Słostowski Piotr h. Pilawa (zm. 1592), dworzanin królewski, podstoli nadworny, poseł do Turcji, ekonom samborski. Pochodził z ziemi sieradzkiej, być może ze wsi Słostowice koło Radomska.
W czasie wojny z Moskwą za panowania Zygmunta Augusta S. dostał się do niewoli. Był później dworzaninem i żołnierzem gwardii królewskiej Stefana Batorego. Wziął udział w kampanii przeciw Gdańskowi: w bitwie nad Jeziorem Lubieszowskim (17 IV 1577) walczył na czele pocztu siedmiokonnego w chorągwi podkanclerzego kor. Jana Zamoyskiego. Dn. 24 IV wyjechał z obozu w Tczewie w gronie delegatów wojskowych do króla z listami hetmana nadwornego Jana Zborowskiego, przywożąc wiadomość o zwycięstwie i dezyderaty w sprawach wojska; przyprowadził nadto znaczniejszych jeńców. W Brodnicy, na początku maja, król obdarował go, a następnie wysłał z misją do Elbląga. Pod koniec tego miesiąca S. odbierał pieniądze i konfiskował majątki należące w tym mieście do kupców gdańskich oraz konwojował gdańszczan tam schwytanych na dwór królewski. We wrześniu 1578 był przystawem poselstwa moskiewskiego w drodze do Krakowa, z polecenia królewskiego przetrzymywanego najpierw w Łukowie, a następnie w Urzędowie. W karczmie urzędowskiej skutecznie obronił posłów przed poturbowaniem przez pijanych mieszczan (23 IX). Brał udział w wyprawach inflanckich króla Stefana Batorego (1579–81), osiągając przed r. 1583 stanowisko komendanta «harcerzy» (drabantów czuwających nad osobistym bezpieczeństwem króla), z uposażeniem w wysokości 354 złp. rocznie. Był też podstolim nadwornym (praefectus dapiferorum). Otarł się o sprawy wschodnie, wykonując bliżej nam nieznane misje w państwie tureckim.
W chwili kryzysu w stosunkach polsko-tureckich, spowodowanego zburzeniem przez Kozaków m. in. Tehinii, król za radą części senatorów zebranych w Brześciu Lit. wysłał 4 XI 1583 S-ego do sułtana Murada III w celu zapobieżenia groźbie wojny. Poselstwo zostało hojnie uposażone, co świadczy o jego wadze: sam S. otrzymał na drogę sumę ponad 3 tys. złp. Instrukcja poselska nie jest znana. S. miał prawdopodobnie zapewnić sułtana o chęci utrzymania pokoju i sprawę napadu kozackiego przedstawić jako akt samowoli, łącząc ją z antykrólewskimi machinacjami Samuela Zborowskiego. Gdy znajdował się już w drodze, dotarła do Polski wiadomość o zamordowaniu w Turcji koniuszego królewskiego Jakuba Podlodowskiego. Specjalny goniec wysłany od króla polecił więc S-emu, aby wystąpił w tej sprawie, lecz w swoim imieniu, i zażądał ukarania winnych zbrodni (o przebiegu starań w tej kwestii S. pisał w liście z 28 XII do kaszt. kamienieckiego Stanisława Włodka). Przyjazd S-ego wywołał początkowo w Stambule niepokój, gdyż obawiano się, że będzie on groził wojną. Dlatego wbrew temu, co twierdził potem S., być może dla uwypuklenia swych zasług, został on przyjęty życzliwie i już na wstępie obdarowany prezentami. Gdy strona turecka zorientowała się w mediacyjnym charakterze poselstwa, wysunęła twarde warunki: 100 tys. zł. węgierskich tytułem wynagrodzenia szkód, odbudowanie na koszt Polski zniszczonych miast i wydanie winnych napaści. Ponieważ jednak Porta pochłonięta była wojną z Persją i niepokojami na Krymie, po zwykłych pogróżkach i wyczerpujących rokowaniach, w których spore zasługi oddał ormiański tłumacz Hanko Biskupowicz, odstąpiła od pretensji pieniężnych, zadowalając się obietnicą ukarania winnych przez króla i oddania zagrabionej artylerii. Dla ratyfikacji układu miał przybyć do Polski czausz turecki, z pochodzenia Węgier, były arianin, Mustafa, którego wybrał sam S. W sprawie Podlodowskiego S. uzyskał obietnicę znalezienia winnych napadu i ukarania ich.
