Sierotwiński Stanisław (1909–1975), historyk literatury, bibliotekarz, bibliolog. Ur. 6 II w Krakowie, był synem Stanisława, urzędnika Zarządu Miejskiego, i Marii z Czekayów.
S. uczęszczał do prywatnego gimnazjum Stanisława Jaworskiego w Krakowie, gdzie w r. 1927 złożył egzamin dojrzałości. W t.r. rozpoczął studia na Wydz. Filozoficznym UJ (filologia polska), które ukończył w r. 1933, uzyskując magisterium na podstawie rozprawy o „Don Juanie poznańskim” Ryszarda Wincentego Berwińskiego napisanej pod kierunkiem Ignacego Chrzanowskiego. W czasie studiów był prezesem Koła Polonistów Studentów UJ oraz przewodniczącym Stałej Delegacji Kół Naukowych ośrodka krakowskiego, debiutował wówczas artykułem Mieczysław Romanowski poeta czynu w katowickim czasopiśmie „Na tropie” (1929 nr 1–2). W r. 1934 odbył bezpłatną roczną praktykę bibliotekarską w Bibliotece PAU w Krakowie, po czym porządkował (1935–6) zbiory archiwum Pawlikowskich w Medyce i równocześnie gromadził materiały do rozprawy doktorskiej Mieczysław Pawlikowski – człowiek i pisarz na tle epoki, pisanej pod kierunkiem Tadeusza Grabowskiego (nie druk.). Na jej podstawie uzyskał 20 I 1936 stopień doktora na Uniw. Pozn. W l. 1936–9 pracował jako urzędnik prywatny firmy «Dobrolin» najpierw w Krakowie, a potem w Stanisławowie. Dn. 1 IV 1939 otrzymał drogą konkursu stanowisko kierownika tamtejszej Biblioteki Miejskiej im. Wincentego Smagłowskiego (był w niej zatrudniony jako wolontariusz od 1 IX 1938). Sprawował je jeszcze po wybuchu drugiej wojny światowej (do 19 IX 1939), po czym po zajęciu Stanisławowa przez Armię Czerwoną przedostał się do Krakowa, gdzie spędził całą okupację niemiecką, pracując jako sprzedawca w prywatnej firmie handlowej, a równocześnie uczestnicząc w podziemnym życiu kulturalnym miasta – m.in. gromadził wydawane konspiracyjnie publikacje literackie i brał udział w tajnym nauczaniu.
Dn. 15 II 1945 S. rozpoczął pracę w placówce powołanej do zabezpieczania bibliotek opuszczonych i podworskich utworzonej przy B. Jag. i obejmującej województwa: krakowskie, rzeszowskie i kieleckie, z czasem został jej kierownikiem. W lipcu 1945 – wraz z innymi bibliotekarzami – odnalazł na Dolnym Śląsku wywieziony tam przez Niemców księgozbiór Czytelni Głównej i nabytki z lat okupacji B. Jag. (łącznie ok. 40 tys. tomów) oraz książki z innych bibliotek, sprowadził je w t. r. dzięki osobistym zabiegom do Krakowa. Uratował też wówczas Bibliotekę Miejską w Zakopanem, którą zamierzano zlikwidować. Od 1 XII 1945 do 30 IV 1947 pełnił – powstały na skutek jego propozycji – urząd delegata ministra oświaty do zabezpieczenia księgozbiorów opuszczonych i porzuconych na tzw. Ziemiach Odzyskanych z siedzibą przy B. Jag. Pracując w bardzo ciężkich i wręcz niebezpiecznych warunkach, okazał duże zdolności organizacyjne, wiele energii, pomysłowości i odwagi. Wynikiem jego działań było odszukanie ponad 5 mln tomów i porozdzielanie ich pomiędzy biblioteki. M. in. on to – wraz z kolegami bibliotekarzami – zabezpieczył odnalezioną jeszcze w lipcu 1945 w Krzeszowie pod Kamienną Górą, przewiezioną tam przez Niemców w r. 1944, część najcenniejszych zbiorów berlińskiej Preussischer Staatsbibliothek, którą to część w l. 1946–7 umieszczono z zachowaniem ścisłej tajemnicy w B. Jag. Po rozwiązaniu Delegatury S. powrócił od 1 V 1947 do B. Jag., w której po ukończeniu dokształcającego kursu dla bibliotekarzy i złożeniu w r. 1948 odpowiedniego egzaminu, sprawował różne kierownicze funkcje. Działał w Związku Bibliotekarzy Polskich, do którego należał od r. 1945 (w r. 1951 był kierownikiem Sekcji Bibliograficznej Koła Krakowskiego). W l. 1948–51 był członkiem zarządu i przewodniczącym Sekcji Dokumentacji Konwersatorium Naukoznawczego w Krakowie, w l. 1949–50 członkiem redakcji „Życia Nauki”, później współinicjatorem i współredaktorem „Kalendarza Bibliotekarza” (1956) oraz „Informatora Bibliotekarza” (1957), w l. 1949–51 współpracował z Komisją Bibliotekarsko-Bibliograficzną Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. W r. 1950 z jego inicjatywy powstał w B. Jag. zespół zbierający materiały do bibliografii pracowników książki (jakiś czas nim kierował), później był członkiem (1952–6) komitetu redakcyjnego „Słownika pracowników książki polskiej” oraz współautorem „Encyklopedii wiedzy o książce” (Wr. 1971).
