INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Prędota (Prandota, Piotr?) z Trzciany i Żelaznej (Trzcieński) h. Rawicz      Portret, zapewne fikcyjny, Prandoty z Trzciany, Wojewody Rawskiego - Bartosz Paprocki, Gniazdo Cnoty, Kraków 1578, s. 52 - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.pl

Prędota (Prandota, Piotr?) z Trzciany i Żelaznej (Trzcieński) h. Rawicz  

 
 
ok. 1460 - 1517 lub 1518
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Prędota (Prandota) Piotr (imię poświadczone tylko jeden raz, niepewne) z Trzciany i Żelaznej, zwany też Trzcieńskim, h. Rawicz (ok. 1460–1517/18), wojewoda rawski. Był jedynym synem Prędoty, woj. płockiego (zob.), bratem stryjecznym Jana Grota z Nowego Miasta (zob.).

Po śmierci ojca P. pozostawał pod opieką matki Małgorzaty oraz krewnego, Warsza z Żelichlina, stolnika rawskiego. W r. 1473 wygrali oni przed sądem królewskim przewlekły proces o część dóbr zmarłego wojewody z Krystynem Osuchowskim, kaszt. rawskim, powołującym się na dawniejsze powiązania rodzinne i wynikające zeń uprawnienia spadkowe. Korzystny wyrok zapadł przy współudziale brata stryjecznego P-y, wówczas woj. rawskiego. Następnie P. gospodarował w swoich dobrach, w r. 1486 miał proces o dziesięcinę ze swej wsi Strzyboga w ówczesnym archidiakonacie łęczyckim przed sądem arcybiskupim. W r. 1488 zawarł ugodę ze szwagrem Andrzejem Warzymowskim w sprawie dóbr posażnych siostry Doroty, zapośredniczoną przez Zbigniewa Oleśnickiego, arcbpa gnieźnieńskiego, oraz przez Spytka z Jarosławia, woj. sandomierskiego i star. lwowskiego. W r. 1494 sprzedał wsie Boguszyce Małe i Wolę Boguską w ziemi rawskiej za 1 200 zł węgierskich, być może dla pokrycia kosztów edukacji synów, a w maju 1501 uzyskał konsens królewski na przejęcie od Jana Osuchowskiego jego części tenuty miasteczka Białej w ziemi rawskiej, przy wstawiennictwie kardynała Fryderyka, brata królewskiego, oraz Ambrożego Pampowskiego, woj. sieradzkiego i star. wielkopolskiego.

P. występował jeszcze wówczas bez urzędu, nie wiadomo dokładnie, kiedy otrzymał nominację królewską na urząd kaszt. gostynińskiego. Zawdzięczał go najprawdopodobniej kardynałowi Fryderykowi, który sprawując urząd arcbpa gnieźnieńskiego (1493–1503) odwiedzał arcybiskupie dobra łowickie i z tej racji był sąsiadem P-y; wojewodzie był dlań najmożniejszym z mazowieckich sąsiadów. Urząd ten pełnił wcześniej Andrzej Kucieński z Kutna, który w l. 1496–7 został woj. rawskim; nie wiemy, kto przejął po nim urząd. P-ę znamy na tym urzędzie od r. 1502, już jako członka rady królewskiej. W maju t. r., z uwagi na znajomość spraw mazowieckich, wziął udział w rokowaniach w Sandomierzu z poselstwem księcia Konrada III mazowieckiego przed wyjazdem króla Aleksandra na Litwę. Pełniąc ten urząd, brał też udział w rozgraniczaniu dóbr na terenie ziemi rawskiej. Po śmierci woj. Andrzeja Kucieńskiego otrzymał P. w listopadzie 1503 nominację na kasztelanię sochaczewską po Andrzeju Radziejowskim, jednakże pełnił nadal urząd kaszt. gostynińskiego. Natomiast w marcu 1504 dostał nową nominację królewską, tym razem na urząd woj. rawskiego, który istotnie objął, a pierwotny nominat, Andrzej Radziejowski, pozostał na urzędzie kaszt. sochaczewskiego aż do awansu na woj. płockiego w r. 1512.

Jako wojewoda rawski P. uczestniczył w kolejnych sejmach, w tym w Radomiu w r. 1505, w Piotrkowie w l. 1504, 1509, 1511, 1512. Wziął udział w sejmie elekcyjnym w Piotrkowie w grudniu 1506 i w sejmie koronacyjnym w Krakowie na początku 1507 r. Uczestniczył w podejmowaniu decyzji o wymiarze ogólnopaństwowym, załatwiał też rozmaite sprawy zlecane przez króla. W grudniu 1504 zajmował się rozgraniczeniem ziemi wiskiej, należącej wówczas do Korony, z W. Ks. Lit., likwidując spór graniczny wspólnie z Andrzejem Radziejowskim i Mikołajem Bartnickim, kustoszem płockim. Później wielokrotnie rozgraniczał rozmaite dobra królewskie w woj. rawskim, a także łęczyckim, z dobrami sąsiednimi. W czerwcu 1509 otrzymał polecenie przekazania szlachcie rawskiej rozstrzygnięcia królewskiego w sprawie świadczenia pamiętnego na rzecz urzędników sądu ziemskiego rawskiego oraz wprowadzenia tegoż w życie. Na przełomie maja i czerwca 1517 z polecenia królewskiego uczestniczył w zjeździe zakroczymskim na Mazowszu książęcym, zabiegając o zakończenie poważnego konfliktu między księżną Anną mazowiecką, usiłującą utrzymać długotrwałe rządy regencyjne, a silną opozycją wśród możnych i szlachty mazowieckiej. Misja ta przyniosła wyniki ograniczone, a konflikt został rozwiązany dopiero w r. 1518. We wrześniu 1517 P. wziął jeszcze udział w zjeździe dygnitarzy prowincji wielkopolskiej w Gnieźnie, na którym zajmowano się m. in. sprawami krzyżackimi.

