INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Teofil Morawski      Teofil Morawski, pokolorowany drzeworyt z lat 1830-tych.
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Morawski Teofil (1793–1854), ziemianin, członek partii kaliskiej i minister Rządu Narodowego w r. 1831. Ur. 23 IV w Piwonicach w woj. kaliskim w rodzinie majętnej szlachty h. Korab, był synem Michała i Teresy z Podczaskich, bratem Teodora (zob.). Uczęszczał do liceów we Wrocławiu i w Warszawie. Studiował na Wydziale Prawa Uniw. Warsz. Po r. 1820 wybrany został do Rady Obywatelskiej Woj. Kaliskiego. Wyróżnił się aktywną obroną posła Wincentego Niemojowskiego przed szykanami policji w. ks. Konstantego. Mimo szykan uzyskał w r. 1826 mandat do izby poselskiej z powiatu kaliskiego. Ściśle powiązany z grupą opozycyjną kaliską nie łączył się bezpośrednio z tajnymi związkami, trzymając się linii legalnej W. Niemojowskiego. M. bardzo krytycznie oceniał regulację włościan w zaborze pruskim, opowiadając się w Królestwie za dobrowolnym czynszowaniem chłopów przez ziemiaństwo. W grudniu 1830 wspólnie z braćmi Niemojowskimi wypowiedział się za kontynuacją powstania. W sejmie 20 XII 1830 złożył wniosek o powołanie tzw. naczelnika narodu, posiadającego pełnię władzy wykonawczej i administracyjnej oraz kierującego siłą zbrojną narodową. Projekt ten, ze względów politycznych odrzucony przez Józefa Chłopickiego, nie zyskał aprobaty sejmu, w związku z czym jego autor jako jedyny w izbie głosował przeciw dyktaturze tego ostatniego. Dzięki tej postawie po upadku dyktatury autorytet M-ego wzrósł bardzo w sejmie, mimo iż M. jako członek Deputacji Sejmowej czuwającej nad dyktatorem wcale się szczególną czujnością nie wyróżnił. Po ustąpieniu Chłopickiego M. wyrażał pogląd, że wódz naczelny powinien być mianowany przez sejm. Sprzeciwiał się jednak podziałowi władzy wykonawczej na rządzącą (Rząd Narodowy) i ściśle wykonawczą (ministrowie), zgłaszając w komisjach sejmowych i na forum sejmu projekt powołania odpowiedzialnej przed sejmem Rady Ministrów. Był w tym wypadku całkowicie zgodny z Bonawenturą Niemojowskim. Głosował więc 29 I 1831 przeciw 5-osobowemu Rządowi Narodowemu, uważając, iż rząd ten posiada zbyt wątłe atrybuty władzy. Wybrany wszakże 100 głosami (na 138 głosujących) na członka Rządu, M. wybór przyjął.

Reprezentując w Rządzie partię kaliską, miał sobie zlecone sprawy skarbowe. Nie był w Rządzie specjalnie aktywny i długi czas popierał gen. Jana Skrzyneckiego zgodnie z linią Adama Czartoryskiego. Po przegranej pod Ostrołęką witał w imieniu Rządu wodza naczelnego 28 V 1831 na Pradze. Dopiero w sierpniu opowiedział się za usunięciem Skrzyneckiego z funkcji wodza naczelnego. Dn. 14 VIII wspólnie z W. Niemojowskim popierał kandydaturę gen. Ignacego Prądzyńskiego na wodza. Zachował się biernie w czasie wydarzeń 15 VIII, a następnego dnia wraz z całym Rządem zgłosił swoją dymisję. W czasie szturmu Warszawy domagał się u gubernatora stolicy, gen. Wojciecha Chrzanowskiego, uzbrojenia Straży Bezpieczeństwa. Przekroczył granicę pruską 26 IX 1831. Dzięki koneksjom żony Leokadii ze Sczanieckich, uzyskał prawo osiedlenia się w W. Ks. Pozn. Wg relacji Jana Nepomucena Niemojowskiego, «Morawskiego nie lubiano, nie oceniano w Poznańskim». Pozostał na uboczu wydarzeń w l. 1846–8.