Tej działalności towarzyszyły od r. 1948 liczne i często pionierskie publikacje S-ego związane z nauką o książce, m.in. artykuły: Co to jest książka? („Bibliotekarz” 1948 nr 10–11), Zadania nauki o książce („Przegl. Biblioteczny” 1953 nr 2), postulował również konieczność ujednolicenia terminologii tej nauki (Uwagi o pracy nad słownictwem księgoznawczym, „Bibliotekarz” 1950 nr 7–8). Z dziedzin księgoznawstwa najbardziej interesowała S-ego bibliografia, poświęcił jej m.in. prace: Zagadnienie teorii bibliografii („Życie Nauki” 1948 nr 29–30 i odb.), Analiza metody bibliograficznej (tamże 1949 nr 38 i odb.), Teoretyczne podstawy systematyki bibliografii („Przegl. Biblioteczny” 1949 z. 1–2 i odb.). Pojmował ją jako samodzielną dyscyplinę naukową i usiłował uściślić przez wprowadzenie pojęć matematycznych. Zajmował się też problematyką dokumentacji: Dokumentacja w świetle krytyki naukoznawczej („Życie Nauki” 1949 nr 43–8) i Metodyka dokumentacji („Przegl. Biblioteczny” 1951 z. 1–2). Z własnych doświadczeń zawodowych wyrosły publikacje S-ego – O pracy naukowej bibliotekarzy („Przegl. Biblioteczny” 1954 z. 1) oraz Biblioteka uniwersytecka jako zakład naukowy (tamże 1956 z. 4). Zagadnienia bibliografii i bibliotekarstwa upowszechniał też S. w popularnych artykułach i pogadankach (także radiowych).
Jesienią 1954 S. podjął dodatkowe zajęcia dydaktyczne w krakowskiej Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP). W r. 1957 został mianowany w niej zastępcą profesora i był z nią związany do końca życia. Dn. 24 VI 1957 uzyskał przeniesienie z B. Jag. na UJ, gdzie w Katedrze Historii Literatury Polskiej prowadził do r. 1969 – podobnie jak w WSP – zajęcia z historii literatury polskiej, bibliografii, edytorstwa i nauk pomocniczych. Miał również zajęcia dydaktyczne w WSP w Katowicach (1958–63) i w Kielcach (1964). W r. 1963 habilitował się na Wydz. Filologicznym UJ na podstawie rozprawy Maryla Wolska. Środowisko, życie, twórczość (Wr. 1963) i w r.n. uzyskał nominację na docenta w krakowskiej WSP, w której od r. 1969 już wyłącznie pracował; w r. 1974 został profesorem nadzwycz. W r. 1956 powołano go na członka Komisji Historycznoliterackiej krakowskiego oddziału PAN. W r. 1960 był sekretarzem naukowym „Ruchu Literackiego” i do r. 1968 należał do kolegium redakcyjnego tego dwumiesięcznika. Uczestniczył też w pracach rzeszowskiego Tow. Przyjaciół Nauki i Sztuki oraz Ośrodka Prasoznawczego w Krakowie, hasła jego pióra znalazły się w „Encyklopedii wiedzy o prasie” (Wr. 1976).
Praca w szkolnictwie wyższym spowodowała u S-ego nawrót do dawnych zainteresowań historycznoliterackich, związanych w tym czasie z Tatrami i Podhalem. Na łamach „Wierchów” ogłosił w l. 1953–6 kilka przyczynków omawiających związki pisarzy z tymi górami; znalazł się wśród nich Seweryn Goszczyński, którego nastręczający duże trudności edytorskie „Dziennik podróży do Tatrów” wydał wkrótce z obszernym wstępem i komentarzem w serii „Biblioteka Narodowa” (Wr. 1958), do tego poety wracał jeszcze kilkakrotnie. Innym przejawem fascynacji S-ego Podhalem i jego kulturą była rozprawa Liryka Hanki Nowobielskiej na tle literatury ludowej („Roczn. Naukowo-Dydaktyczny WSP w Kr.” Z. 17: 1963); S. należał do zarządu Tow. Miłośników Kultury i Sztuki Góralskiej, do rady naukowej kwartalnika „Karpaty” (1974), do jury konkursów dla pisarzy ludowych.
