Szmurło Prosper (1879–1942?), parapsycholog, publicysta.

Ur. 7 VII (25 VI st.st.) w Wilnie, był synem Wincentego i Marii z Syrewiczów.

S. uczył się w II Gimnazjum Klasycznym w Wilnie i 6 VI 1898 zdał tam maturę. Studiował na Wydz. Medycznym uniw. w Kijowie. W l. 1899–1900 uczestniczył w nielegalnych strajkach socjalistów, za co został relegowany z uczelni. Pracował krótko w warszawskim oddz. Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń na Życie «New York» w Petersburgu, a następnie w różnych bankach w Wilnie. Kilkakrotnie wyjeżdżał do Paryża i na Sorbonie słuchał wykładów z psychologii. Podczas pierwszej wojny światowej i wydarzeń rewolucyjnych w r. 1917 mieszkał w Kronsztadzie, gdzie pracował w bankowości. Po podpisaniu traktatu pokojowego w Brześciu (3 III 1918) przeniósł się do Warszawy. Nadal pracując w bankowości, uczęszczał od t.r. jako wolny słuchacz na wykłady Wacława Radeckiego i Jakuba Segała w Studium Psychologicznym przy Tow. Kursów Naukowych (od r. 1919 Wolna Wszechnica Polska); pod ich wpływem zainteresował się parapsychologią, spirytyzmem i hipnozą. W sierpniu 1920 służył ochotniczo w WP i uczestniczył w bitwie o Warszawę. W listopadzie 1921 założył Warszawskie Tow. Psycho-Fizyczne i objął jego prezesurę. Został członkiem honorowym brazylijskiego Tow. Psychologii Doświadczalnej oraz greckiego Tow. Badań Psychicznych. W tym okresie wstąpił do Wielkiej Loży Rycerzy Ducha, reprezentującej masonerię okultystyczną. Od października 1923 do września 1924 studiował na Wydz. Filozoficznym Uniw. Warsz.; słuchał wykładów m.in. Tadeusza Kotarbińskiego i Władysława Tatarkiewicza. Opublikował broszurę Świat nadzmysłowy i metody jego badania (W. 1923, wyd. 2, W. 1928). Od r. 1924 redagował wydawany przez Warszawskie Tow. Psycho-Fizyczne kwartalnik „Zagadnienia Metapsychiczne”. Na Międzynarodowym Kongresie Badań Psychicznych w Warszawie (19 VIII – 5 IX 1923) wygłosił referat Badanie zjawisk psychicznych w mediumizmie („Zagadnienia Metapsychiczne” 1924 nr 3). Uczestniczył również w podobnym kongresie w Paryżu (26 IX – 2 X 1927). Opublikował następnie broszury: Sen, jego symbolika i nadświadomość (W. 1928) oraz Ze świata tajemnic (W. 1928), a także artykuły: Spirytyzm czy animizm („Świt” R. 1: 1927 nr 1) oraz Wyobraźnia i fantazja („Naokoło świata” 1928 nr 52). W kręgu Tow. Psycho-Fizycznego poznał Stanisława Ignacego Witkiewicza, dla którego zorganizował w Warszawie (20–21 VI 1928) seans, w celu wypróbowania halucynogennych właściwości peyotlu. Prawdopodobnie podczas tego doświadczenia Witkiewicz namalował jego portret pastelowy (obecnie w Muz. Narodowym w Warszawie). S. opisał doświadczenia ich obu z seansu w artykule Narkotyki i wyobraźnia („Naokoło świata” 1929 nr 59). W r. 1929 nie został już wybrany na prezesa Warszawskiego Tow. PsychoFizycznego, a z przyczyn finansowych zaprzestał też wydawania „Zagadnień Metapsychicznych”. Opublikował jeszcze broszurę Jak zwalczyć brzydotę i starość (W. 1929) oraz uczestniczył w r. 1931 w Kongresie Badań Psychicznych w Atenach. Następnie podjął współpracę z krakowskim „Ilustrowanym Kurierem Codziennym” oraz wydawanym w r. 1933 warszawskim dwutygodnikiem „Rubikon”. W ogłoszonym w r. 1937 przez zarząd m. stoł. Warszawy konkursie im. Piotra Drzewieckiego otrzymał nagrodę za pracę naukową z zakresu organizacji pracy. Był jednym z założycieli powstałego w r. 1938 Polskiego Tow. Parapsychologicznego. Zmarł prawdopodobnie w r. 1942.

S. był żonaty z Józefą, nieznaną z nazwiska.

Portret przez Witkiewicza z r. 1931 w Muz. Pomorza Środkowego w Słupsku; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, II (fot.); Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Słown. pol. tow. nauk., II; – Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885–1939. Katalog dzieł malarskich, Oprac. I. Jakimowicz, W. 1990; – Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, W. 1984; Degler J., Nota wydawnicza, w: Witkiewicz S. I., Listy do żony (1928–1931), W. 2007; Grzybowski P., Opowieści spirytystyczne, Kat. 1999; Hall D., New Age w Polsce, W. 2007; Jakimowicz I., O poszerzenie przestrzeni wewnętrznej. Z eksperymentów narkotycznych S. I. Witkiewicza, „Roczn. Muz. Narod. w W.” T. 28: 1984 s. 227–9, 248; Michalski B. K., Nie wydany tekst Stanisława I. Witkacego, „Teksty” 1972 nr 6; Micińska A., Istnienie poszczególne: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wr. 2003; taż, Nota wydawnicza do „Narkotyków”, w: Witkiewicz S. I., Narkotyki, Niemyte dusze, W. 1993 s. 354, 391; Posern-Zielińska M., Peyotyzm. Religia Indian Ameryki Północnej, Wr. 1972; Witkiewicz S. I., Nikotyna–Akohol, Kokaina–Peyotl, Morfina–Eter + Appendix, W. 1932 s. 93; Zych J., Rzecz o duchach w Drugiej Rzeczypospolitej, Kr. 1999 s. 26, 44, 80, 99; – Białynicki-Birula T., Fragmenty wspomnień o St. Ign. Witkiewiczu, w: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca, Red. T. Kotarbiński, J. E. Płomieński, W. 1957; Parczewski T., Pamiętniki gubernatora Kronsztadu, W. 2006; Witkiewicz S. I., Listy do żony (1928–1931), W. 2007; – „Przew. Bibliogr.” R. 1: 1929 z. 9 s. 128; – Arch. Uniw. Warsz.: sygn. RP 16367 (teczka studencka).

Tomasz Latos