INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Stanisław Polanowski  

 
 
1826-10-09 - 1898-01-16
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Polanowski Stanisław (1826–1898), galicyjski działacz polityczny. Ur. 9 X w Moszkowie (pow. Sokal), w rodzinie ziemiańskiej, był synem Aleksandra i Emilii z Karczewskich. Studiował na Wydziale Filozoficznym UJ. Wybuch rewolucji 1848 r. zastał go w Krakowie. P. przerwał studia i w maju 1848 był sekretarzem Rady Obwodowej Żółkiewskiej, w październiku delegowany przez nią do Rady Narodowej Centralnej we Lwowie, zaliczany był wówczas do lewicy. W maju 1849 karnie wcielony do wojska austriackiego, służył przez lat 7, został zwolniony dzięki wpływom rodziny. Osiadł wówczas w rodzinnym Moszkowie i gospodarował wzorowo. Powrócił do polityki w grudniu 1860 podpisując program dziennika „Głos” założonego we Lwowie. W końcu 1862 r. uzyskał mandat do Sejmu Krajowego w wyborach uzupełniających w kurii wielkiej własności obwodu żółkiewskiego. W r. 1863 zaangażował się w akcję niesienia pomocy powstaniu w zaborze rosyjskim: z ramienia Komitetu dla Galicji Wschodniej został naczelnikiem obwodowym w Żółkiewskiem, należał do bliskich współpracowników Adama Sapiehy, energicznie współdziałał przy organizowaniu kilku wypraw zbrojnych w Lubelskie. Po zdemaskowaniu Zygmunta Kaczkowskiego jako agenta austriackiego wszedł P. w skład sądu powstańczego rozpatrującego tę sprawę i nie będąc przekonany o winie pisarza (który imiennie denuncjował P-ego wobec władz austriackich) opowiedział się za jego uniewinnieniem.

P. wrócił do działalności politycznej w r. 1865 jako poseł na Sejm Krajowy, wielokrotnie wybierany przez złoczowskie i żółkiewskie ziemiaństwo oraz z kurii włościańskiej w okręgu sokalskim (1867, 1883, 1889), zasiadał w Izbie do końca życia. Współpracował z Florianem Ziemiałkowskim i Agenorem Gołuchowskim i uchodził za jednego z aktywniejszych «mameluków». W l. 1867 i 1870 był przez Sejm delegowany do austriackiej Rady Państwa, w Kole Polskim zaliczano go do umiarkowanej większości. W Sejmie zajmował się głównie sprawami gospodarczymi, zwłaszcza rolniczymi. Pracował w sejmowych komisjach: bankowej (od r. 1889 przewodniczący), budżetowej, kolejowej, drogowej, wodnej, kultury krajowej, gospodarstwa krajowego (od r. 1887 wiceprzewodniczący, a od 1896 przewodniczący), asekuracyjnej (od r. 1887 przewodniczący). Był referentem w sprawach rolnych, szczególnie aktywnie działał na rzecz rozwoju sieci dróg w Galicji (np. wystąpienie sejmowe 15 X 1878) oraz budowy linii kolejowych (np. w r. 1874 lansował projekt linii z Przemyśla do Sokala i Stojanowa) i należał do głównych inicjatorów budowy linii kolejowej Lwów – Bełżec. W r. 1880 sprzeciwił się w Sejmie użyciu funduszy krajowych na budowę strategicznej kolei z Husiatyna do Żywca (tzw. linii transwersalnej) uważając, że inwestycję tę finansować winien rząd wiedeński, i opowiedział się za opracowaniem systemu rozwoju kolejnictwa galicyjskiego (zwłaszcza linii uzupełniających) opierając się na kapitałach krajowych. Konsekwentnie postulował rozbudowę przemysłu rolnego (m. in. gorzelnictwa) w Galicji (1884, 1889) oraz regulację rzek (1889). Kilkakrotnie wypowiadał się na rzecz rozwoju szkolnictwa rolniczego, zwłaszcza niższego (1881, 1882, 1889, 1892) oraz ludowego, postulował utworzenie we Lwowie szkoły weterynarii (1876) oraz rozbudowę wyższej szkoły rolniczej w Dublanach (1884–6). W r. 1874 zaproponował w Sejmie utworzenie przy Wydziale Krajowym Rady Kultury Krajowej (w miejsce dotychczasowej Komisji Kultury Krajowej), co poparli konserwatyści krakowscy (opublikował Kilka słów o potrzebie rady kultury krajowej, Lw. 1875). Przeciw tej koncepcji wystąpił Leon Sapieha i sprawa upadła. W tym czasie P. krytycznie odnosił się do działalności publicznej Adama Sapiehy, czemu dawał wyraz na posiedzeniach lwowskiego Tow. Gospodarskiego. Od r. 1891 zasiadał w powołanej przez Wydział Krajowy Komisji Krajowej dla spraw rolniczych w Galicji.

