Rajkowski Stanisław Konrad (1899–1958), farmaceuta, botanik. Ur. 8 V w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą w pow. puławskim, był synem Władysława (1858–1935), farmaceuty, i Weroniki z Borkowskich, bratankiem Franciszka (zob.). Ojciec R-ego był właścicielem apteki w Kazimierzu nad Wisłą, gdzie m. in. kierował założonym przez siebie Tow. Oszczędnościowo-Pożyczkowym. Dom jego, w którym gromadzili się znani pisarze i malarze, był ośrodkiem działalności kulturalno-niepodległościowej. W r. 1908 objął po starszym bracie, Franciszku z Ciechanowa, prezesurę Komitetu Opiekuńczego Fundacji Szkoły im. T. Klonowskiego. Od r. 1913 prowadził w Rosieniach na Litwie Kowieńskiej, własną aptekę, która spłonęła w czasie działań wojennych w r. 1918. Od r. 1921 był współwłaścicielem jednej z największych aptek warszawskich Feliksa Kucińskiego, w której pracował do końca życia.
R. kształcił się w Gimnazjum E. Rontalera w Warszawie i ukończył je w r. 1916. Od 13 I t. r. działał w Polskiej Organizacji Wojskowej (w Warszawie, Ciechanowskiem, Siedleckiem i na Litwie Kowieńskiej). W r. 1917 w okresie kryzysu przysięgowego przeszedł do 1 p. artylerii Legionów. We wrześniu 1918 wstąpił do Szkoły Podchorążych, którą ukończył w sierpniu 1919, mianowany 1 VI t. r. porucznikiem WP; równocześnie w l. 1918–19 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Następnie pełnił służbę w 1 p. lotniczym, m. in. jako oficer łącznikowy Dep. Żeglugi Napowietrznej Min. Spraw Wojskowych przy Komendzie Naftowej w Krośnie, a w czasie kontrofensywy sierpniowej 1920 r. przeszedł do służby liniowej w artylerii polowej, m. in. zorganizował batalion obrony Grudziądza. Do 30 XI 1925 służył tam w 25 p. artylerii polowej, skąd na skutek wypadku został przeniesiony w stan spoczynku.
W l. 1926–30 R. studiował na Oddziale Farmaceutycznym Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniw. Pozn. i uzyskał dyplom magistra farmacji. Następnie w l. 1930–2 specjalizował się w technice sporządzania wyciągów roślinnych pod kierunkiem Adama Jurkowskiego w Zakładzie Farmacji Stosowanej Uniw. Pozn. W r. 1934 za pracę z anatomii roślin wykonaną pod kierunkiem Adama Wodziczki pt. Badania histologiczne i morfologiczne nad śródskórnią w łodygach roślin kwiatowych („Acta Societatis Botanicorum Poloniae” Vol. 11: 1934 nr 1), uzyskał 12 III 1934 stopień doktora farmacji na Uniw. Pozn., a także «medal brązowy im. Heliodora Święcickiego». W tym czasie był członkiem sztabu Wielkopolskiego Okręgu Legionu Młodych. Od marca 1934 pracował zawodowo w aptece F. Kucińskiego, a po śmierci swojego ojca został jej współwłaścicielem. Prowadził on tam aż do wybuchu wojny własne szeroko zakrojone badania nad ekstrakcją surowców roślinnych. Był też R. po swoim ojcu prezesem Komitetu Opiekuńczego Fundacji Szkoły im. T. Klonowskiego i związanego z nią Uniwersytetu Ludowego w Sokołówku w pow. pułtuskim. Od marca 1938 był członkiem Oddziału Warszawskiego Polskiego Powszechnego Tow. Farmaceutycznego.
R. we wrześniu 1939 odbył kampanię wojenną w grupie operacyjnej gen. Juliusza Zulaufa jako zastępca dowódcy kompanii sanitarnej nr 1 w obronie stolicy. W czasie okupacji niemieckiej nadal pracował we wspomnianej aptece, która stanowiła punkt kontaktowy i przekaźnikowy Armii Krajowej (AK), do której należał R. Był także od r. 1941 członkiem Tajnej Rady Farmaceutycznej. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. aptekę przekształcił w frontową placówkę sanitarną. Po przejściu przez obóz w Pruszkowie osiadł czasowo w Kielcach, a od marca 1945 przebywał w Jarocinie (w Poznańskiem).
