INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Sebastian Edmund Saporski (Woś-Saporski, pierwotnie Woś)     

Sebastian Edmund Saporski (Woś-Saporski, pierwotnie Woś)  

 
 
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Saporski (Woś-Saporski, pierwotnie Woś) Sebastian Edmund (1844–1933), geometra, pionier osadnictwa polskiego w Brazylii, działacz polonijny. Ur. 19 I w Starych Siołkowicach (ówcześnie: Siałkowicach) na Opolszczyźnie, był drugim synem zamożnego chłopa Szymona Wosia (1810–1881) i Jadwigi z Kampów.

Początkowo S. uczęszczał do szkoły ludowej w Siołkowicach, a następnie do gimnazjum w Opolu. Nie ukończył go jednak i rozpoczął pracę jako urzędnik pocztowy w Opolu. By uniknąć powołania do wojska pruskiego, wyjechał do Londynu. W r. 1867 udał się do Ameryki Południowej. Początkowo przebywał w Montevideo, stolicy Urugwaju, potem w Blumenau w brazylijskim stanie Santa Catarina. W nieznanych okolicznościach przyjął nazwisko Saporski (Zaporski), pod tym nazwiskiem występował w Brazylii. W r. 1870 przeniósł się S. do Kurytyby, stolicy stanu Parana. Podjął tam pracę nauczyciela, jednocześnie ukończył też kursy miernictwa.

W r. 1874 S. zdał egzamin przed komisją inżynierską i uzyskał tytuł geometry. Zatrudniony w charakterze mierniczego, dokonał pomiarów w pasie nadmorskim Morretes. Prowadził pomiary ziemi pod osadnictwo na terenie Parany, wielokrotnie tam, gdzie później osiedlali się imigranci z ziem polskich. Pracował również przy pomiarach terenów spornych pomiędzy stanami Parana i São Paulo, jak też i na tzw. Contestado, pomiędzy Paraną a Santa Catariną. Prowadził pomiary przy budowie linii kolejowych, m.in. na trasie Kurytyba–Paranagua, gdzie przypadł mu w udziale jeden z najtrudniejszych odcinków. Kierował w l. 1878–9 budową drogi w pasie nadmorskim Rio Sagrado–Canavieras oraz przeprowadził linię telegraficzną Morretes–Joinville. Następnie dla francuskiej kompanii wykonał w l. 1880–3 prace eksploracyjne pod budowę linii kolejowej Kurytyba–Serrinha–Ponta Grossa–Serrinha–Rio Negro. Dn. 25 XI 1885 przyjął obywatelstwo brazylijskie.

Dn. 12 IV 1887 S. otrzymał nominację na inżyniera prefektury kurytybskiej. W r. 1891 został mianowany komisarzem rządowym dla municypiów Palmeira i São João do Triunfo. Po blisko ćwierćwieczu pracy, w r. 1894 objął kierownictwo działu technicznego w Sekretariacie Robót Publicznych Stanu Parana. Nadal wielokrotnie kierował pracami pomiarowymi, m.in. w rejonie Imbituva–Prudentopolis i w dorzeczu Iguaçu. Przygotowywał w l. 1907–8 tereny pod kolonizację w Calmon i Ivaí; jedna z kolonii tam utworzonych nosi nazwisko S-ego. W l. 1909–11 skierowany został do pracy przy organizowaniu kolonii federalnej w dorzeczu Iguaçu.

S. przyczynił się do napływu emigracji ze Śląska Opolskiego do Brazylii. Już w r. 1869 wraz z ks. Antonim Zielińskim uzyskał od cesarza Brazylii Pedro II koncesję dla kolonizacji polskiej w Paranie. Z inicjatywy S-ego powstała w r. 1871 w Pilarzinho koło Kurytyby pierwsza polska kolonia, która zapoczątkowała rozwój polskich osad w pobliżu Kurytyby i w ogóle w stanie Parana. S. starał się pomagać rodakom, którzy przybywali w tym czasie do Parany i Santa Catariny. W latach późniejszych przygotowywał wiele kolonii dla masowo przybywającej ludności wiejskiej z Galicji i ziemi lubelskiej. Został wiceprezesem powołanej do życia w r. 1890 pierwszej organizacji polonijnej, Tow. im. Tadeusza Kościuszki. Gdy w r. 1893 pierwsze w Ameryce Łacińskiej czasopismo polskie – „Gazeta Polska w Brazylii” – przeżywało kryzys, S. w lipcu t.r. wszedł w skład nowo utworzonej spółki akcyjnej, odkupił od byłego właściciela Karola Szulca drukarnię i został redaktorem tygodnika o nakładzie 500 egzemplarzy. W prowadzeniu wydawnictwa pomagali mu synowie. S. redagował „Gazetę Polską w Brazylii” aż do zakończenia rewolucji w r. 1894. Następnie spółka wydająca pismo rozpadła się, przejęli ją Cezary Szulc i Stefan Czapski przy aktywnym współudziale S-ego, lecz „Gazeta” już nie ukazywała się regularnie. W l. 1894–6 S. czynił starania przez sejm galicyjski we Lwowie o powołanie konsulatu austro-węgierskiego w Kurytybie, który otoczyłby opieką imigrantów z ziem polskich (został on utworzony w r. 1896). W r. 1893 przygotowywał S. ekspozycję dorobku Polonii brazylijskiej i argentyńskiej na Powszechną Wystawę Krajową we Lwowie. Jednakże podczas rewolucji w Brazylii zebrane eksponaty zaginęły w Rio de Janeiro. S. nawiązał w tym czasie stały kontakt z krajem, pełnił funkcję męża zaufania Tow. Świętego Rafała (1895) zajmującego się w Galicji opieką nad emigrantami, a także był korespondentem lwowskiego „Przeglądu Emigracyjnego”. Nawiązał również stosunki handlowe z krajem, dokąd eksportował płody rolne osadników polskich w Paranie, głównie herbatę parańską. Od r. 1899 był członkiem Polskiego Tow. Kolonizacyjnego we Lwowie. Został obdarzony wieloma godnościami honorowymi polonijnych organizacji. W r. 1910, jeszcze za życia S-ego, dwie organizacje przyjęły jego imię – Tow. Szkolne im. E. Saporskiego w Candido de Abreu i w Vera Guarany.

