Stypułkowski Wilhelm Teofil Julian (mylnie Tomasz) (zm. 1868), aptekarz, badacz dziejów Wołynia, uczestnik powstania styczniowego, zesłaniec.
Ur. na Wołyniu, pochodził z rodziny szlacheckiej, był synem Ignacego (zm. po 1859), aptekarza.
S. studiował na Wydz. Farmaceutycznym Uniw. Wil. W r. 1840 osiadł w Równem, gdzie pracował jako aptekarz. Wg Antoniego A. Sołtanowskiego, nauczyciela gimnazjum w Równem, był S. człowiekiem zamożnym; oprócz domu w Równem posiadał folwark pod wsią Tynne (pow. rówieński). Utrzymywał kontakty z rodziną Lubomirskich, a zwłaszcza Kazimierzem Lubomirskim, właścicielem klucza rówieńskiego, i okolicznymi ziemianami oraz z nauczycielami rówieńskiego gimnazjum. Jeden z nich, Marian Dubiecki, wspominał go jako zamiłowanego zbieracza archiwaliów i «wybornego znawcę przeszłości Wołynia». Mając ułatwiony dostęp do rodzinnych archiwów Lubomirskich w Dubnie i Równem, S. pogłębiał swoje zainteresowania historyczne. W l. 1847–60 sporządzał tam notatki i kopie dokumentów, na podstawie których ułożył m.in. genealogie książąt Olszańskich, Ostrogskich i Zbaraskich. Tylko niektóre znaleziska archiwalne ogłaszał w prasie, m.in. autobiografię Alojzego Osińskiego w „Dzienniku Warszawskim” (1855 nr 291). Swoje wypisy udostępniał m.in. Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu i Julianowi Bartoszewiczowi; na otrzymane od niego informacje powoływał się też autor hasła Radkowce w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego”. Od początku współpracował S. z „Encyklopedią powszechną” Samuela Orgelbranda, ogłaszając w niej w l. 1858–61 krótkie artykuły o rodach szlacheckich i książęcych oraz o przeszłości różnych miejscowości na Wołyniu. Interesował się też archeologią i numizmatyką; wg Władysława Górskiego «rozkopywał starożytne kurhany i horodyszcza, notując skrzętnie o rezultatach». W l. 1857–8 korespondował w sprawie wymiany dubletów numizmatycznych ze znanym numizmatykiem warszawskim Karolem Beyerem. Dn. 7 IV 1859 został wraz z ojcem wylegitymowany ze szlachectwa.
S. utrzymywał zażyłe kontakty z urzędnikami rosyjskimi; zaprzyjaźniony był zwłaszcza z naczelnikiem rówieńskiej policji. Mimo to znany był w Równem z patriotyzmu; wg Sołtanowskiego rozmawiał tylko po polsku i w czasie wspólnych z urzędnikami rosyjskimi kolacji i biesiad przy kartach przyuczał ich do rozmowy w języku polskim. Wiosną 1863 Komitet Narodowy mianował go naczelnikiem powstania w Równem i pow. rówieńskim. S. nie wzbudzając podejrzeń, udostępniał mieszkanie spiskowcom, którzy pod pretekstem spotkań towarzyskich omawiali przygotowania powstańcze. W swym folwarku zgromadził zapasy sucharów, słoniny i kiełbasy oraz ołowiu, prochu i różnej broni, w tym nawet dwa małe działa. Wg Sołtanowskiego wszyscy w mieście wiedzieli o nominacji i roli S-ego w przygotowaniach do powstania, ale naczelnik rówieńskiej policji uznał te wiadomości za złośliwe plotki. Dopiero po informacji policji z Ostroga, gdzie zatrzymano Żyda przewożącego z Odessy do apteki w Równem zamiast sody proch i ołów, nakazano u S-ego rewizję. Poszukiwania w aptece, domu, wozowni, stajni i ogrodzie nie przyniosły rezultatu, ale wskutek kolejnego donosu i ponownej rewizji odkryto powstańczy arsenał na folwarku. Wówczas naczelnik policji w Równem aresztował S-ego i dwóch jego współpracowników (lekarza i artystę malarza). S. został uwięziony w Żytomierzu, jego majątek opieczętowano, a aptekę wzięto w administrację. Wyrokiem sądu w Kijowie skazano go w r. 1864 na osiedlenie na Syberii. Przebywał w Pietropawłowsku w gub. tobolskiej, gdzie zmarł 26 XI 1868; tam też został pochowany, zapewne na cmentarzu prawosławnym, jedynym w tej miejscowości.
W małżeństwie z nieznaną z imienia i nazwiska żoną, miał S. kilkoro dzieci, w tym syna Ignacego Urbana (ur. przed 1859).
S. pozostawił księgozbiór, kolekcję obrazów (m.in. portret księżnej ostrogskiej Zofii Anny Sztemberg, sprzedany po jego śmierci Marii Alfredowej Potockiej) oraz wypisy i materiały historyczne do dziejów Wołynia. Jego spuściznę rękopiśmienną posiadał przez jakiś czas Władysław Górski, a następnie Tadeusz Jerzy Stecki, który w swojej książce „Z boru i stepu. Obrazy i pamiątki” (Kr. 1888) często powoływał się na notatki i ustalenia S-ego (wg relacji Górskiego z 21 I 1890 co najmniej połowa tej pracy «powstała z dosłownego przepisania opisów Stypułkowskiego»).
Enc. Org., XXIV (błędnie jako Tomasz); Estreicher w. XIX, IV (błędnie jako Tomasz); Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil.; Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Słown. Geogr., IX 383; Spisok dvorian volynskoj gubernii, Žitomir 1906; – Nieć J., Józef Ignacy Kraszewski – badacz przeszłości Wołynia, Łuck 1939 s. 12; – Dubiecki M., Z przeszłości 1861–1862, Kijów 1910 s. 51; Lipski J., Archiwum Kuratorii Wileńskiej X. Ad. Czartoryskiego, Kr. 1926; Otryvki iz zapisok Antona Akimoviča Soltanskogo, „Kievskaja starina” T. 38: 1892 s. 103, 107, T. 39 s. 421–5, T. 40 s. 472–3; Stecki T. J., Z boru i stepu. Obrazy i pamiątki, Kr. 1898 s. 19, 20, 37–8, 93, 110, 214, 222–3, 227, 238, 342, 277, 301, 308, 319; – B. Czart.: Muz. Narod. Kr., sygn. 934 (R. Antoni, Album numizmatyków polskich, rkp.); B. Jag.: rkp. 6479 IV s. 395, rkp. 7862 III k. 81–4 (notatka o S-m sporządzona przez Górskiego); B. Narod.: rkp. II 7861; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 7459; – Informacje Anny Brus z W. o zesłaniu i śmierci S-ego na podstawie: Gosudarstvennyj archiv Tobolskoj Oblasti w Tobolsku (F. 152 op. 4 vol. 537 k. 63, 78, 79) i Gosudarstvennyj archiv Rossijskoj Federacii w Moskwie (F. 109, 1. Ekspedycja, 1864 vol. 266 k. 460).
Elżbieta Orman