Bogdanowicz Samuel Zarudny, generalny sędzia wojska zaporoskiego. Prawdopodobnie był synem Konrada, właściciela kilku posiadłości w woj. czernichowskiem i kijowskiem, m. i. wsi Zarudyńce. Przed powstaniem Chmielnickiego służył jako towarzysz w chorągwi kozackiej pułku het. w. kor. Mik. Potockiego, zdradził jednak sprawę pod Korsuniem (1648) i przyczynił się pośrednio do zwiększenia klęski wojsk polskich. »Podjął się on – bowiem – uprowadzić wojsko ku Pawołoczy, któremu miano za to nagrodzić dobrze, ale to był wielki zdrajca, co dał znać do Chmielnickiego, którym ma szlakiem wojsko uchodzić«. Chmielnicki zorjentował się w lot, że B. posiada więcej sprytu i zmysłu politycznego, aniżeli zdolności wojskowych, przydzielił go też do kozackiego korpusu dyplomatycznego. Wnet też wybił się on na jednego z najzdolniejszych posłów Chmielnickiego. Już w kwietniu r. 1650 zjawił się w Warszawie, gdzie przeprowadzał pertraktacje w sprawie realizacji postanowień ugody Zborowskiej. W dwa lata później (listopad 1652) stał na czele poselstwa kozackiego, które udało się do Moskwy celem dowiedzenia się, czy car byłby skłonny przyjąć kozaków w poddaństwo i udzielić im pomocy przeciw Rzpltej. Dało to początek rokowaniom, które, sfinalizowane później, doprowadziły do zawarcia ugody perejasławskiej. W lipcu 1653 jeździł B. z poselstwem do Turcji, przyczem chodziło o usprawiedliwienie samowolnych najazdów kozackich na Wołoszczyznę. Po podpisaniu ugody kozacko-moskiewskiej w Perejasławiu (1654), o którą B. zabiegał usilnie i do której zawarcia przyczynił się znacznie, udał się, wraz z Teterą, powtórnie do Moskwy (luty-marzec 1654), a to celem złożenia hołdu nowemu panu oraz celem ostatecznego omówienia spraw wynikłych z aktu poddaństwa. Gdzieś z końcem tegoż roku został B. mianowany generalnym sędzią wojska zaporoskiego i od tej chwili stale przy niem przebywał. W r. 1655 brał udział w oblężeniu Lwowa, a w kilka tygodni później odegrał poważną rolę w kapitulacyjnych układach tatarsko-kozackich pod Jezierną. Obok wspomnianej już godności piastował B. przez czas jakiś również urząd strażnika wojskowego, a jako taki zajmował się organizacją wojsk kozackich. Z początkiem r. 1657, kiedy zawiodły go nadzieje pokładane w Moskwie, jeździł za zezwoleniem Chmielnickiego do Rakoczego, z którym porozumiewał się w sprawie ewentualnego sojuszu szwedzko-kozacko-węgierskiego przeciw Polsce i Moskwie. Kiedy jednak realizacja tego pomysłu natrafiła na niepokonalne trudności, zaczął B. coraz silniej ciążyć ku Rzpltej, aż w końcu przeszedł otwarcie na jej stronę i wziął żywy udział w doprowadzeniu do skutku ugody hadziackiej, za co otrzymał na sejmie w r. 1659 klejnot szlachecki i miasteczko Szawulichy w woj. kijowskiem na prawie lennem. Równocześnie nieomal przeprowadzono na zjeździe nieprzychylnie dla ugody usposobionych pułkowników kozackich w Perejasławiu uchwałę, aby wszystkich doradców Wyhowskiego, a w liczbie ich także B-a, nie dopuszczać w przyszłości ani do kozackich rad wojskowych ani też do żadnych wojennych tajemnic. Po upadku Wyhowskiego przerzucił się B. do obozu Jerzego Chmielnickiego, szybko jednak zmienił przekonanie i jeszcze przed bitwą cudnowską przeszedł spowrotem na stronę polską. Krzątał się pilnie około ugody cudnowskiej, po której zawarciu konferowano »onemu i potomkom jego płci męskiej prawem lennem miasteczko Mlijów z przynależnościami« w dowód wierności i zasług. Później spotykamy go jeszcze w r. 1664, biorącego w roli zwolennika Rzpltej udział w walkach przeciw Brzuchowieckiemu i Wyhowskiemu, lecz na tem urywają się zupełnie nasze wiadomości o życiu i działalności B-a.

Hruszewski M., Istoria Ukrainy-Rusi, IX, indeks; Z dziejów Ukrainy… Ks. Pam. pod red. W. Lipińskiego, s. 295; Gawroński B., Chmielnicki; tegoż, Ost. Chmielniczenko, s. 23; tegoż, Poselstwo Bieniewskiego, 16, 29, 92; Kubala, Szkice hist. II 362; Józefowicz, Kronika m. Lwowa, 180; Akty J. i Z. R. III 485; X 241–2, 437–52, 542; Pamiętniki Kijowskie, I 177; Vol. leg. IV 303, 360; Żereła do Ist. Ukr.-Rusi, XII 229. – B. Czart. rkp 402, k. 533; B. Akad. Um. rkp. 367; B. Kras. rkp. 343, k. 29, rkp. 4023, nr 61.

                                                   Eugenjusz Latacz