Stefan (Szczepan) (zm. między 1350 a 1354), wojewoda sieradzki.
Pochodził z rodu Lisów, linii posiadającej majątki w okolicach Lelowa na pograniczu małopolsko-sieradzkim (z ośrodkiem w Irządzach) i w samej ziemi sieradzkiej (z ośrodkiem w Bechcicach). Był synem Świętopełka (1262–1316), stronnika ks. Władysława Łokietka, woj. krakowskiego (1291) i łęczyckiego (do śmierci, możliwe, że z przerwą w okresie rządów Przemyślidów), młodszym bratem kaszt. sieradzkiego Klemensa (zob.).
Początki działalności S-a znane są z jego zeznań, złożonych podczas procesu polsko-krzyżackiego w Warszawie w r. 1339; przedstawił się wówczas jako człowiek wykształcony (literatus), potrafiący czytać i pisać po łacinie, interesujący się minionymi wydarzeniami politycznymi. W historiografii uznano to za zjawisko wyjątkowe (podkreślając, że w tym procesie podobne umiejętności posiadało tylko dwóch na pięćdziesięciu dwóch rycerzy); mogło to świadczyć o przygotowywaniu S-a do kariery duchownej (A. Szymczakowa), a nauki mógł on pobierać w klasztorze Cystersów w Jędrzejowie (J. Bieniak). Wedle własnych zeznań z r. 1339 bywał on z ks. Władysławem Łokietkiem, arcybp. gnieźnieńskim Jakubem Świnką i bp. włocławskim Gerwardem na Pomorzu Gdańskim, twierdząc że było to przed ok. 24 laty, czyli ok. r. 1315, ale nie można wykluczyć, że błąd popełnił nie S., lecz spisujący jego zeznanie. Wspomnianego epizodu z życia S-a na pewno nie można odnieść do pierwszych rządów Władysława Łokietka na Pomorzu, czyli do l. 1296–1300, ale do l. 1306–8. Niewątpliwie S. brał udział w wyprawie inaugurującej ponowne rządy Władysława Łokietka na Pomorzu późną jesienią i zimą 1306, w której dowodnie uczestniczył jego brat Klemens.
W r. 1310 wraz z ojcem i bratem nadał S. dziedzinę Raków klasztorowi w Jędrzejowie; nadanie to potwierdził w Chęcinach Władysław Łokietek. W r. 1312 był S. uczestnikiem prywatnego zjazdu małopolsko-sieradzko-łęczyckich przedstawicieli rodu Lisów, zwołanym najpewniej z racji kwitowania Świętopełka z opieki nad Mściwojem Warcisławicem z Krzelowa. Na wystawionym wówczas dokumencie pojawili się (jako jedyni świadkowie) ojciec S-a, woj. krakowski Mikołaj (zob.), sędzia krakowski Pakosław ze Mstyczowa (zob.), Mściwój, syn Warcisława z Krzelowa, późniejszy woj. krakowski (zob.), oraz Klemens i S. Określa to środowisko najbliższych S-owi rodowców jako bardzo zwarte, ułatwiające mu karierę urzędniczą.
Wg historiografii początki kariery S-a wiązały się z objęciem przez niego w r. 1316 urzędu skarbnika sieradzkiego. Za identyfikacją S-a ze skarbnikiem Stefanem może przemawiać dalsza jego kariera oraz brak w tym czasie innej osoby o tym imieniu w hierarchii urzędniczej w Sieradzkiem. Przeciwko świadczy natomiast wystąpienie kolejnego skarbnika sieradzkiego już w r. 1318, podczas gdy S-a odnotowano ponownie dopiero w r. 1324, kiedy bez urzędu pojawił się pod Kaliszem przy Władysławie Łokietku, obok brata Klemensa, wówczas już woj. sieradzkiego. Hipotezę o pobycie S-a w tym okresie na Śląsku (Bieniak), gdzie miał być współdziedzicem położonej w księstwie opolskim wsi Żyrowa (obecnie pow. krapkowicki, gm. Zdzieszowice), należy odrzucić, wobec faktu dziedziczenia tam odrębnej linii rodu Lisów, której czternastowieczni przedstawiciele byli synami Świętopełka, kaszt. Białej (obecnie pow. prudnicki), znanego w r. 1279.
