INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja      Wzmianka o Przecławie z Dmosic - Długosz, Historia - Kodeks Ocieskiego - rkps w zbiorach Fundacji Czartoryskich - Księga XII, s. 484 (rok 1466) - źródło kopii cyfrowej: dlugosz.POLONA.pl - rubrykacja iPSB.

Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1984-1985 w XXVIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Przecław z Dmosic (Dmoszyc) h. Ostoja (zm. 1474), starosta spiski. Pochodził ze średniej szlachty małopolskiej, był synem Pawła, właściciela Dmosic w ziemi sandomierskiej. Rodzinna jego wieś znalazła się w późniejszych latach w rękach jego stryjecznych braci Jana i Jakuba, zaś P. nabył dobra w ziemi krakowskiej.

W r. 1431 immatrykulował się w Uniw. Krak. Dn. 3 V 1439 podpisał akt prohusyckiej konfederacji Spytka z Melsztyna w Korczynie. Po wstąpieniu na tron Kazimierza Jagiellończyka związał się ze stronnictwem królewskim. W r. 1448 zastawił swoje części w Gruszowie i Imbramowicach w ziemi krakowskiej za 750 grzywien Andrzejowi Mokrskiemu z Pałecznicy (nie wykupił ich potem). W r. 1456 po Mikołaju Pieniążku z Witowic mianowany został P. starostą polskiego Spisza. Na stanowisku tym dbał o rozwój handlu w swoim starostwie, o kontakty z miastami słowackimi, zwalczał pograniczne rozboje. Osobistego majątku dorabiał się dzięki umiejętnym operacjom finansowym, m. in. pożyczkom udzielanym królowi. W r. 1456 król zabezpieczył otrzymane od P-a 6 500 fl. na zamkach w Lubowli i Podolińcu, z warunkiem przeznaczenia części tej sumy w wysokości 2 000 fl. płynących z czynszów i dochodów na konserwację wspomnianych zamków. W r. 1460 odstąpił P. zastaw na wójtostwie wolbromskim Stanisławowi Młodziejowskiemu za 1 000 fl. węgierskich. W r. 1462 król zapisał P-owi na dochodach ziemi spiskiej 300 fl. Jako star. spiski P. uwikłany był w ciąg zatargów przeplatanych pertraktacjami z władzami węgierskimi, w szczególności z Maciejem Korwinem, ze Stefanem Zapolyą, star. Górnych Węgier, oraz z jego bratem Emerykiem. W sprawie zatrzymanych w Polsce kupców miast słowackich radził S. Zapolya w r. 1462 zwracać się wprost do P-a. Gdy t. r. Mikołaj Pieniążek, star. krakowski, wypędził z Oświęcimskiego rycerzy-rozbójników Borzywoja i Włodka Skrzyńskich, P. wraz z Piotrem Komorowskim współdziałał w akcji represyjnej, przecinając im drogę odwrotu na Węgry. Po spustoszeniu przez S. Zapolyę w r. 1465 terenów należących do zastawionych Polsce 13 miast spiskich, P. domagał się zdecydowanych kroków odwetowych, ale sprzeciwił się temu Jakub z Dębna, star. krakowski, który doprowadził do polubownego załatwienia sprawy z Węgrami. P., jak się zdaje, nie podporządkował się ugodzie, gdyż Węgrzy oskarżali go t. r. o napad na zamek Makowicę przy drodze z Bardiowa do Żmigrodu. T. r. popadł P. w ostre zatargi z bpem Egeru Władysławem; poniósł w ich wyniku straty na sumę 10 000 fl. węgierskich. W r. n. brał udział w ataku na Czechów łupiących pod wodzą Ścibora Towaczowskiego okolice Częstochowy; powracającego z łupem nieprzyjaciela (pod Oświęcimem) wypuścił bez walki, co spotkało się z różnymi komentarzami, od pomówienia P-a o wzięcie okupu, po oskarżenie o sympatie prohusyckie.

Zbliżył się P. do możnego rodu Tarnowskich, poślubiając przed 3 VI 1466 Katarzynę, córkę Jana Tarnowskiego, woj. krakowskiego. W czasie wyprawy królewicza Kazimierza na Węgry w r. 1471 współdziałał z wojskami polskimi, werbując zaciężnych, dostarczając koni i żywności. Poniesione przy tym wydatki pokrył król P-owi w r. n., zapisał mu też w r. 1473 dalsze sumy na opatrzenie zamku w Lubowli. Dn. 1 IX 1471 z Podolińca zawiadamiał P. miasto Kieżmark o koronacji Władysława Jagiellończyka na króla czeskiego. W r. 1474 brał P., jak się zdaje, udział w wykonaniu warunków polsko-węgierskiego układu granicznego w Starej Wsi. P. pożyczał znaczne sumy pieniędzy pod zastaw dóbr królewskich i prywatnych. Jeszcze przed r. 1457, wraz z bratem Pawłem, przejął w ten sposób dobra Bartosza z Ogrodzieńca: Ogrodzieniec, Włodowice, Rudniki, Parkoszowice, Górę, Nadolice, Podleszany, Małe Rudniki i Podolany, które 6 VI 1465 wykupił, za zgodą właściciela, z ich rąk Jakub z Dębna za 2 325 fl. węgierskich. Handlowo i finansowo związany był też z mieszczaństwem krakowskim (Mikołajem Zarogowskim, rajcą krakowskim, Mikołajem Żelewskim, kupcem krakowskim, Janem Konopką). Dn. 3 VI 1466 Katarzyna, żona P-a, zrzekła się dawnej oprawy posagu i wiana na Ogrodzieńcu na rzecz Jakuba z Dębna, w zamian za co mąż zapisał jej nową oprawę na połowie dóbr swoich, posiadanych w Królestwie i poza jego granicami (na Spiszu). W t. r. opiekunami i zarządcami swych dóbr na wypadek śmierci mianował P.: Jana Tarnowskiego, kaszt. wojnickiego, Jakuba z Dębna, star. krakowskiego i podskarbiego, swego brata stryjecznego Jana z Dmosic i Andrzeja Mokrskiego, burgrabiego zamku krakowskiego, z którym wcześniej przeprowadzał liczne transakcje majątkowe. Wspólnie z Jakubem z Dębna uczestniczył P. w sądach rozjemczych (jak np. w r. 1468 w sprawie między Marcinem i Janem z Przyszowej a mieszczanami sądeckimi).