P. trzymał krótko lub dłużej kilka królewszczyzn w woj. rawskim, zabiegał o dochodowe star. rawskie, którego jednak nie uzyskał. Z jego rąk przejął w r. 1515 Mikołaj Firlej dobra kockie nad Wieprzem w woj. lubelskim, które zamienił wcześniej bp płocki Erazm Ciołek na królewski Raciąż w woj. płockim. Podstawą potęgi majątkowej P-y były jednak dobra dziedziczne: Trzciana, Żelazna, Brzozów, Kamion, Kwasowiec, Rzędków, Strzyboga, Suliszew w ziemi rawskiej, Borszyce, Lisowa Wola, Pękoszew, Wola Pękoszewska, Wola Jaruzelska, Wycześniat i Zatorska Wola w ziemi sochaczewskiej, ponadto Tartaków, Kopytów i Nowy Dwór w ziemi bełskiej. Zmarł bez wątpienia wkrótce po wrześniu 1517, już bowiem w poł. 1518 r. działał jego następca na urzędzie woj. rawskiego Andrzej z Kutna, dotychczasowy kaszt. gostyniński.

Z małżeństwa z nie znaną nam z imienia szlachcianką P. pozostawił sześciu synów: Andrzeja, łowczego sochaczewskiego, od r. 1530 kaszt. rawskiego (na przywileju dla miasta Krakowa wystawionym na sejmie walnym w lutym 1518 występuje on jako woj. rawski, nie wiemy, czy jest to ślad cofniętego przyrzeczenia nominacji na dygnitarstwo po ojcu, czy pomyłka), Feliksa, kanonika gnieźnieńskiego w l. 1521–6 (zrezygnował), Jana, dworzanina królewskiego, następnie burgrabiego krakowskiego i star. rawskiego, żonatego od r. 1525 z Porzią Arcemoną, Włoszką z dworu królowej Bony, Hieronima, Filipa, kaszt. rawskiego w połowie XVI w., oraz Gabriela. Nosili oni już nazwisko Trzcieński. W r. 1521 synowie P-y uzyskali wspólnie królewski konsens na uposażenie fundowanego przez nich ołtarza w kościele parafialnym w Żelaznej, którego byli patronami; dobrami podzielili się później. P. pozostawił ponadto córkę Katarzynę (zm. 1566), żonę Andrzeja Sieprskiego z Gulczewa, woj. rawskiego i star. płockiego.

 

Korytkowski, Prałaci gnieźn., IV 121, 504 (dotyczy Feliksa); – Nowowiejski A. J., Płock, Wyd. 2., Płock 1930 s. 312–13; Pociecha W., Królowa Bona, P. 1949–58; Sobol B., Sejm i sejmiki ziemskie na Mazowszu książęcym, W. 1968 s. 126, 132; – Acta capitulorum, II nr 672; Acta Tom.; Akta Aleksandra; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., nr 43 s. 117; Corpus Iuris Pol., III; Iura Masoviae terrestria, W. 1973 II nr 194; Matricularum summ.; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525, Göttingen 1948 I nr 21522; Teki Pawińskiego, I 87, 169; Vol. leg., I 172–3; Wizytacje dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i kapituły gnieźnieńskiej z XVI wieku, Wyd. B. Ulanowski, Kr. 1920 s. 151, 159, 172; – AGAD: Metryka Kor. t. 12, 141v., t. 19, 43; IH PAN: Słownik historyczno-geograficzny Mazowsza w średniowieczu, kartoteka ziem rawskiej i sochaczewskiej; –  Materiały do wykazu urzędników mazowieckich do r. 1526, przygotowywanego przez autora życiorysu.

Kazimierz Pacuski

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Zygmunt I Stary

1467-01-01 - 1548-04-01
król Polski
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Jan Oborski h. Pierzchała

brak danych - między 1539 a 1542
kasztelan wyszogrodzki
 

Wawrzyniec Prażmowski h. Belina

ok. 1460 - przed 30 listopada 1532
wojewoda mazowiecki
 

Hans Suess (Süss) von Kulmbach, z Kulmbachu, Kulmbach

nie później niż 1485 - koniec 1522
malarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.