Dn. 13 IV t. r. R. został delegowany do prac organizacyjnych przez Departament Farmaceutyczny Min. Zdrowia do Wrocławia, będąc od 23 V do końca 1945 r. pełnomocnikiem Min. Zdrowia dla spraw farmaceutycznych na Okręg Administracyjny Dolnego Śląska i Wrocławia. Organizował tu zręby polskiej farmacji, brał udział w zabezpieczaniu poniemieckich placówek farmaceutycznych, uruchamianiu sieci placówek aptecznych i 21 VI 1945 powołał do życia Zarząd Okręgowy Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej (w l. 1946–7 był jego wiceprezesem), dla którego zdobył budynek przy ul. Szewskiej 19/21. Równocześnie od 14 I 1946 został powołany przez dziekana Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej do Komisji Organizacyjnej Oddziału Farmaceutycznego. Od 1 III t. r. był zastępcą profesora katedry i kierownikiem Zakładu Farmacji Stosowanej. Organizował Zakład w okresie odbudowy gmachu dla Wydziału Farmaceutycznego. Sprowadzał z całego Dolnego Śląska aparaturę farmaceutyczną, mikroskopy i księgozbiory dla wyposażenia katedry. Habilitował się 9 XII 1948 na Wydziale Farmaceutycznym Uniw. Łódz. w zakresie farmacji stosowanej na podstawie monografii pt. Studia nad perkolacją („Acta Poloniae Pharmaceutica” T. 4: 1947 nr 1), przygotowanej przezeń niemal od podstaw na nowo, ponieważ wszystkie jego badania nad perkolacją wykonane w okresie międzywojennym zaginęły w powstaniu warszawskim. Był też R. współwłaścicielem apteki «Piastowskiej» we Wrocławiu przy ul. Nowowiejskiej 25.
Po utworzeniu Akademii Medycznej we Wrocławiu, Min. Zdrowia rozwiązało z R-m stosunek służbowy 31 VIII 1950. R. przeniósł się do Warszawy i od r. 1951 był kierownikiem Zakładu Farmacji Stosowanej Instytutu Farmaceutycznego, gdzie opracował metodę produkcji kazeiny farmaceutycznej do sporządzania roztworów do wstrzyknięć ze świeżego mleka odtłuszczonego: Caseinum pro injectione („Farmacja Pol.” R. 10: 1954 nr 11). W r. n. przeniósł się do Instytutu Leków, gdzie był organizatorem i kierownikiem Zakładu Leków Galenowych. Prowadził tu badania nad odpirogennianiem roztworów zastrzykowych (injekcyjnych), a także opracował aparaturę własnego pomysłu i filtry z węgla nieaktywnego do przesączania leków czyli tzw. świece węglowe, na które otrzymał patent państwowy. Wynalazek ten spotkał się z zainteresowaniem za granicą po zreferowaniu go na międzynarodowym zjeździe galeników w Berlinie w r. 1957: Adsorpcja pirogenów przy zastosowaniu polskich filtrów węglowych („Acta Poloniae Pharmaceutica” T. 13: 1956 z. 5 s. 427–8, wspólnie z K. Nowakiem i T. Piechockim; toż w „Pharmazeutische Zentralhalle” Bd. 97: 1958 nr 1). Dla mistrzów i laborantów przemysłu farmaceutycznego i zielarskiego pracujących w dziale leków galenowych opracował i wydał dwie książeczki: Preparaty galenowe (W. 1953) i Ekstrakcja surowców roślinnych (W. 1955), w których omówił metody technologiczne pracy przy otrzymywaniu i przyrządzaniu preparatów oraz wyciągów roślinnych (perkolacja, reperkolacja), naparów, emulsji i tzw. preparatów nowogalenowych. Ogółem R. ogłosił ok. 30 publikacji. Brał także udział w naukowych zjazdach krajowych i zagranicznych, na których referował wyniki swoich badań (na wspomnianym już zjeździe w Berlinie w r. 1957, tamże w r. 1958 i w Weimarze w r. 1958). R. był w l. 1947–8 wiceprzewodniczącym Zarządu Okręgowego Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia we Wrocławiu. Wchodził do Komitetów Redakcyjnych: „Farmacji Polskiej” i „Wiadomości Zielarskich”, był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Tow. Farmaceutycznego, Stowarzyszenia Wynalazców Polskich Sekcji Lekarsko-Farmaceutycznej. Należał do Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Obdarzony zdolnościami malarskimi, sporo malował, głównie akwarele. Był bardzo lubiany za swą życzliwość, uczynność i poczucie humoru. Zmarł nagle na zawał serca 19 V 1958 w Berlinie, w drodze powrotnej ze zjazdu naukowego. Pochowany został w grobie rodzinnym na Powązkach (kwatera 284). Był odznaczony m. in. Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości RP (1938).
