Grużewski Tadeusz Ferdynand, pseud. G. Topór (1870–1938), publicysta i działacz narodowo-demokratyczny. Ur. 25 X w Ozorkowie w Łęczyckiem; ojciec jego, Jan, był urzędnikiem sądowym. Do gimnazjum chodził G. w Kaliszu i Piotrkowie, gdzie zdał maturę w r. 1887. W l. 1887–9 studiował w Instytucie Technologicznym w Charkowie. Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie w l. 1898–1902 studiował na Wydziale Filozoficznym (głównie fizykę, chemię i matematykę). W r. 1899 pojawiły się pierwsze artykuły G-ego w „Przeglądzie Wszechpolskim”, a najbardziej ożywiony okres jego działalności w Lidze Narodowej wypadł na początek XX w. „Przegląd” został przeniesiony ze Lwowa do Krakowa, G. został w r. 1904 sekretarzem R. Dmowskiego jako redaktora i uważany był za jednego z twórców ideologii wszechpolskiej. Głównymi pracami ogłoszonymi w tych latach (przedruki artykułów z „Przeglądu”) były: Odbudowanie Polski (1903) i Państwowość rosyjska (1904). W pierwszej twierdził, że do niepodległości można dojść drogą ewolucji, gdyż siły narodu mimo rozbicia wzrastają wewnętrznie, a ich dojrzałość prowadzi do odbudowania państwa. W drugiej, jako zdecydowany przeciwnik Rosji, uznawał, że carska Rosja nie przejdzie do ustroju konstytucyjnego, ale wstąpi w okres ciężkiego kryzysu. Stanowisko wobec Rosji stało się przyczyną rozejścia się G-ego z Dmowskim i Ligą. Jeszcze w l. 1906–7 redagował nieoficjalny organ endecji, tygodnik „Myśl Polska”, wydawany w Warszawie przez J. Lutosławskiego. Zerwał z Ligą w czerwcu 1907 r., gdy uchwaliła ona zaniechanie wszelkiej agitacji antyrosyjskiej, a dla podtrzymania popularności stronnictwa wszczęła agitację antyniemiecką. Z endecji na znak protestu wystąpiła wówczas grupa inteligencji z A. Zawadzkim, Z. Makowieckim i G-m, którzy atakowali odtąd rosyjską orientację endecji i program autonomii. Od r. 1906 G. pisywał do pism wydawanych przez W. Studnickiego (zmiany nazwy powodowane były zawieszaniem czasopism przez władze): „Naród a Państwo”, „Sprawa Polska”, „Myśl Polityczna” i „Votum Separatum”. Od r. 1908 aż do upadku tego pisma współpracował z „Gońcem Porannym i Wieczornym”, wydawanym w Warszawie przez secesjonistów endeckich. Pisywał także do innych pism, jak „Kurier Warszawski”, „Myśl Niepodległa”. Do najbardziej znanych broszur należały odbitki z czasopism: Kryzys państwowy Rosji (1908) i Zbytek czy brak indywidualności (1908).
Nastawienie antyrosyjskie doprowadziło G-ego w czasie wojny do obozu aktywistów, którego był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli. Należał do Klubu Państwowości Polskiej (zwanym też Klubem Państwowców Polskich lub Stronnictwem Państwowym), nielicznej grupy wiążącej nadzieje na odbudowanie państwa polskiego z Niemcami. Współpracował ze wznowionym pismem Studnickiego „Naród a Państwo” (1918), pisał w zbiorowych wydanych broszurach „Z Rosją czy przeciw Rosji” (1916) i „Wobec przewrotu rosyjskiego” (1917) oraz opublikował kilka broszur. Po wojnie pisywał do różnych pism, jak organ piłsudczyków „Naród”, „Głos Prawdy” (W.) i „Głos Polski” (Łódź). Poświęcił ponadto obszerną recenzję pamiętnikom Studnickiego, ogłoszoną w „Epoce” (1928 nr 125, 127). Od r. 1918 pracował w wydziale prasowym Min. Spraw Wewnętrznych. Emerytowany w r. 1924 prowadził następnie przez 10 lat w Wyższej Szkole Dziennikarskiej w Warszawie wykłady z historii publicystyki polskiej XIX i XX w. i historii politycznej Polski. W ostatnich latach życia ciężka choroba odsunęła go od wszelkich prac. Zmarł w Warszawie 15 II 1938 r.
Fot.: „Kur. Warsz.” 1938 nr 47; „Ekspres Poranny” (Kielce–Radom) 1938 nr 66; – Jabłoński H., Polityka PPS w czasie wojny 1914–8, W. 1958; Jankowski B. i Lewartowicz Z., Współcześni polscy działacze polityczni, W. 1919 s. 29; – Studnicki W., Z przeżyć i walk, W. 1928; Thugutt W., Moje życie, W. 1939 s. 22, 26; – „Kron. Ruchu Rewol.” 1937 s. 182; „Kur. Pozn.” 1938 nr z 18 II; „Słowo Wil.” 1938 nr z 6 III; – I. B. L. w W.: bibliografia prac; – Materiały u J. Karwasińskiej zebrane przez jej ojca do przygotowywanego życiorysu G-ego.
Adam Galos