Kononowicz Sawa (zm. 1637), starszy kozacki z r. 1637. Wg Pawluka pochodził z Rosji («cudzoziemiec Moskal»), zapewne jednak dłuższy czas służył w wojsku kozackim na Ukrainie (od czasów Smuty?). Pierwsza informacja o K-u jako pułkowniku perejasławskim pochodzi z 5 VII 1637 r. W powstaniach kozackich lat trzydziestych XVII w. prawdopodobnie udziału nie brał, skoro w r. 1637 hetman Stanisław Koniecpolski uważał go za «człowieka dobrego, spokojnego, a przytem rycerskiego». Należał zapewne do przywódców lojalnej wobec Rzpltej starszyzny kozackiej, która niechętnie patrzyła na sprzyjanie starszego Tomilenki ruchowi «wypiszczyków» pod wodzą Pawluka. Gdy Pawlukowi dzięki polityce starszego udało się zagarnąć w Czerkasach artylerię kozacką, starszyzna na radzie w Rosawie (koniec lipca? 1637) usunęła Tomilenkę i jakichś oficerów kozackich z ich stanowisk, a K-a wybrała starszym. Dn. 7 VIII wysłano posłów do Koniecpolskiego z prośbą o zatwierdzenie nowej starszyzny i o posiłki. K. licząc – nie bez pewnych podstaw – na wpływy w swym pułku uszedł do Perejasławia. Z niejasnej i niepewnej informacji Pawluka wynikałoby, że K. i jego starszyzna wydawali Kozaków podejrzanych o sprzyjanie powstaniu w ręce administracji starościńskiej i pańskiej. Dn. 22 VIII Pawluk wydał uniwersały wzywające do powstania i wyprawił z Kryłowa za K-em Karpa Skidana i Semena Bychowca z 1000–3000 ludzi. Nie spotkali się oni, jak się zdaje, z większym oporem. K. ujęty, został rozstrzelany, wraz z pisarzem wojskowym T. Onuszkiewiczem, w Borowicy z wyroku rady kozackiej, prawdopodobnie na przełomie sierpnia i września 1637 r. (nie żył już 17 IX).
Dorošenko D., Narys istorii Ukrainy, W. 1933 I; Golobuckij V. A., Zaporožskoe kozačestvo, Kiev 1957; Hruševskyj, Istorija, VIII cz. I; Kersten A., Stefan Czarniecki, W. 1963 s. 107; Tomkiewicz W., Ograniczenie swobód kozackich w r. 1638, „Kwart. Hist.” R. 44: 1930 z. 1 s. 133–4; Wójcik Z., Dzikie Pola w ogniu, W. 1960 s. 136–7; – Okolski S., Diariusz transakcji wojennej między wojskiem koronnem i zaporoskiem, w r. 1637, Kr. 1858 s. 10–3, 66; – B. Narod.: BOZ rkp. 1173 f. 500–501, 508.
Wiesław Majewski