INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

William John Rose  

 
 
1885-08-07 - 1968-03-10
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rose William John, pseud. Jan Różycki (1885–1968), slawista, działacz YMCA w Polsce, historyk i publicysta. Ur. 7 VIII na farmie koło miejscowości Minnedosa w kanadyjskiej prowincji Manitoba; rodzicami jego byli ubodzy farmerzy pochodzenia szkockiego, Henry i Prudence z domu McKinney.

R. studia odbył w l. 1901–8 w Wesley College w Winnipegu (Kanada) i w Magdalen College w Oxfordzie (Wielka Brytania). Od r. 1908 do r. 1912 był wykładowcą literatury klasycznej i matematyki w Wesley College. W r. 1912, po ślubie z Emily Mary James Cuthbert, uzdolnioną pianistką, wyjechał do Lipska w celu podjęcia dalszych studiów, lecz ostatecznie osiedlił się w Pradze przyjąwszy propozycję pracy jako sekretarz Christian Student Movement przy tamtejszym uniwersytecie. Pobyt w Czechach wykorzystał dla nauczenia się języka czeskiego i studiów nad problemami narodowościowymi Austro-Węgier.

Wybuch pierwszej wojny światowej zaskoczył R-go i jego żonę w czasie podróży po Śląsku austriackim. Jako obywatelom angielskim groziło im internowanie, lecz władze wojskowe wyraziły zgodę na osiedlenie się R-go we wsi Ligotka koło Cieszyna. Tam R. nauczył się języka polskiego, a pod wpływem miejscowego pastora Karola Kulisza zainteresował się filozofią Augusta Cieszkowskiego i przetłumaczył na angielski jego „Ojcze nasz” (przekład skrócony „The Desire of All Nations”, London 1919).

W sporze granicznym między Polską a Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński R. zaangażował się po stronie Polski. Dn. 26 X 1918 wszedł w skład powołanej przez Radę Narodową Ks. Cieszyńskiego komisji do rozgraniczenia Śląska Cieszyńskiego. Dn. 5 I 1919, na prośbę Jana Michejdy i ks. Józefa Londzina, członków Prezydium Rady Narodowej Ks. Cieszyńskiego R. podjął się misji agenta dyplomatycznego do państw zachodnich. Wyjechał jako korespondent Polskiego Biura Prasowego do Lublany, gdzie nawiązał kontakt z nowo powstałymi władzami słoweńskimi. Przez Włochy dotarł do Paryża i na prośbę H. Gibsona, członka amerykańskiej delegacji na konferencję pokojową i późniejszego przedstawiciela USA w Warszawie, napisał memoriał, w którym wskazywał na potrzebę szybkiego nawiązania kontaktów dyplomatycznych między Waszyngtonem a krajami Europy Środkowej i wspierania na tym terytorium akcji amerykańskich organizacji religijno-charytatywnych. Przekazał także postulat władz warszawskich o skierowanie wojsk gen. Józefa Hallera do Polski. Po przyjeździe do Londynu dla wyjaśnienia swych spraw paszportowych, R. odbył serię rozmów z ekspertami brytyjskiego min. spraw zagranicznych (J. W. Headlam-Morleyem i L. Namierem ) i min. wojny, przekazując im, przychylną interesom Polski, ocenę stosunków polsko-czeskich na Śląsku Cieszyńskim. Nawiązał także stosunki z brytyjskimi sferami uniwersyteckimi (J. Y. Simpsonem, R. W. Seton-Watsonem), Polskim Biurem Informacyjnym oraz wydawcami „Polish Review”, J. H. Harleyem i Augustem Zaleskim. W styczniu 1919 powrócił R. do Paryża, gdzie dzięki swym kontaktom z delegacją brytyjską wspomagał działalność polskiej misji Michała Sokolnickiego i delegacji Polaków z Cieszyńskiego, m. in. pośrednicząc we wręczeniu politykom brytyjskim memoriału 25 pastorów polskich ze Śląska Cieszyńskiego. Choć sympatyzował głównie z linią polityczną Józefa Piłsudskiego, to utrzymywał też łączność ze środowiskiem Komitetu Narodowego Polskiego (Janem Czekanowskim, Michałem Siedleckim, Włodzimierzem Przerwą-Tetmajerem i Eugeniuszem Romerem). Dn. 5 II 1919, R., zgodnie z sugestią doradcy delegacji brytyjskiej J. W. Headlam-Morleya, wyjechał z Paryża, by, przez Cieszyn, gdzie złożył sprawozdanie ze swej działalności Polskiej Radzie Narodowej, udać się do Warszawy dla przekazania swej relacji brytyjskiemu reprezentantowi E. Howardowi. W lutym R. został przyjęty w Warszawie przez J. Piłsudskiego, a 5 III wyjechał z Polski, przez Paryż, gdzie nadal obracał się w kręgach dyplomatycznych, i powrócił na krótko do Kanady. W Polsce był znów pod koniec t. r. jako wysłannik Young Men’s Christian Association (YMCA) i rozwinął szeroką działalność w różnych formach tego ruchu: European Student Relief (pomoc dla polskich uniwersytetów, 1919–21), Red Triangle i Student Christian Movement. Publikował broszury i artykuły popularyzujące działalność YMCA, wydawał czasopismo „Czyn”, założył ośrodek szkoleniowy Osada pod Ojcowem (1921–5) oraz oddziały YMCA w Krakowie, Łodzi i Warszawie. Dla swej działalności R. pozyskał środowiska uniwersyteckie (Józef Ujejski, Ignacy Chrzanowski, Roman Dyboski), lecz napotkał na kontrakcję jezuitów (o. Jana Urbana i o. Mariana Morawskiego), której nie udało mu się zneutralizować mimo pośrednictwa Róży Raczyńskiej i przychylnego stanowiska arcybpa Adama S. Sapiehy. Na niepowodzenie napotkał także w próbie pozyskania dla ruchu ks. Władysława Korniłowicza z Lasek.