W Sejmie zasiadał P. na prawicy i jako zwolennik linii politycznej Gołuchowskiego należał do obozu antysapieżyńskiego. Przyczyniły się do tego także jego powiązania w l. siedemdziesiątych z konserwatystami krakowskimi, a zwłaszcza Henrykiem Wodzickim. W l. osiemdziesiątych należał do tzw. Klubu Postępowego stojącego w pewnej opozycji do «podolaków» i wraz ze «stańczykami» tworzącym tzw. Stronnictwo Reformy. Niebawem z tego ugrupowania wystąpił (1881) na znak protestu przeciw, jego zdaniem, zbyt uległej wobec rządu polityce «stańczyków». Dn. 20 X 1881 w Sejmie ostro skrytykował projekty reformy administracyjnej widząc w nich zagrożenie dla samorządu krajowego. W stosunku do Ukraińców zajmował P. stanowisko niechętne, typowe dla ziemiaństwa wschodniogalicyjskiego. W r. 1865 zwalczał projekty wprowadzenia języka ukraińskiego do uchwał sejmowych. Ostro krytykował działalność wydawniczą „Proświty” i „Besidy” podkreślając w Sejmie antypolską tendencję publikacji ukraińskich (1875) oraz rolę polityczną ukraińskiego Stowarzyszenia im. Kaczkowskiego (1880). W r. 1869 i 1875 sprzeciwiał się udzieleniu subwencji dla teatru ruskiego we Lwowie, a w r. 1884 dla „Proświty”. Z poglądami P-ego w sprawie «ruskiej» polemizował w r. 1882 Paweł Popiel, wytykając mu w listach otwartych niedostrzeganie istnienia narodu i kwestii ukraińskiej. W r. 1889 Ukraińcy kwestionowali legalność jego wyboru do Sejmu wskazując na nadużycia wyborcze. Bardzo ostro zwalczali go świętojurcy. Mimo to P. miał duży wpływ na chłopów i księży ruskich, co ważyło przy wyborach sejmowych i powiatowych.

W r. 1883 P. został dożywotnim członkiem Izby Panów, w której występował w obronie interesów ziemiaństwa galicyjskiego (np. 28 IV 1884 w sprawie podatku gorzelnianego). Jako członek Rady Powiatowej w Sokalu, a w l. 1870–90 jej marszałek, rozwinął dużą aktywność: wybudował w Sokalu szpital, wzorowo zorganizował straże pożarne, roztoczył opiekę nad szkołami ludowymi i samorządem gminnym, zakładał przytułki, szkoły, kasy gminne. Zyskało mu to popularność wśród chłopów. Od r. 1871 był członkiem Rady Nadzorczej Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu w Krakowie (należał do grona organizatorów Banku), a w r. 1875 został członkiem Tow. Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie. Należał także do Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego we Lwowie, zasiadał w jego Komitecie (1876–7), a w r. 1893 został jego członkiem honorowym. Od r. 1893 był także członkiem Wydziału Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie, należał do Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego we Lwowie. Miał honorowe obywatelstwo Sokala. Uchodził za zawziętego i upartego. Był zamożnym właścicielem ziemskim, bo oprócz rodzinnego Moszkowa posiadał jeszcze Ubin w Złoczowskiem oraz Ostrów, Opolsko, Sobieczów i Szmitkową w Żółkiewskiem. Był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Franciszka Józefa (1881). Zmarł 16 I 1898 we Lwowie, pochowany został w Moszkowie.