Drugą dziedziną badań S-ego była literatura konspiracyjna w Polsce w l. 1939–44. Był założycielem i przewodniczącym utworzonej w r. 1959 w ramach Komisji Historycznoliterackiej krakowskiego oddziału PAN specjalnej podkomisji dla jej badania. Sam ogłosił kilka publikacji z tego zakresu, m.in. pionierskie zestawienie Materiałów do literatury w podziemiu 1939–1944 („Zesz. Nauk. UJ” 1961 nr 36), Krakowski konspiracyjny „Miesięcznik Literacki” (1942–1943) („Roczn. Naukowo-Dydaktyczny WSP w Kr.” Z. 11: 1961), Główne problemy badań literatury konspiracyjnej w kraju 1939–1944 („Ruch Liter.” 1961 nr 4, 5), Krakowskie podziemie literackie pod okupacją hitlerowską (Kr. 1971). Przygotowana wreszcie przezeń obszerna Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1945 została wydana pośmiertnie (Kr. 1988 I–II, poprzedziła ją publikacja próbna ogłoszona w „Roczniku Naukowo-Dydaktycznym WSP w Kr.” Z. 24: 1966).
Z dawnych zainteresowań rodziną Pawlikowskich z Medyki wyrosła wyżej wspomniana monografia S-ego o Maryli Wolskiej i związana z nią rozprawa Lamus. Środowisko literackie, dzieje i zawartość czasopisma („Zesz. Nauk. UJ” 1963 nr 59). W monografii o zapomnianej już wówczas poetce S. wiele miejsca poświęcił na życiorys, opatrzył ją także równie obszerną Notą dokumentacyjną zawierającą m.in. szczegółową bibliografię twórczości i przedmiotową. Skłonność S-ego do biografistyki przejawiała się również w długoletniej współpracy z „Polskim Słownikiem Biograficznym”, dla którego opracował od r. 1960 ponad 50 życiorysów, od S. Goszczyńskiego poczynając; najczęściej były to postacie mało znane, a nawet zapomniane. Taką była np. Eleonora Kalkowska, której poświęcił nadto artykuł w „Przeglądzie Humanistycznym” (1966 nr 2). Kilkanaście biogramów jego pióra zawarł też „Słownik pracowników książki polskiej” (W. 1972). Sylwetkę Wolskiej, a także Kazimierza Bartoszewicza pomieścił nadto S. w „Obrazie literatury polskiej XIX i XX wieku” (W. 1968, 1969). Przygotował wreszcie do druku i opatrzył posłowiami oraz przypisami kilka powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego. Dla studentów i nauczycieli opracował S. pionierski na polskim terenie Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury (Kr. 1960), który – chociaż wywoływał poważne zastrzeżenia fachowców – był przecież w stale udoskonalanej przez autora postaci kilkakrotnie wznawiany (wyd. 4 w r. 1986).
S. zgromadził spory księgozbiór (ok. 7 tys. tomów), którego część historycznoliteracką nabyła po jego zgonie biblioteka krakowskiej WSP. Zmarł w Krakowie 23 VII 1975 i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
S. był żonaty (1935) z Marią Zajączkowską (1910–1976), po wojnie bibliotekarką w Bibliotece Akademii Medycznej w Krakowie, miał z nią córkę Marię (ur. 1938) i syna Romana (ur. 1939).
Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), S. 2, II (B. Winklowa, bibliogr., wykaz pseudo- i kryptonimów); Chudek J., Z materiałów biobibliograficznych dotyczących pisarzy zmarłych w r. 1975, „Roczn. Liter. 1975” s. 680–81; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1948–85; Radwańska M., Stanisław Sierotwiński (1909–1975). Bibliografia osobowa, „Roczn. Nauk.-Dydaktyczny WSP w Kr.” Z. 78: 1982 s. 249–81; Literatura pol. Enc., II; Radwańska-Paryska Z., Paryski W. H., Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995; Słown. Pracowników Książki Pol. Suplement, W. 1986 (G. Schmager, bibliogr.); – Kalicki W., Pruski skarb krakowski, „Gaz. Świąteczna” 1994 nr 247; Pirożyński J., Berlinka, „Dzien. Pol.” 1993 nr 115; Radwańska M., Stanisław Sierotwiński (1909–1975), „Roczn. Nauk.-Dydaktyczny WSP w Kr.” Z. 96: 1985 s. 321–30; taż, Stanisław Sierotwiński jako bibliotekarz i bibliolog, „Roczniki Bibliot.” R. 23: 1979 z. 1 s. 185–217; – Jopek A., Stanisław Sierotwiński, „Pam. Liter.” 1977 z. 1 (fot.); Sierotwiński S., Ratowanie książek u progu wolności, „Życie Liter.” 1975 nr 29; Wójcik W., Stanisław Sierotwiński, „Karpaty” 1975 z. 4 (fot.); Zechenter W., Upływa szybko życie, Wyd. 2, Kr. 1975 II; Zieliński J., Stanisław Sierotwiński, „Tyg. Powsz.” 1975 nr 35.
Rościsław Skręt