Obecność S-a przy królu Władysławie Łokietku w objeździe Wielkopolski w r. 1324 wskazuje, że mógł on być obecny także przy rokowaniach z zakonem krzyżackim w Brześciu Kujawskim. Od r. 1325 wchodził S. najpewniej w skład dworu królewicza Kazimierza, istniejącego najpóźniej od chwili jego małżeństwa z Aldoną-Anną. Wg własnych zeznań S-a na procesie warszawskim, w czasie wojny z zakonem, w lipcu 1331, przebywał on w Wielkopolsce i widział Krzyżaków koło Pyzdr i Gniezna. Zapewne dzięki protekcji królewicza Kazimierza objął S., po śmierci brata Klemensa, urząd woj. sieradzkiego. Ponieważ Klemens po raz ostatni wzmiankowany był jako woj. sieradzki 20 VIII 1330, a S. nic nie wspomniał o swoim udziale w walkach z najazdem Krzyżaków we wrześniu 1331 (który objął ziemię sieradzką) przypuszcza się, że zmiana na palacji nastąpiła rychło po tym wydarzeniu. Po raz pierwszy z tą godnością i jako rycerz pasowany wystąpił 20 II 1339, na procesie warszawskim. W zachowanych źródłach pojawił się jeszcze dwukrotnie przy Kazimierzu Wielkim: podczas wiecu w Piotrkowie 1 VII 1346 (gdzie był świadkiem rozstrzygania sporu między klasztorami Cystersów w Sulejowie i Norbertanów w Witowie) oraz podczas wiecu w Sulejowie 18 V 1350 (jako świadek lokacji wsi małopolskiej Siadcza). S. zmarł po 18 V 1350 a przed 28 V 1354, kiedy pojawił się jego następca na urzędzie Mikołaj z Łabodny. Wraz z ojcem Świętopełkiem i bratem Klemensem zapisany był w zaginionym katalogu najważniejszych dobrodziejów klasztoru jędrzejowskiego (Bieniak). Źródła nie przekazały informacji o jego rodzinie; z badań nad Lisami z Irządz i Bechcic wynika, że pozostawił po sobie syna Świętopełka, kaszt. sieradzkiego (1359–70), potem woj. sieradzkiego (1370–90).
Urzędnicy, II/1; – Bieniak, Wielkopolska, s. 108–9, 119–20; Bieniak J., «Litterati» świeccy w procesie warszawskim z 1339 roku, w: Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, W. 1976 s. 100–1; Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów elity możnowładczej w średniowieczu, Kr. 1997; Nowak T., W sprawie najazdu litewskiego na ziemię łęczycką w 1350 r., Acta Univ. Lodziensis 1983, Folia Historica, nr 14 s. 83–95; Pakulski J., Siły polityczno-społeczne w Wielkopolsce w pierwszej połowie XIV wieku, Tor. 1979 s. 103, 106, 109, 111, 116, 153; Sieradzan W., Świadomość historyczna świadków w procesach polsko-krzyżackich w XIV i XV wieku, Tor. 1993 s. 212; Szymczakowa A., Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy do połowy XV wieku, Acta Univ. Lodziensis 1984, Folia Historica, nr 20 s. 77; taż, Urzędnicy łęczyccy i sieradzcy za panowania ostatnich książąt dzielnicowych, „Roczn. Łódz.” R. 25: 1979 s. 117, 126; Zarzycka U., Rola i działalność administracyjno-polityczna rodów ziemi sieradzkiej do końca XIV wieku, tamże R. 20: 1975 s. 183–4; – Bull. Pol., I (dot. rodziny śląskiej); Kod. Mpol., I (dot. rodziny śląskiej); Kod. Wpol., III nr 1045; Lehns- u. Besitzurkunden Schlesiens, II nr 9; Lites, I 214–15; Mon. Pol. Vat., I (dot. rodziny śląskiej); Zbiór dok. mpol., I nr 40 (dot. rodziny śląskiej); – B. Czart.: dok. perg. nr 1260 (oryginalny odpis w B. Nauk. PAU i PAN w Kr., rkp. 3508 k. 15–16).
Błażej Śliwiński