Provana Traiano (zm. 1568), sekretarz królewski. Pochodził z możnej szlacheckiej rodziny piemonckiej, która dzieliła się na kilka gałęzi. P. był potomkiem linii wywodzącej się z Carignano; wydała ona wielu uczonych, polityków i żołnierzy. P. był synem Guglielma.

Do Polski przybył w latach trzydziestych XVI w. wraz z młodszym bratem Prosperem (zob.), znajdując zatrudnienie i oparcie we włoskim dworze królowej Bony. Od r. 1539 pełnił funkcję sekretarza królowej, a następnie przeszedł na dwór Zygmunta Augusta. W tym okresie używany był do różnych poleceń związanych z interesami Jagiellonów w południowej Italii, jak i misji dyplomatycznych na terenie Rzpltej (1552–9). Jak podaje Bartosz Paprocki (dołączając tekst dokumentu) 1 I 1557 Zygmunt August obdarzył P-ę i jego brata indygenatem, dodając do ich herbu, przedstawiającego tarczę na cztery części podzieloną na przemian z kolumną żółtą w koronie na polu czerwonym i winną latoroślą w polu białym, białego orła. Za dziewiętnastoletnią wierną służbę na dworze królewskim został P. nagrodzony 2 II 1558 nadaniem w dożywocie wsi Łętkowice w ziemi krakowskiej. P. nie rozwinął szerokiej działalności ekonomicznej, jak jego brat, którego niejednokrotnie wyręczał w rozlicznych zajęciach handlowych, jak i w prowadzeniu poczty. Zapobiegliwy gospodarz w Łętkowicach dokonał pomiaru ról, przesiedlenia kmieci i skupiwszy od nich łany, powiększył znacznie istniejący tam folwark, wybudował nowy dwór, zabudowania gospodarcze, rozwijał gospodarkę rybną oraz uprawę chmielu dla swego browaru, z którego piwo było szynkowane w łętkowickiej karczmie. Związany z ruchem reformacyjnym, był – przynajmniej początkowo – wyznawcą kalwinizmu. W kwietniu 1559 zamienił P. na zbór kościół w Łętkowicach i osadził przy nim jako ministra Włocha Francesca Capitellisa. Sprawa ta odbiła się głośnym echem, także w Rzymie; niepokoił się nią bardzo Stanisław Hozjusz, oburzenie papieskie z powodu tolerowania postępku P-y przekazał królowi wiceprotektor Polski przy Watykanie, kardynał G. Pueto. Dn. 7 VIII 1559 uczestniczył P. w synodzie kalwińskim w Pińczowie. Domowym ministrem P-y i jego brata Prospera był, za zgodą synodu Kościoła małopolskiego w Książu z r. 1558, Jerzy Niger. Erazm Otwinowski wymienił P-ę wśród zasłużonych działaczy reformacyjnych w swoim dziełku pt. „Heroes Christiani”. Uczestniczył P. w synodzie kalwińskim w Pińczowie 7 VIII 1559. Zmarł w r. 1568.

Z małżeństwa z Zofią z Mogilnickich pozostawił P. syna Abrahama i córki: Barbarę, zamężną za Mikołajem Korycińskim (zob.), Annę i Elżbietę (zm. 16 VIII 1638), żonę Hieronima Trepki z Wielkich Czapel. Wdowa wyszła za mąż za Jerzego Boksę Radoszewskiego.

Syn P-y Abraham (zm. 1602), dworzanin Anny Jagiellonki, rycerz jerozolimski, kawaler Orderu Św. Maurycego i Łazarza, właściciel Karniowic i Poręby w ziemi krakowskiej, który miał ostry zatarg ze swym teściem Jakubem Secygniowskim, star. szydłowskim, w r. 1588, był autorem utworu „Złote jarzmo małżeńskie” (b. m. i r.), wielokrotnie wznawianego.

Enciclopedia italiana de scienze, lettere ed arti, Roma 1935–44 s. 394; Niesiecki; Paprocki; – Caccamo D., Eretici italiani in Moravia, Polonia, Transilvania (1558–1611), Firenze – Chicago 1970 s. 73, 74, 76, 78; Ptaśnik J., Z dziejów kultury włoskiego Krakowa, „Roczn. Krak.” T. 9: 1906 s. 41, 42; – Akta podkancl. Krasińskiego, II nr 344; Akta synodów różnowierczych w Pol., I; Hosii epistolae, Studia Warmińskie, XVII, Olsztyn 1980 III; Latini Latinii… epistolae, Romae 1659 s. 139; Liber chamorum; Lustracja woj. krakowskiego 1564, W. 1962–4 I–II; Matricularum summ., V nr 8209, 8320, 8374; Relacje nuncjuszów, II 22, 23; Węgierski A., Libri quattuor Slavoniae reformatae, W. 1973; – AGAD: Metryka Kor. rkp. 127 s. 313v., 314, rkp. 128 s. 16, rkp. 139 s. 21, rkp. 152 s. 35v., 36, Arch. Skarbu Kor., Rachunki królewskie rkp. 164 s. 124v., rkp. 183 s. 3v.; Arch. Kapituły Krak.: Acta Act. V k. 339; Arch. Państw. w Kr.: Consularia Crac. rkp. 445 s. 721, Scabinalia Crac. rkp. 18 s. 145v., Plenipotentiae Crac. rkp. 760 s. 763; Arch. Państw. w Kr. Oddział na Wawelu: Castr. Crac. 103 s. 1331; Bibliogr. do Abrahama: Estreicher; – Stanislai Rescii Diarium…, Arch. do Dziej. Liter. i Oświaty w Pol., Kr. 1915 XV cz. 1; – Arch. Państw. w Kr.: Rel. Castr. Crac. 14 s. 177.

Danuta Quirini Popławska