Żonaty (od r. 1857) z Zenobią z Kruszewskich, P. potomstwa nie zostawił.

 

Uruski; – Barwiński E., Zygmunt Kaczkowski w świetle prawdy (1863–1871), Lw. 1920; Dębicki L., Portrety i sylwetki z XIX wieku, Kr. 1907 III 155, 230; Kieniewicz S., Adam Sapieha (1826–1903), Lw. 1939; tenże, Pomiędzy Stadionem a Goslarem. Sprawa włościańska w Galicji w 1848 r., Wr. 1980; Krechowiecki A., Zygmunt Kaczkowski i jego czasy, Lw. 1918 s. 229, 306, 309; Ostaszewski-Barański K., Rok złudzeń (1848), Złoczów [1898] s. 220; Ostrożyński W., Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, jego powstanie i półwiekowy rozwój, Lw. 1892 s. 97; Stella-Sawicki J., Galicyja w powstaniu styczniowym, Lw. 1909 s. 16–17 (fot.), 115; Zdrada J., Wybory do galicyjskiego sejmu krajowego w 1867 r., „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 9: 1963/4; – Batowski A., Diariusz wypadków 1848 roku, Wr. 1974; Białynia Chołodecki J., W czterdziestą rocznicę powstania styczniowego, 1863–1864, Lw. 1903 s. 390; Chłędowski K., Pamiętniki, Kr. 1957 I; Galicja w powstaniu styczniowym, Wr. 1980; Knot A., Miscellanea źródłowe do dziejów 1848 r. w Galicji, „Sobótka” R. 3: 1948 s. 220; Kolmer G., Parlament und Verfassung in Österreich, Wien 1905 III; Koziebrodzki W., Miziewicz S., Repertorium czynności galicyjskiego sejmu krajowego, Lw. 1885–1912 I–IV; Popiel P., Pisma, Kr. 1893 I 214–28; Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1844, Lemberg 1944; Schmitt H., Listy do żony (1845–1880), Wr. 1961; Spraw. stenogr. sejmu krajowego galicyjskiego, 1863–1898; Szematyzmy Król. Galicji, 1867–1898; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Kr. 1904 I 39, III 66, 177; – „Czas” 1873 nr 243, 1898 nr 13, 14; „Dzien. Pol.” 1898 nr 16, 18; „Gaz. Lwow.” 1898 nr 11, 15; „Gaz. Narod.” 1898 nr 16, 18, 21; „Kur. Lwow.” 1898 nr 18–22; „Słowo Pol.” 1898 nr 14; – B. Jag: rkp. 8083; B. Ossol.: rkp. 7918–7922, 7929, 7934, 7944, 11759, 13450, 13469; B. PAN w Kr.: rkp. 7898.

Jerzy Zdrada

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Ludwik Hieronim Morstin

1886-12-12 - 1966-05-12
dyplomata II RP
 

Janusz Jędrzejewicz

1885-06-21 - 1951-03-16
premier II RP
 

Walenty Wilhelm Wańkowicz

1799 lub 1800 - 1842-05-12
malarz
 

(Franciszek) Xawery Dunikowski

1875-11-24 - 1964-01-26
rzeźbiarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Juliusz Poniatowski

1886-01-17 - 1975-11-17
minister rolnictwa
 

Leon Jan Piniński

1857-03-08 - 1938-04-04
namiestnik Galicji
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.