Przedłużanie się rokowań S-ego w Stambule i całkowity brak wiadomości od niego budziły niepokój w Polsce, umiejętnie wzmagany przez nuncjusza A. Bolognettiego, który przekonywał króla o agresywnych zamiarach Turcji wobec Polski i namawiał go do przyłączenia się do antytureckiej ligi organizowanej przez papieża Grzegorza XIII. Król jednak, zbierając poufne informacje o sytuacji wojskowej w Turcji, czekał na rezultat misji S-ego. Dopiero w marcu 1584 dotarły pierwsze wiadomości od niego. List S-ego z informacją o pozytywnym wyniku rokowań został przetłumaczony z polecenia króla nuncjuszowi. S. powrócił w kwietniu, a w ślad za nim zjechał czausz Mustafa, wioząc ze sobą kilku ludzi, którzy ponoć byli winni śmierci Podlodowskiego, by oddać ich w ręce sądu królewskiego. Wkrótce potem nastąpiła realizacja warunków umowy zawartej przez S-ego: w Kamieńcu ściętych zostało 33 Kozaków. Także pospieszne ścięcie Samuela Zborowskiego w Krakowie 26 V 1584 uzasadniano sprawą turecką: w liście z 22 VI t.r. pisał Zamoyski do deputatów Trybunału Kor., uzasadniając pośpiech w sprawie Zborowskiego okolicznością «tej trwogi, która biła od cesarza tureckiego, wedle postanowienia przez pana Słostowskiego». Wątpiącym w konieczność radykalnych kroków wobec winnych kryzysu tureckiego, odpowiadano na sejmie styczniowym 1585, że sułtan «przez P. Złostowskiego wskazał determinate wypowiadając przymierze i obiecując już więcej żadnych czauszów ani posłów do nas nie słać, tylko wojnę podnieść, kędyby co jeszcze ci Niżowi Kozacy wyrządzili».
W nagrodę za poselstwo S. otrzymał administrację bogatej ekonomii samborskiej oraz w dożywocie folwark Olszanik w tejże ekonomii. Po śmierci woj. podolskiego Mikołaja Mieleckiego S. uzyskał od króla 24 II 1586 w Grodnie zamianę Olszanika na trzymaną przez zmarłego tenutę medenicką z prawem do przekazania jej swym spadkobiercom. Tytułem administrowania ekonomią samborską i dochodów z tenuty medenickiej miał pobierać 1 tys. złp. rocznie. Obejmując zarząd ekonomii, sporządził w r. 1585 inwentarz dóbr samborskich. W lutym 1586 dostał S. prawo lokowania wsi Mszanczyk, Potok i Dziamna na terenie ekonomii oraz (na wzór Sambora) nowego miasta na obszarze pomiędzy rzekami Stryj i Rudka, nazwanego od nazwiska rodowego Słostowicami. Miasto otrzymało prawo składu na sól «quod ex Polonia in Hungariam ducitur», S. planował budowę kościoła parafialnego i szkoły. Przedsięwzięcie to jednak nie powiodło się. W listopadzie t.r. w Grodnie król, tuż przed swą śmiercią, nadał S-emu kolejne przywileje ekonomiczne związane z administracją ekonomii. Nowy monarcha, Zygmunt III Waza, już w r. 1587 odebrał mu Samborszczyznę, oddając ją w dzierżawę woj. sandomierskiemu Jerzemu Mniszchowi (przy tej okazji S. sporządził inwentarz zdawczy ekonomii). Dn. 16 II 1592 zwrócił się S. do kanclerza Zamoyskiego z prośbą o sprzedaż wsi Poręby Dzierżnej w ziemi krakowskiej (pow. ksiąski); w czerwcu t.r. uzyskał S. intromisję do tej wsi. Zmarł w r. 1592, przed 26 X.
Imię i nazwisko żony S-ego nie są znane. Synem jego był Stanisław, dworzanin króla Stefana Batorego, zmarły zapewne bezpotomnie jeszcze za życia ojca, gdyż spadkobiercami S-ego byli jego rodzeni bracia: Maciej (zm. przed r. 1599), Andrzej (zm. 1608) i Jan (zm. 1599), właściciele dóbr Poręba Dzierżna, Kwaśniów i Garlica Średnia w ziemi krakowskiej. Prawdopodobnie wszyscy (także i S.) byli arianami.
