Szaynokowa (Baraniecka-Szaynokowa, Szaynok-Baraniecka) z Baranieckich Wanda, pseud.: Doktor, Iperyt, Dunia, nazwisko konspiracyjne Halina Sobolewska (1896–1971), lekarka, powstaniec śląski, kapitan Armii Krajowej.
Ur. 6 XII we wsi Rudenka pod Kijowem, była córką Ignacego Baranieckiego, inżyniera leśnika, administratora dóbr Branickich, i Adeli z Rosołowskich.
Wanda ukończyła w r. 1915 w Kijowie polskie gimnazjum Wacławy Peretiatkowiczowej, po czym podjęła studia na Wydz. Lekarskim tamtejszego uniwersytetu. Studia przerwała w r. 1917 i od r.n. działała w Kijowie w Komendzie Naczelnej nr 3 POW (wraz z siostrami Haliną i Ireną). W kwietniu 1920 przedostała się do Warszawy. Pracowała w szpitalu wojskowym w Piotrkowie Trybunalskim, a jednocześnie kontynuowała studia na Uniw. Warsz. Od marca 1921 przebywała na Górnym Śląsku i uczestniczyła w szkoleniu sanitarnym oddziałów żeńskich POW. W maju t.r. wzięła udział w trzecim powstaniu śląskim na szlaku od Zabrza po Kędzierzyn jako lekarz 2. baonu Zabrskiego Pułku Powstańczego im. Tadeusza Kościuszki, dowodzonego przez Pawła Cymsa.
W r. 1921 wyszła za mąż za Władysława Szaynoka. Studia ukończyła w r. 1925 na UJK, uzyskując dyplom doktora wszech nauk lekarskich; podczas studiów działała w Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Następnie specjalizowała się w psychiatrii w Państw. Zakładzie dla Umysłowo Chorych w Kulparkowie pod Lwowem. Od r. 1928 pracowała jako lekarz szkolny i prowadziła we Lwowie poradnię szkolną dla tzw. trudnej młodzieży. T.r. wstąpiła do Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet do Obrony Kraju (PWK) i po odbyciu kursu instruktorskiego została komendantką Koła Lokalnego PWK we Lwowie. Dodatkowo w r. 1929 ukończyła kurs dla lekarzy sportowych i została kierownikiem poradni sportowo-lekarskiej przy Ośrodku Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (WF i PW) we Lwowie. Kilkakrotnie była lekarzem obozowym na letnich obozach szkoleniowych PWK w Garczynie pod Kościerzyną na Pomorzu; zainicjowała też akcję obozów letnich dla robotnic fabrycznych, które wielokrotnie prowadziła w Skolem koło Lwowa (1931–3, 1935–6) i na Rozewiu (1934). W r. 1933 objęła komendę Okręgu PWK w Przemyślu; z ramienia tej organizacji wyjechała w r. 1936 na Olimpiadę do Berlina. Przeniesiona t.r. do Warszawy, została referentką ds. środowisk robotniczych i wiejskich w Wydz. WF i PWK w Państw. Urzędzie WF i PW. Uzyskała stopień instruktorki – najwyższy stopień organizacyjny PWK. Od r. 1938 była w Min. WRiOP wizytatorką przysposobienia do obrony kraju w zakresie wojskowej służby pomocniczej – nowo wprowadzanego przedmiotu dla dziewcząt w szkołach średnich. Opublikowała szkic poświęcony komendantce PWK Marii Wittek Imieniny komendantki („Ku przyszłości” 1930 nr 7–9), wspomnienie z trzeciego powstania śląskiego W dziesięciolecie (tamże 1931 nr 5) oraz artykuł Przysposobienie do wojskowej służby pomocniczej w liceach żeńskich („Pielęgniarka Pol.” R. 10: 1938 nr 3). Wydała m.in. pracę Człowiek najdoskonalszą maszyną. Podręcznik anatomii i fizjologii dla robotnic (W. 1939) oraz we współautorstwie z Wandą Szadkowską broszury Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach na wsi (W. 1939) i Ratownictwo w nagłych wypadkach. Wydawnictwo dla wsi (W. 1939).
Zmobilizowana 1 IX 1939, otrzymała S. przydział na stanowisko lekarza w batalionie kobiecym Pomocniczej Służby Wojskowej we Lwowie; nie mogąc jednak tam się przedostać, została lekarzem Komendy Garnizonu w Lublinie. Po ustaniu działań wojennych wróciła do Warszawy, gdzie za pośrednictwem Wittek została 20 X t.r. zaprzysiężona w Służbie Zwycięstwu Polski. Czynna tu w dziale kolportażu, pracowała następnie w dziale sanitarnym Szefostwa Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej ZWZ jako instruktorka szkoląca patrole sanitarne. W l. 1941–2 działała w Sekcji Zdrowia Miejskiej Rady Opiekuńczej. Udzielała pomocy lekarskiej członkom ruchu oporu, a w jej mieszkaniu mieścił się magazyn leków, przemycanych do obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Od 1 IV 1941 była pod pseud. Dunia kurierką i wywiadowczynią Oddz. II Komendy Głównej ZWZ/AK na Wschód. Posługując się dokumentami na nazwisko Halina Sobolewska (pod którym występowała do końca wojny), wyjeżdżała dwukrotnie do Kijowa. Aresztowana tam przez Gestapo 13 I 1943 w mieszkaniu szefa polskiego wywiadu na Kijów i obwód kijowski kpt. Andrzeja Łasińskiego («Tomasza»), była początkowo więziona w Kijowie, a od 10 V t.r. przebywała w więzieniu przy ul. Łąckiego we Lwowie; torturowana w śledztwie, nie przyznała się do udziału w ruchu oporu. Dn. 3 X wywieziono ją do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie otrzymała nr 64267. Była pielęgniarką w bloku dla chorych dzieci rosyjskich (wg innej wersji udawała chorą psychicznie i była sprzątaczką w szpitalu obozowym). We wrześniu 1944 została przewieziona do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück, gdzie ujawniła, że jest lekarką. Za obronę okradanych współwięźniarek została 7 IV 1945 wysłana karnie do obozu w Mehltheuer koło Plauen. Dn. 16 IV t.r. więźniów wyzwoliła tam armia amerykańska.
