. r. przebywał we Lwowie w otoczeniu kaszt. lwowskiego Jana Tarnowskiego, świadkując na jego dokumentach. Na zjeździe w Wiślicy poświadczał szlachectwo Adama ze Złotej (bez podania herbu), a 18 X, wraz z innymi urzędnikami królowej, ułożył taryfy cen na towary, które ogłoszono na targu krakowskim dopiero w maju 1413. Dn. 23 XII 1396 w imieniu króla przekazał rajcom krakowskim stróżę w wysokości 70 grzywien. Najprawdopodobniej dzięki wstawiennictwu królowej uzyskał w połowie r. 1396 kasztelanię wiślicką po Janie Ossolińskim, ale jeszcze przez r. n. sprawował równocześnie urząd ochmistrza jej dworu. Dn. 18 III 1397 świadkował na akcie Jadwigi w sprawie nadania przez Władysława Jagiełłę księciu Siemowitowi ziemi bełskiej; w kwietniu przebywał z królową w Kaliszu, 23 V zasiadał na rokach sądowych w Kościanie, 1 VIII regulował rachunki królowej z mieszczanami krakowskimi. Dn. 7 IX przebywał na dworze Siemowita IV w Płocku, a 1 X występował w otoczeniu Jagiełły przebywającego we Lwowie. W kwietniu 1398 bawił na dworze Spytka Melsztyńskiego w Krasicach, a 30 IV papież Bonifacy IX zezwolił P-owi na posiadanie przenośnego ołtarza. Od kwietnia do czerwca 1399 przebywał z królem w Wielkopolsce, zasiadając na rokach sądowych kolejno w Kościanie, Gnieźnie, Gębicach i Inowrocławiu. P. i Strasz z Białaczowa dawali porękę 1 000 grzywien Elżbiecie z Pileckich za jej drugiego męża Janczyka (Janusza, zm. przed r. 1399), syna Laczka ze Strahlenbergu (Ičin), w sprawie jej posagu i dopiero w r. 1400 po przewlekłym sporze oddalili roszczenia Elżbiety, wówczas już żony Wincentego Granowskiego. Dn. 11 III 1401 na zjeździe w Radomiu P. poręczał, wraz z innymi dostojnikami polskimi, prawa i przywileje W. Księstwa Lit., a 15 VI t. r. świadkował w Krakowie na akcie uposażenia przez Władysława Jagiełłę Wydziału Teologicznego Akad. Krak.
P. oprócz Bedlna i Malkowa w pow. opoczyńskim posiadał Kaski na Mazowszu. W l. 1390–4 procesował się o wieś Kłobię w ziemi łęczyckiej. W r. 1394 nadał, za zgodą bratanków, plebanowi bedleńskiemu wieś Malków oraz staw z młynem koło Bedlna. Pod koniec życia popadł w długi. W r. 1401 został skazany zaocznie za niezapłacenie długu mieszczce krakowskiej Małgorzacie Noldenwasserowej, a jego inne długi spłacali bratankowie (wówczas właściciele Bolęcina i części Dąbrowicy w woj. krakowskim). P. zmarł w początkach 1402 r., a kasztelanię wiślicką objął po nim Klemens Moskorzowski.
Brak wiadomości o żonie P-a. Najpewniej zmarł bez potomka męskiego, gdyż jego majątek odziedziczyli bratankowie: Mikołaj, Piotr, pleban w Piotrkowie, Krystyn, Paszek i Warcisław z Bedlna, Bolęcina i Sworzyc. Córką jego mogła być Anna, żona Krystyna z Pasieczna, woj. płockiego, której wianem były Kaski w ziemi sochaczewskiej.
PSB, X 295 (Jadwiga Andegaweńska); Boniecki, I 145, IX 332; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy; Wolff A., Zniszczone dokumenty Biblioteki Ordynacji Krasińskich, w: Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, W. 1955 III s. 186, nr 36; – Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy; Krzepela J., Księga rozsiedlenia rodów ziemiańskich w dobie Jagiellońskiej, Kr. 1915 I 25; Polaczkówna H., Księga bracka Św. Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu, „Mies. Herald.” R. 10: 1931 s. 102–4; – Akta grodz. i ziem., II, III, IV, IX nr 7; Akta Unii; Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, Leipzig 1887 I; Cod. Pol., I–II; Cod. Univ. Crac., I; Iura Masoviae, I nr 46; Kod. katedry krak., II; Kod. m. Kr., II; Kod. Maz. (Lubomirskiego), nr 107, 108, 126, 127, 160; Kod. Mpol., IV; Najst. księgi m. Kr., s. 150, 162, 254; Rachunki dworu Władysława Jagiełły; Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich w latach 1896/7 i 1897/8, Arch. Kom. Hist. AU, Kr. 1902 IX 198; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 766, 951, VIII nr 9750 uw. 306/3, 315/24; Teki Pawińskiego, III nr 1636, 3475; Zapiski sądowe województwa sandomierskiego z lat 1395–1444. Terminy sądów ziemskich województwa sandomierskiego z lat 1395–1420, Wyd. F. Piekosiński, Arch. Kom. Prawn. AU, Kr. 1907 VIII; Zbiór dok. m. Płocka, I; Zbiór dok. mpol., IV nr 1124, 1138, VI nr 1600, 1613, 1618, 1622, 1643, 1645, 1845, VIII nr 2553; – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac., t. 3 s. 90, 258, 261, 458, 547, t. 3b s. 3–4, 38.
Franciszek Sikora