Po ojcu miał M. w Król. Pol. Mikołajewice i Dąbrówkę koło Warty. Majątki te utracił po r. 1831. Od teścia kupił Zakrzewo i Żołędnicę w W. Ks. Pozn., które ok. r. 1840 sprzedał i nabył Ociąż koło Odolanowa. M. zmarł 12 I 1854 w Ociążu.

Z małżeństwa z Leokadią Sczaniecką (1803–1875), zawartego 29 X 1820, prócz dzieci młodo zmarłych miał syna Antoniego (1841–1871), który lata chłopięce spędził w Paryżu pod opieką stryja Teodora, i córki: Teodorę, za Tadeuszem Zakrzewskim z Gutowa, i Kornelię, za Stanisławem Podczaskim z Nowej Wsi koło Częstochowy.

 

Bibliogr. historii Pol. XIX w., I; Straszewicz J., I Polacchi della Rivoluzione del 29 novembre 1830, Capalago 1834 I 263–7 (litogr. M-ego); Uruski; – Barszczewska A., Województwo kaliskie i mazowieckie w powstaniu listopadowym 1830–1831, Ł. 1965; Bortnowski W., Udział „kaliszan” we władzach powstania listopadowego, w: Osiemnaście wieków Kalisza, Kalisz 1962 III 236–7, 247–9, 250, 253, 261; tenże, Walka o cele powstania listopadowego, Ł. 1960; Dutkiewicz J., Francja a Polska w 1831, Ł. 1950; Gołba Z., Rozwój władz Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego, Wr. 1971; Łepkowski T., Warszawa w powstaniu listopadowym, Wyd. 2., W. 1965; Pomarański S., Deputacja sejmowa czuwająca nad władzą dyktatora, „Droga” 1927 nr 6–7; Sokołowski A., Dzieje powstania listopadowego 1830–1831, Wiedeń 1907 s. 113–14; Tokarz W., Wojna polsko-rosyjska 1830–1831, W. 1930; Więckowska H., Opozycja liberalna w Królestwie Kongresowym 1815–1830, W. 1925; Zajewski W., Uwagi nad programem ideologicznym lewicy powstańczej 1830–1831, Gdań. Zesz. Human. (Od.) R. 8: 1965 z. 5 s. 19–20; tenże, Walki wewnętrzne ugrupowań politycznych w powstaniu listopadowym 1830–1831, Gd. 1967; tenże, Wolność druku w okresie władzy Rządu Narodowego w 1831, „Czas Prawno-Hist.” T. 13: 1961 z. 2 s. 161–2; – Barzykowski S., Historia powstania listopadowego, P. 1883–4 I–V; Diariusz sejmu z 1830–1831, Kr. 1909–12 I–V; Kaczkowski S., Dzieła, Kr. 1883 II; Lelewel J., Dzieła, W. 1957–61 I, VIII; Morawski T., Dzieje narodu polskiego, Wyd. 2., P. 1877 VI 336–7; tenże, List z 8 kwietnia 1836 do redakcji Kroniki o tzw. partii kaliskiej, „Kron. Emigr. Pol.” T. 4: 1836 s. 251–5; Niemojowski J. N., Wspomnienia, W. 1925; Stawiarski I. F., Listy czyli spostrzeżenia o rządzie, W. 1830 s. 87; tenże, O ziemianach i włościanach. List II [List do M-ego]; – AGAD: Arch. Branickich z Suchej rkp. nr 324/410 (wystąpienie M-ego w Kom. Rządzącej Przychodu i Skarbu w dn. 25 XII 1830); – Informacje W. Dworzaczka: Arch. Archidiec. w P.: Libri Mort. Ociąż, Libri Copul. Zakrzewo; Arch. Państw. w P.: Grodz. Kaliskie 232 k. 347; – Rodowód … potomków Michała Sczanieckiego. Ułożył i spisał prawnuk tegoż po kądzieli Dzierzbicki Józef (rkp. w posiadaniu Michała Sczanieckiego w W.).

Władysław Zajewski

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.