R. prowadził też żywą działalność translatorską (m. in. przełożył S. Askenazego „Dantzig and Poland”, London 1921) i naukową, pisząc na UJ pracę doktorską pod kierunkiem Stanisława Kota, Stanisław Konarski: Reformer of Education in Poland (London 1929), którą obronił 22 V 1926. W rok potem objął posadę asystenta profesora socjologii w Dartmouth College w Hanowerze, w stanie New Hampshire (USA). Przebywając w USA R. nadal angażował się w sprawy polskie poprzez akcję odczytową, publikując tłumaczenia z polskiego i współpracując z polskim czasopismem rządowym w Nowym Jorku – „Poland”. W l. 1932–4 R. prowadził w Katowicach badania nad kwestią Górnego Śląska, których rezultatem była rozprawa The Drama of Upper Silesia (London 1935). Od r. 1935 pracował w School of Slavonic Studies przy uniwersytecie w Londynie, najpierw jako lektor języka polskiego, potem jako profesor historii i literatury polskiej (od r. 1938), a w l. 1939–47 jako jej dyrektor. Współpracował w wydaniu „Cambridge History of Poland” i opublikował zarys Historii Polski w popularnej serii wydawnictwa Penguin (1939). Cały ten czas R. kontynuował rozpoczętą jeszcze w r. 1919 działalność publicystyczną w brytyjskiej i kanadyjskiej prasie i w innych środkach przekazu, w duchu życzliwym dla Polski, m. in. tłumacząc okoliczności przewrotu majowego i zajęcia Zaolzia. W r. 1936 ogłosił w „Slavonic and East European Review” studium Polish Silesian Literature. Po wybuchu wojny w l. 1939–43 współpracował z Arnoldem Toynbee w Oxfordzie przygotowując raporty informacyjne o sytuacji w Europie Środkowej dla brytyjskiego min. spraw zagranicznych, utrzymywał liczne kontakty w polskich kręgach politycznych (S. Kot, Edward Raczyński) i odbył dwie podróże do skupisk wychodźców polskich w Rumunii (1939) i Palestynie (1944) z ramienia Foreign Office.

Efektem prac naukowych R-go prowadzonych w tych latach były m. in. prace: The Rise of Polish Democracy (London 1944), Poland’s Place in Europe (London 1945) i Poland old and new (London 1948). Poza tym jeszcze w czasie wojny wydał przekład pamiętników Jana Słomki „From Serfdom to Self-Government. Memoirs of the Polish Village Mayor 1842–1927” (London 1941). W l. 1945–50 był edytorem „Slavic and East European Review”, który współredagował od r. 1937. Wczesną wiosną 1947 złożył wizytę w Polsce. Po przejściu na emeryturę w r. 1950 był wykładowcą w University of British Columbia w Vancouver (Kanada), którego doktorat honorowy otrzymał w r. 1953 i miał też wykłady w United College w Winnipegu. Był członkiem Royal Society of Canada oraz pierwszym honorowym prezydentem Canadian Association of Slavists. Działalność naukową ukończył w r. 1956, osiadając w prowadzonej przez United Church Naramata Christian Leadership Training School w Kolumbii Brytyjskiej. W r. 1966 Kongres Polonii Kanadyjskiej przyznał mu złotą odznakę zasługi, zaś specjalne numery swych edycji poświęciły mu „Canadian Slavonic Papers” (1959), Canadian-Polish Research Institute (1960) i „Slavica Canadiana” (1967). Pozostawił pamiętniki: Thirty Wander Years i School of Slavonic Studies in London, zdeponowane w bibliotece University of Winnipeg, a poświęcone Polsce wspomnienia ukazały się pośmiertnie pt. The Polish Memoirs of William John Rose. Ed. D. Stone (Toronto–Buffalo 1975). R. zmarł 10 III 1968 w Naramata.