W r. 1474 król zezwolił Piotrowi Komorowskiemu wykupić z rąk P-a zamek Barwałd z przyległymi wsiami za 3000 fl. węgierskich, a samemu P-owi zapisał w zamian za tę rezygnację 800 fl. oraz dodatkowo 2 000 fl. w związku z wydatkami na zaopatrzenie zamków spiskich. T. r. zabezpieczył P. ponownie 1 400 fl. posagu i wiana żonie swojej Katarzynie z Tarnowa na połowie dóbr swoich. W testamencie, sporządzonym na zamku lubowelskim 19 VIII 1474, wyznaczył egzekutorów ostatniej woli, a zarazem opiekunów żonie i córkom. Przeznaczył legat 1 200 fl. dla kościoła Św. Katarzyny w Krakowie na msze wieczyste za siebie (uregulowany dopiero w r. 1494 przez zięcia Piotra Kmitę), zrobił też zapisy dla bratanków Jana i Pawła z Dmosic – ponad 1 000 fl. – oraz siostrzenicy Elżbiecie 100 fl. Na uwagę zasługują legaty, jakie zostawił dla osób ze swojej służby. Zmarł po 19 VIII 1474 i został pochowany w kościele Św. Katarzyny w Krakowie w kaplicy Św. Jana Chrzciciela.

Z małżeństwa z Katarzyną z Tarnowskich miał P. córki: Elżbietę, wydaną za mąż za Piotra Kmitę z Wiśnicza, woj. krakowskiego (zob.), i Zofię, małżonkę Mikołaja Ligęzy z Przecławia. Obaj zięciowie oprawili posag i wiano córkom P-a po 6 000 fl. węgierskich.

 

Boniecki; Dworzaczek, tabl. 95; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 214, 217, 222; – Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy, W. 1971 s. 197; Kiryk F., Działalność gospodarcza i kulturalna Jakuba z Dębna, „Roczn. Nauk. – Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagog. w Kr.” (Prace Hist. II) Z. 20: 1965 s. 40, 41, 50; tenże, Jakub z Dębna na tle wewnętrznej i zagranicznej polityki Kazimierza Jagiellończyka, Wr. 1967 s. 66, 68, 69; tenże, Stosunki handlowe Jasła i miast okolicznych z miastami słowackimi w XV w. w: Studia z dziejów Jasła i powiatu Jasielskiego, Kr. 1964 s. 152; Kolak W., Klasztor Augustianów przy kościele Św. Katarzyny w Krakowie, Kr. 1982; Rozbiór krytyczny Długosza, II 351; – Akta grodz. i ziem., IX 101; Album stud. Univ. Crac., I 79; Cod. epist. saec. XV, II nr 255, III nr 160; Długosz, Historia, V 351, 408, 446; Ivanyi B., Bártfa szabad királyi város levéltára 1319–1526 [Archiwum wolnego królestwa miasta Bardiowa 1319–1526]. T. I. 1319–1501, Budapeszt 1910 nr 1088, 1430, 1478, 1493, 1512, 1521, 1549, 1555, 1573, 1602–4, 1608, 1685, 1701, 1752, 1754–5, 1816–18, 1979, 2866; Matricularum summ., I 246, 617, 855, 1081, 1172, 1208, 1210, 1257, 1258; Rachunki królewskie z l. 1471–2 i 1476–8, s. 254; Sprawozdanie z poszukiwań na Węgrzech, Kr. 1919 s. 50, 53, 54, 95; Starod. Prawa Pol., Pomn., II nr. 3842, 3843, 3845; – Arch. Państw. w Kr. Oddz. na Wawelu: Terr. Crac. t. 15 s. 260, 269, 270, 271, 280, 281, t. 17 s. 415, t. 18 s. 83, t. 150 s. 339, t. 152 s. 41, 103, Teutonicalia Crac. t. 3 s. 47, 192; B. PAN w Kr.: rkp. 1676 k. 282v.–287; – Kartoteka Słownika Hist.-Geogr. IH PAN w Kr.

Krzysztof Baczkowski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.