Po pobycie w Polskim Wojskowym Obozie dla Kobiet w Burgu została S. przeniesiona do Wetzlow, gdzie była lekarką w obozie dla byłych polskich robotników przymusowych. Od 8 IX 1945 pracowała w szpitalu 1. Dyw. Pancernej gen. Stanisława Maczka w Meppen. Wróciła wówczas do swego nazwiska; została zweryfikowana jako kapitan AK i otrzymała uprawnienia kombatanckie. Jako lekarka Polskiego Batalionu Kobiecego wyjechała w maju 1947 do Wielkiej Brytanii, gdzie pod koniec miesiąca została zdemobilizowana. Pracowała następnie na oddziale wewnętrznym, a od r. 1950 na oddziale psychiatrycznym, szpitala w Chester. Fragmenty wspomnień okupacyjnych opublikowała pod nazwiskiem Halina Sobolewska w londyńskim piśmie „Lwów i Wilno” (1948 nr 94, 96, 98, 100, 1949 nr 106, 107). W r. 1954 przeniosła się do szpitala psychiatrycznego w Bridgend w południowej Walii, gdzie z czasem została ordynatorem oddziału. Podczas epidemii czarnej ospy w r. 1960 jako jedyny lekarz została z pacjentami.
Po przejściu na emeryturę S. wróciła w r. 1966 do kraju i zamieszkała w Konstancinie. Była czynna w miejscowym Komitecie Opieki Społecznej. Otrzymała godność członka honorowego Koła Weteranów Powstań Śląskich w Zabrzu. Zmarła 6 VI 1971 w Warszawie, została pochowana na cmentarzu Powązkowskim. Była odznaczona m.in. Krzyżem Niepodległości (1921), Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi I kl. (1921), Srebrnym Krzyżem Zasługi (1934), Orderem Virtuti Militari V kl. (1945), czterokrotnie Medalem Wojska, Krzyżem Armii Krajowej i angielskim War Medal 1939–1945.
W małżeństwie z Władysławem Szaynokiem (1900–1934), żołnierzem 5. pp Legionów, uczestnikiem trzeciego powstania śląskiego, pracownikiem Banku Naftowego i Urzędu Miar we Lwowie, miała S. córkę Halinę (ur. 1922), zamężną Laskowską, 2.v. Szwykowską, żołnierza AK, uczestniczkę powstania warszawskiego 1944 r., więzioną do r. 1945 w obozie kobiecym (Stalag Oberlangen VI–C).
Fot. w Mater. Red. PSB; – Enc. powstań śląskich, s. 25; Nicieja S., Cmentarz obrońców Lwowa, W. 1990 (dot. męża, Władysława); Słownik biograficzny kobiet odznaczonych Orderem Wojennym Virtuti Militari, Tor. 2007 III (fot., bibliogr.); – Brożek K., Polska służba medyczna w powstaniach śląskich i plebiscycie, Kat. 1973 s. 89, 116, 134 (fot.), s. 195, 237, 247, 271, 324; Kiedrzyńska W., Ravensbrück kobiecy obóz koncentracyjny, W. 1965 s. 92 (jako Halina Sobolewska); Klotz A., Zapiski konspiratora 1939–1945, Oprac. G. Mazur, Kr. 2001; Z dziejów Przysposobienia Wojskowego Kobiet i Wojskowej Służby Kobiet (materiały). Służba Polek na frontach II wojny światowej, Tor. 1999 VIII 28, 95, 185, 190; Zawacka E., Czekając na rozkaz. Pogotowie Społeczne Organizacji Przysposobienia Wojskowego Kobiet w przededniu II wojny światowej, L. 1992 s. 243 (fot.), s. 291–2 (fot.); taż, Szkice z dziejów Wojskowej Służby Kobiet, Tor. 1992 s. 23, 216; Ziemiański I., Praca kobiet w P.O.W.– Wschód, W. 1932 (jako Baraniecka); – Ostrowska E., A wolność była wśród drutów, W. 1991 s. 160–1, 194 (fot. ryc. 62); Rocznik lekarski RP na r. 1933/4, W. 1933; toż na r. 1936, W. 1936; toż na r. 1938, W. 1938; Urzędowy spis lekarzy…, W. 1939 s. 222; [Zakrzewska H.] Beda, Niepodległość będzie twoją nagrodą, W. 1993 I; Zastocka W., Dr Wanda Baraniecka-Szaynokowa, „Przegl. Lek.” T. 36: 1979 nr 1 s. 189–95 (fot.); – Nekrologi z r. 1971: „Kur. Pol.” nr z 8 VI, „Słowo Powsz.” nr z 22 VI, „Życie Warszawy” nr z 9 VI, 22 VI; – Gł. B. Lek.: Teczka osobowa; Muz. Powstania Warsz. w W.: Arch. Hist. Mówionej, wywiad z córką Haliną; – Informacje córki, Haliny Szwykowskiej z W.
Krzysztof Brożek