Z małżeństwa z Emily Mary James Cuthbert R. dzieci nie miał.

 

Fot. w: Rose W. J., The Polish Memoirs, Toronto 1975; – Turek V., A Bibliography of the Writings of William J. Rose, „Canadian Slavonic Papers” Vol. 6: 1959 s. 1–30; Literatura pol. Enc., II; The Canadian Who’s Who, Toronto 1963, Vol. 6; The Macmillan Dictionary of Canadian Biography, Toronto 1978; Who Was Who, 1961–1970, Londyn 1979; – Broda J., Przyjaciel z drugiej półkuli, „Strażnica Ewangeliczna” 1959 nr 12 s. 188–9; Cybulski B., Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego (1918–1920), Opole 1980; Davies N., Wielka Brytania a plebiscyt cieszyński 1919–1920, w: Materiały sesji naukowej poświęconej 50 rocznicy III powstania śląskiego, „Sobótka” R. 27: 1972 nr 1 s. 160; Dyboski R., The Y.M.C.A. in Poland, New York (1935) s. 8, 10; Lundgreen-Nielsen K., The Polish Problem et the Paris Peace Conference. A Study of the Policies of the Great Powers and the Poles, 1918–1919, Odense 1979 s. 68, 121, 261, 444, 464, 526; Manning C. A., History of Slavic Studies in the United States, Milwaukee 1957 s. 48; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, Londyn 1967 II; The Polish Past in Canada, [Red.] V. Turek, Toronto 1960 s. 9; Wandycz P. S., The United States and Poland, Cambridge, Mass. 1980 s. 128; Zawadzki W. H., Historycy brytyjscy o Polsce (1893–1974), „Kwart. Hist.” 1976 nr 3; – Headlam-Morley [J.W.], A Memoir of the Paris Peace Conference 1919, Methuen 1972 s. 2; Protokoły posiedzeń Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu z okresu od 2 października 1918 do 23 stycznia 1919, [Oprac.] T. Kuźmiński, „Najnowsze Dzieje Pol. 1914–39” II 143; Raczyński E., W sojuszniczym Londynie, Londyn 1960; Rose W. J., My Mission from Silesia, „Polish Review”, Vol. 2, 1918 s. 213–26; tenże, W obronie Cieszyńskiego, Ze wspomnień osobistych, „Przegl. Współcz.” R. 18: 1939 nr 3 s. 145–66, nr 4 s. 61–80, nr 8/9 s. 29–48; Sokolnicki M., W służbie Komendanta, „Kultura” 1953 nr 12 s. 104; – „Canadian Slavonic Papers” Vol. 4: 1959 s. III–IV, Vol. 7: 1965 s. 9, Vol. 10: 1968 s. 1, 111–15; „Kultura” 1960 z. 4 s. 108–15, 1965 z. 4 s. 143–4, 1984 nr 6 s. 152; „Minutes and Proceedings of the Royal Society of Canada”, S. 4, Vol. 7: 1968 s. 171–2; „Slavic Review” T. 27: 1968 s. 518–19; „Slavonic and East European Review”, Vol. 46: 1968 s. 1, Vol. 47: 1969 s. 8–10; – AAN: Zespół Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Londynie, sygn. 1202; Arch. of School of Slavonic and East European Studies w Londynie: Papiery personalne, korespondencja R-go z R. W. Seton-Watsonem; Bakery Library w Hanover, New Hampshire, USA: Mater. biogr. dotyczy R-go z okresu jego pracy w Dartmouth College; B. Jag.: rkp. 8980 III k. 46–47; B. Narod.: rkp. III 6453 t. II k. 109–121; B. Ossol.: rkp. 14014 II k. 273–274, rkp. 15308 II k. 561–562; Public Record Office w Londynie: Foreign Office 371/3282, 608/7/553–569, 608/61/297; University Archives of the University of British Columbia, Vancouver: sygn. U 221; – Informacje: D. Stone z Winnipegu, S. Davies z Londynu, M. Ostafin z Ann Arbor, D. Kynasten z Vancouver, P. Brock z Toronto oraz W. Weintraub z Cambridge (USA).

Andrzej A. Zięba

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Karol Irzykowski

1873-01-27 - 1944-11-02
krytyk literacki
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Franciszek Michejda

1848-10-03 - 1921-02-12
pastor
 

Franciszek Próchnicki

1847-11-30 - 1911-10-31
pedagog
 

Stanisław Antoni Sopicki

1903-10-01 - 1976-02-11
dziennikarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.