Mróz (Gelusinus, Gelusius, Mrozeus, Mrozius) Stanisław (1564–1622), kapelan królowej Anny Jagiellonki, notariusz i kanonik kapituły warszawskiej. Pochodził z rodziny mieszczańskiej; jego ojciec Jan, syn Mikołaja Mroza z Umiastowa, obywatel Starej Warszawy od r. 1563, trudnił się balwierstwem, osiągając pod koniec życia godność starszego cechu chirurgów. M. ukończywszy szkołę elementarną kontynuował naukę na Uniw. Krak., do którego metryki wpisał się w r. 1583 i w trzy lata później (1586) zdobył bakalaureat sztuk wyzwolonych. Po studiach wrócił do rodzinnego miasta, obrał karierę duchowną i przyjął święcenia kapłańskie. Prawdopodobnie wzorem wielu innych wykształconych plebejów rozpoczął od praktyki w jednej z tutejszych kancelarii, co otworzyło mu niebawem dostęp do wykonywania notariatu publicznego. W tym czasie także – w nie znanych bliżej okolicznościach – zwrócił na siebie uwagę rezydującej w Warszawie Anny Jagiellonki i objął funkcję jej przybocznego kapelana. Jak można przypuszczać, pobyt na dworze królowej, w której otoczeniu nie brakło osób zajmujących najwyższe stanowiska w kapitule warszawskiej, miał istotne znaczenie dla dalszych losów M-a. Jeszcze za życia Anny uzyskał urząd notariusza kapitulnego (przed r. 1595), a jako uposażenie mansjonarię w kościele kolegiackim Św. Jana. Jedno i drugie utrzymał aż do zgonu. Z upływem czasu do posiadanych już przybyły jeszcze inne prebendy i godności. W r. 1600 rada miejska Starej Warszawy powierzyła mu będącą pod jej opieką kolegiacką altarię Św. Trójcy, a w r. 1609 kapituła – w uznaniu zasług i kwalifikacji – kanonię kaznodziejską (uposażoną wsiami Tarczany i Bystrzanów w dekanacie mszczonowskim), z którą związane było ponadto probostwo kościoła Najśw. Maryi Panny w Nowej Warszawie. Przez wiele lat sprawował też funkcję wiceseniora działającego w Warszawie arcybractwa Św. Anny, którego założycielką i gorliwą protektorką była Anna Jagiellonka. Zmarł M. 26 XII 1622 i pochowany został prawdopodobnie w grobach kościoła Najśw. Maryi Panny, gdzie brat wystawił jemu i matce Annie Mrozowej pomnik nagrobny. Wyryty na nim tekst zanotował Starowolski. W testamencie przekazał M. znaczne sumy dla kolegiaty Św. Jana i kościoła Naśw. Maryi Panny.
Brat M-a Jan, podobnie jak ojciec chirurg z zawodu, był gminnym, a następnie ławnikiem Starej Warszawy (zm. przed r. 1640); miał syna Kacpra, w r. 1619 ucznia gimnazjum elbląskiego, w l. 1620–4 studenta Uniw. Krak., stypendystę fundacji Nowodworskich.
Bartoszewicz J., Kościoły rzymsko-katolickie opisane pod względem historycznym, W. 1855 s. 37; Murawiec W. F., Bernardyni warszawscy. Dzieje klasztoru św. Anny w Warszawie 1454–1864, Kr. 1973 s. 144–5; Sołtan A., Warszawianie na Uniwersytecie Krakowskim w latach 1400–1642, w: Warszawa XVI–XVII wieku, Z. 1, W. 1974 s. 54 nr 169, s. 58 nr 228, Studia Warszawskie, XX; – Starowolski, Monumenta Sarmatarum; – Knapiński W., Notaty do historii kościołów warszawskich, W. 1949 s. 76–8, 119, 136, 145, 146 (mszp. powielany); – AGAD: Stara Warszawa, rkp. nr 13 f. 498–500, nr 15 f. 202v., 423v., 436v., nr 16 f. 364v., nr 526 f. 149, Warszawa-Ekonomiczne, rkp. nr 224 f. 7, nr 226 f. 12v.; Arch. Paraf. Św. Jana Chrzciciela w W.: Liber copulatorum 1583–1620, s. 69, 90, 96, 119, 141, 148, 173, 184, 189, 222, 242, 243, 263, 276, 286, Liber baptisatorum 1584–1601, s. 208, Liber baptisatorum 1602–1615, s. 16, 25, 32, 48, 61, 192; Arch. Prowincji OO. Bernardynów w Kr.: dok. perg. nr 49; Arch. UJ: rkp. 111 s. 559, 560, 569.
Andrzej Sołtan