Bratankiem S-ego był Jan Słostowski (1572 – 24 IV 1651), syn Andrzeja, który po przejściu na katolicyzm został wydziedziczony przez bogatego i bezdzietnego stryja Jana. Dn. 4 X 1595 wstąpił do jezuitów w Rydze, w r. 1597 studiował retorykę w Dorpacie, gdzie też pełnił funkcję nauczyciela. Święcenia wyższe (subdiakonat) otrzymał z rąk bpa poznańskiego Wawrzyńca Goślickiego w r. 1604, śluby wieczyste złożył 8 IX 1610 w Łucku; następnie był prokuratorem zakonnym, a w l. 1626–31 superiorem w Wałczu. Zmarł w Jarosławiu.
Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Oprac. L. Grzebień, Kr. 1996 s. 624 (dot. bratanka Jana); Słown. Geogr. (Sambor); Niesiecki; Paprocki; Stupnicki H., Herbarz Polski…, Lw. 1862 III 61; – Boratyński L., Stefan Batory i plan ligi przeciw Turkom, Rozpr. PAU Wydz. Hist.-Filoz., T. 44: 1903 s. 89, 285, 314–19; Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, „Studia Staropolskie” T. 4: s. 144; Dopierała K., Stosunki dyplomatyczne Polski z Turcją za Stefana Batorego, W. 1986; Fuchs F., Ustrój dworu królewskiego za Stefana Batorego, w: Studia historyczne ku czci W. Zakrzewskiego, Kr. 1908 s. 124; Hammer J., Geschichte des osmanischen Reiches, Pesth 1834 II 539–40; Historia dyplomacji, II; Horn M., Miejski ruch osadniczy na Rusi Czerwonej w latach 1501–1648, Zesz. Nauk. WSP w Opolu, S. A, Historia XIII, Opole 1975 s. 36, przyp. 2; Kaniewska I., Żelewski R., Urban W., Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego w dobie renesansu, Kr. 1964 s. 186 (dot. Jana, syna Macieja); Łoziński W., Prawem i lewem, Lw. 1904 I; Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII w., W. 1966; Szczygieł R., Lokacje miast w Polsce w XVI wieku, L. 1989 s. 263–4; – Arch. do Dziej. Liter., XI n. 426 s. 335, XV cz. 1 s. 26; Arch. Zamoyskiego, I, III; Bielski, Kronika, III 1516–17; Mon. Pol. Vat., VI 2, 639, 685, VII 96, 114, 125, 131; Elementa ad fontium editiones, IV; Hejdensztejn R., Dzieje Polski, Pet. 1857 II 147; Pamiętniki do życia i sprawy Samuela i Krzysztofa Zborowskich, Wyd. Ż. Pauli, Lw. 1846 s. 111; Script. Rer. Pol., XVIII (diariusz sejmu 1585); Źródła Dziej., III (Stefan Batory pod Gdańskiem), IX (księgi podskarbińskie), XIII 286; – AGAD: Arch. Zamoyskich, Oddział III 698, Arch. Skarbu Kor. Oddział II, 14 k. 125, 138 v., Metryka Kor. 132 k. 37–38, 38–40v., 44v., 46v.–47, 218v.–219, 219v.–221, 137 k. 448; AP w Kr.: Castr. Crac. Inscr. (dot. rodziny S-ego) t. 167 s. 1633–1635, 194 s. 684–696, Castr. Crac. Rel. t. 18 s. 1578 (introm. do Poręby), Terr. Crac. t. 95 s. 9–10 oraz o rodzinie S-ego: t. 106 s. 362–370, 475, 643, t. 107 s. 60–62, 887–888, t. 108 s. 162, t. 110 s. 324, t. 111 s. 547, 730, 1122, 1277–1278, t. 113 s. 275, 765, t. 114 s. 26, 328, 571, 613–614, t. 115 s. 250, t. 117 s. 492–93, t. 118 s. 112–114, t. 119 s. 215–216, 483, 486, 639, 868–870, 995–1000, 1215, 1291, 1293, 1409–1411, t. 120 s. 149–150, 606–607, t. 123 s. 793–794; B. Czart.: rkp.91 s. 27–29, rkp. 310 s. 126.
Krzysztof Stopka