S. trzykrotnie kandydował na stanowisko posła stanowego, ale dopiero w wyborach 1912 r. został wybrany jako pierwszy poseł narodowości polskiej do parlamentu stanu Parana. Zajmował się tam przede wszystkim sprawami rolnictwa i robót publicznych, jako najważniejszymi dla imigrantów polskich. W r. 1915 na krótko objął funkcję szefa departamentu tzw. comisario de térras, tj. faktycznego ministra rolnictwa przy rządzie parariskim. Był także szefem komisji policji wojskowej i komisji robót publicznych. Pogarszający się stan zdrowia zmusił go jednak w r. 1923 do rezygnacji z działalności publicznej.

S. – powszechnie uważany za «ojca» osadnictwa polskiego w Paranie i ambasadora Polaków w Brazylii – należał do najwybitniejszych i najczynniejszych postaci Polonii brazylijskiej; odznaczał się skromnością i bezinteresownością. Pozostawił spisane po portugalsku, w formie zbeletryzowanej, wspomnienia (ogłoszone pośmiertnie po polsku w r. 1939 pt. Pamiętnik i w r. 1974 pt. Pamiętnik z brazylijskiej puszczy ). Polski konsul w Brazylii Kazimierz Głuchowski dedykował S-emu wydaną w r. 1927 swoją książkę pt. „Wśród polskich pionierów na antypodach”. S. zmarł 6 XII 1933 w Kurytybie i został pochowany na cmentarzu municypalnym. Był odznaczony Orderem Polonia Restituta (1924).

Z małżeństwa, zawartego ok. 1870 z Brazylijką, miał S. dwu synów: Piotra i Antoniego Edmunda oraz dwie córki, których imiona nie są znane (jedna z nich była zamężna za Octavem Coldeiro).

W r. 1953 wystawiono (ze składek Polonii) w Abranches koło Kurytyby obelisk z tablicą ku czci S-ego.

 

Fot. w: Woś-Saporski E. S., Pamiętnik z brazylijskiej puszczy, Kat. 1974; – Słabczyńscy W. i T., Słownik podróżników polskich, W. 1992; Zieliński S., Wybitne czyny Polaków na obczyźnie, W. 1935; – Dworecki T., Zmagania polonijne w Brazylii, W. 1980 I; Emigracja polska w Brazylii. 100 lat osadnictwa, W. 1971; Miś E., Losy i rola siołkowiczan w Brazylii ze szczególnym uwzględnieniem działalności Sebastiana Edmunda Wosia Saporskiego, w: Konferencja popularnonaukowa „100 lat Polonii Brazylijskiej”, Opole 1969; Nikodem P., Saporski – O pioneiro des semeadores, „Anais da Comunidade Brasileiro-Polônesa” Vol. 1: 1970 s. 57–92; Paradowska M., Polacy w Ameryce Południowej, Wr. 1977; Pitoń J., Prasa polska w Brazylii, „Kalendarz Ludu” (Kurytyba) 1971; Prasa polska 1864–1918, W. 1976; Warchałowski K., Zgon ojca emigracji polskiej w Paranie. Sp. Edmund Saporski, „Pionier Kolonialny” Dodatek do: „Morze” 1934 nr 2 s. 24–5; Wójcik W., 75 lat prasy polskiej w Brazylii, „Roczn. Hist. Czasopism. Pol.” T. 7: 1968 z. 2 s. 261–2; – „Gaz. Pol. w Brazylii” R. 2: 1893; – Pol. Inst. Nauk. w Nowym Jorku: Arch. Poselstwa Pol. w Rio de Janeiro – teczka 32.

Krzysztof Smolana

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.