R. był żonaty trzykrotnie: ok. 1930 r. z Felicją z Dolackich, lecz małżeństwo zostało rozwiązane w r. 1932, powtórnie zawarł związek małżeński w r. 1936 z koleżanką ze studiów, farmaceutką Izabellą z Zarembów, po rozwodzie z nią ożenił się po raz trzeci z Wandą, nazwiska nie ustalonego. Z drugiego małżeństwa miał syna Andrzeja (1937 – ok. r. 1980), który zginął w wypadku samochodowym.
Słownik Biologów Polskich, W. 1987; Rocznik Oficerski, W. 1924, 1928; Akademia Medyczna we Wrocławiu – Skład osobowy w l. akad. 1949/50 i 1950/1, Wr. 1950 s. 3, 20, 56; toż w r. akad. 1958/9, Wr. 1958 s. 110; – Akademia Medyczna we Wrocławiu 1950–1960, Wr. 1960 I (fot.); 25 lat Akademii Medycznej w Łodzi, Annales Academiae Medicae Lodzensis, Ł. 1970 XIII, Supl. 6 s. 538; Guttenberg H., Die physiologischen Scheiden. Handbuch der Pflanzenanatomie, Berlin-Zehlendorf 1943 V; Rembieliński R., Kuźnicka B., Historia farmacji, Wyd. 2, W. 1972 s. 417 (błędna data ur.); Uniwersytet Wrocławski w latach 1945–1955, Wr. 1959 I 248, II 93, 462; – Kronika Uniwersytetu Poznańskiego za l. szk. 1929/30 i 1930/1, P. 1932 s. 202; toż za l. szk. 1933/4, P. 1935 s. 40, 86, 185; toż za l. szk. 1934/5, P. 1936 s. 205; – „Acta Poloniae Pharmaceutica” T. 15: 1958 z. 4 s. 244; „Biul. Inst. Leków” R. 5: 1958 nr 4 s. 239–40; „Farmacja Pol.” R. 2: 1946 nr 5 s. 135, 155–6, 170, R. 5: 1949 nr 11–12 s. 444–6, 520–1 (fot.), R. 13: 1957 nr 7 s. 184–90, R. 14: 1958 nr 10 s. 153, nr 12 s. 189–91 (fot.), nr 16 s. 265; „Farmacja Współcz.” R. 3: 1934 nr 4/5 s. 133–4; „Kalendarz Farmac.” R. 11: 1931, R. 12: 1932, R. 14: 1934, R. 16: 1936; „Służba Zdrowia” 1958 nr 21 s. 2, nr 22 s. 2; Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol., S. B. W. 1967 z. 13 s. 59–60; „Wiad. Farmac.” R. 61: 1934 s. 219–20 (fot), R. 62: 1935 s. 452, 467–87 (fot. ojca, Władysława), R. 65: 1938 s. 209, 612; „Wiad. Zielarskie” R. 1: 1958 nr 5 s. 124; „Życie Warszawy” 1958 nr 122 s. 8, nr 123 s. 6, nr 126 s. 8; – Arch. Akad. Med. w P.; Arch. Akad. Med. we Wr.: Teczka akt personalnych; Arch. Państw. w P.: Karta meldunkowa R-ego i Felicji Dolackiej; Arch. Uniw. Pozn.: sygn. 387/70 (akta personalne doktoratu), Arch. Uniw. Wrocł.: Karty uposażeniowe; – Informacje Jana Bieleckiego z W.
Andrzej Dzięczkowski