Morsztyn (Mornsteyn, Morstin) Stanisław (zm. ok. 1482), rajca krakowski, wójt lubelski, kierownik mennicy królewskiej. Był synem Jerzego (zm. 1423, zob.) oraz jego drugiej żony Anny, bratem Jerzego, żupnika (zm. 1473, zob.). W semestrze letn. 1419 zapisał się na Uniw. Krak. Stanisław Morsztyn, być może był to M. Identyfikacja jest trudna, ponieważ M. miał starszego brata przyrodniego, również Stanisława. Z tego samego względu trudno ustalić, którego z nich dotyczy informacja z r. 1431 o wyborze na ławnika. Dopiero począwszy od r. 1445 możemy stwierdzić, że M. piastował godność ławnika aż do r. 1452, kiedy został wybrany po raz pierwszy na rajcę krakowskiego. Stanowisko to zajmował w l. 1452, 1454, 1455, 1459–62, 1464, 1467. W r. 1450 był pielgrzymem na uroczysty jubileusz w Rzymie. M., razem z bratem Jerzym, prowadził handel suknem, a nadto zajmował się różnymi operacjami finansowymi. Zarówno aktywność gospodarcza, jak i dwukrotny bogaty ożenek M-a stały się źródłem jego bogactwa. Pierwsze małżeństwo z Magdaleną Wynkową przyniosło M-owi korzyści materialne (połowę kamienicy na rogu ul. Szczepańskiej, 700 zł węgierskich) i zapewniło koligacje ze znacznymi rodzinami mieszczańskimi i szlacheckimi. Ożeniwszy się po raz drugi 22 I 1456, nabył M. od swojego teścia Jana Piecznia za 1 000 zł węgierskich dziedziczne wójtostwo w Lublinie. Dn. 16 II 1456 król Kazimierz Jagiellończyk zatwierdził wspomnianą transakcję, a 4 III t. r. – z uwagi na zasługi M-a – zwolnił go i jego następców na wójtostwie lubelskim od służby wojskowej. Na prośbę M-a król potwierdził też przywilej lokacyjny dla m. Lublina wydany przez Kazimierza Wielkiego. Ponowne potwierdzenie przywileju na wójtostwo lubelskie otrzymał M. na swoją prośbę 19 XII 1458. Wobec trudności w zarządzaniu odległym od Krakowa wójtostwem M. wydzierżawił je w r. 1459 na dwa lata Pawłowi Tschirnerowi za 70 grzywien i «60 szczupaków długich na łokieć».

 

Na początku 1456 r. M. objął kierownictwo i zarząd mennicy królewskiej, uruchomionej po ok. 15-letniej przerwie w biciu monety. Po raz pierwszy M. wspomniany jest jako «magister fabricae monetarum nostrarum» w dokumencie z 16 II 1456; na stanowisku tym pozostawał do r. 1466. Powierzenie M-owi zarządu nad mennicą było wyrazem dużego zaufania króla i wysoką oceną umiejętności organizacyjno-handlowych M-a. Wkrótce po uruchomieniu mennicy zorganizował się w Krakowie cech mincerzy, niewątpliwie M. przyczynił się do jego powstania. M. dzierżawił przez pewien czas, prawdopodobnie wspólnie z bratem Jerzym, żupy solne; świadczą o tym rachunki z wydatków żup w Wieliczce, Bochni i żup ruskich, jakie M. złożył 18 XI 1460. Być może dzierżawa ta związana była z pożyczką (2 000 zł węgierskich) udzieloną królowi, której spłatę zabezpieczono obu braciom w r. 1456 (ugody z 12 II i 28 II). M. był jednym z najbogatszych mieszczan krakowskich. Pod koniec życia posiadał wójtostwo lubelskie, natomiast w Krakowie: 8 kamienic, 7 domów drewnianych, 2 ogrody, kram, plac, hutę w Olkuszu, folwark w ziemi oświęcimskiej oraz dochody od licznych kapitałów. Zmarł przed 31 I 1482, bowiem wtedy to dzieci i żona przeprowadzili podział spadku.

 

M. był dwukrotnie żonaty: ok. r. 1449 z Magdaleną, wdową po Janie Wynku, i po raz drugi, przed 22 I 1456, z Katarzyną, córką Jana Piecznia (Pitczin, Petczin, Pyetschin), rajcy krakowskiego i wójta lubelskiego. Z małżeństw tych miał trzech synów: Stanisława, wójta lubelskiego, Leonarda i Mikołaja (zm. przed 1482), oraz 3 córki: Annę, żonę Jerzego Langego (Langjurga), Katarzynę, żonę Jana Krupka (brata Jerzego Langa), i Szczęsną, żonę Jana Bonera (zm. 1523, zob.).

 

 

 

Boniecki, XII 344; – Gumowski M., Dzieje mennicy krakowskiej, P. 1927 s. 54–6; Krzyżanowski S., Morsztynowie w XV w., „Roczn. Krak.” T. 1: 1898 s. 332, 337, 340–3; Piekosiński F., O monecie i stopie menniczej w Polsce w XIV i XV w., Rozpr. Wydz. Hist.-Filoz. AU, Kr. 1878 IX 257–9; Riabinin J., Materiały do historii miasta Lublina (1317–1792), L. 1938; – Album stud. Univ. Crac., I 44; Kod. m. Kr., I; Matricularum summ., I nr 254, 266, 269; – Materiały do t. V Kodeksu Małopolskiego t. A – nr 130, t. C – nr 4, 17, 54, t. E – nr 32, t. G – nr 7 w Materiałach Red. PSB.