INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Wincenty Szczurowski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczurowski Wincenty (ok. 1764–1794), plenipotent i współpracownik Hugona Kołłątaja, regent asesorii koronnej.

Był prawdopodobnie pochodzenia drobnoszlacheckiego; być może ktoś z jego rodziny miał w l. osiemdziesiątych XVIII w. wójtostwo w biskupiej wsi Śniatka w paraf. Tarczek w pow. sandomierskim (w r. 1786 posiadał je Franciszek Szczurowski z synami Wincentym i Antonim, a w r. 1791 sam Franciszek). S. miał brata Ignacego (zob.).

Informacji, że S. studiował prawo w Szkole Głównej Kor. nie udało się potwierdzić; Hugo Kołłątaj zatrudnił go przy zarządzie swych dóbr, powierzając prowadzenie rozległych interesów. S. w r. 1788 zajmował się zarządem podkrakowskich Michałowic i Krzesławic, starając się podnieść ich dochodowość. Pełnił też obowiązki szypra i pływał z galarami do Warszawy, Gdańska i Elbląga; skupował wtedy zboże na jarmarkach i w dworach Sandomierszczyzny i Krakowskiego oraz informował Kołłątaja o stanie interesów i koniunkturach. Z polecenia Kołłątaja próbował kupić wiosną 1788 magazyn warszawski niejakiego Niedziałkowskiego za cenę 60–70 tys. zł, ale transakcja ta nie doszła do skutku. Być może to S. (I. Krasicki, dodatki do „Herbarza” K. Niesieckiego) był w r. 1788 subdelegatem sandomierskim.

Niewątpliwie za pośrednictwem Kołłątaja, z którym łączyły go też sympatie polityczne, rozpoczął S. w r. 1788 pracę w kancelarii sejmowej, opracowując diariusz sejmowy. Na sesji 4 XI 1790 rekomendowano go do płatnej funkcji sekretarza i powierzono urząd regenta asesorii. Był zaliczany do grona działaczy «Kuźnicy Kołłątajowskiej». Być może to on (odnotowany jako Wincenty Szczurkowski) odbierał z królewskiej szkatuły pensję, określoną jako wypłacaną «ludziom dworskim i […] gratyskowe». Do 20 XI t.r. był obecny na sejmiku poselskim w Opatowie, skąd relacjonował Kołłątajowi przebieg obrad i treść instrukcji. W r. 1792 odmówił przystąpienia do konfederacji targowickiej, za co 29 X t.r., głównie za sprawą kanclerza kor. Jacka Małachowskiego, został pozbawiony urzędu regenta i pensji. Kołłątaj pochwalił postawę S-ego, konstatując, że «podług teraźniejszego kroju rzeczy nie utrzymałby się przy swym urzędzie» i uznał za wskazane usprawiedliwić swoją próbę akcesu do targowicy przed S-m, który skrytykował ten krok pryncypała. Przed wyjazdem na emigrację Kołłątaj zostawił pieczęć kor. w rękach S-ego z poleceniem, by oddał ją Ludwikowi Strasserowi. Z Saksonii utrzymywał z S-m stałą korespondencję, dając szczegółowe instrukcje dotyczące jego dóbr, odebranych na mocy uchwał targowickich, oraz zalecając zdobywanie potrzebnych mu funduszów. S. miał się porozumiewać w tych sprawach ze Strasserem i rodziną Kołłątaja oraz z jego plenipotentami, zwłaszcza z Antonim Sadowskim. Zajął się sprzedażą ruchomości Kołłątaja, zastawianiem m.in. sreber i pojazdów. Nie mogąc zaspokoić potrzeb pryncypała, zaciągnął za jego zgodą w styczniu 1793 nową pożyczkę na 8% na sumę 122 tys. złp. z rocznym terminem płatności.

W czerwcu 1793 wyprawił się S. ze zbożem do Elbląga, ale nie przywiózł znaczniejszej gotówki. Pod koniec miesiąca próbował sprzedawać majątki Kołłątaja na kontraktach świętojańskich w Warszawie i Krakowie. Dn. 18 VII t.r. został pozwany przez stolnika chęcińskiego Jana Skarbka Radońskiego, który oskarżył go o użycie siły podczas odzyskiwania należących do Kołłątaja wsi, Mniszowa i Gonowa w Sandomierskiem. Od 14 VII do poł. października był w Grodnie, skąd posyłał Kołłątajowi regularnie, dwa razy w tygodniu, obszerne relacje, właściwie diariusz sejmu rozbiorowego. Listy te były rozpowszechniane; zachowane w kilku odpisach, posłużyły Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu w pracy nad „Polską w czasie trzech rozbiorów” (P. 1873–5 I–III). Wspólnie z Maciejem Mirosławskim, adiutantem hetmana w. kor. Piotra Ożarowskiego, bronił w Grodnie interesów Kołłątaja wobec władz konfederackich i posła rosyjskiego Jakowa Sieversa, m.in. starał się o unieważnienie konfiskaty Kołłątajowych Krzyżanowic. W niektórych sprawach reprezentował też w Grodnie brata swego chlebodawcy, star. trześniowskiego Rafała. Kołłątaj cenił talenty gospodarcze S-ego, pisał m.in. «nigdym jeszcze tak porządnych i tak rozsądnie ułożonych kontraktów nie miał o kupno pszenicy, jak są teraźniejsze». Ganił go jednak za niestosowanie się w pełni do instrukcji i temu przypisywał spotykające go niepowodzenia. W październiku 1793 przestrzegał brata, że z S-m «należy postępować najpoufalej i najdelikatniej, bo mając wszystkie papiery moje w ręku mógłby tak zostawić interesa, gdyby się zraził, żebym ja do niczego ani nikt więcej nie trafił». To jednak zwłaszcza dzięki zabiegom S-ego, narażającego się «w czasie najkrytyczniejszym», niektóre sancyta targowickie skierowane przeciw Kołłątajowi nie weszły w życie. Namówiony przez Kołłątaja, S. w r. 1794 zamierzał pojechać do niego do Drezna; ostatecznie pomagał tylko w wyjeździe Franciszka Ksawerego Dmochowskiego. Wraz z bratem Ignacym należał S. zapewne do sprzysiężenia warszawskiego, powstałego w maju 1793, odbudowanego przez Tomasza Maruszewskiego, emisariusza Tadeusza Kościuszki, na początku kwietnia 1794 jako Związek Rewolucyjny. Dn. 17 IV 1794 uczestniczył w insurekcji warszawskiej; razem z bratem Ignacym i kpt. Michałem Szydłowskim dołączył w godzinach rannych do żołnierzy z regimentu Józefa Augusta Ilińskiego. Ciężko ranny tego dnia, zmarł 22 IV 1794 w Warszawie.

Rodziny prawdopodobnie S. nie założył.

 

Janik M., Hugo Kołłątaj, Lw. 1913; Jarowiecki J., O powieści historycznej Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kr. 1991; Leśnodorski B., Kuźnica Kołłątajowska, Wr. 1949 s. XXXVIII, LVI; Pasztor M., Hugo Kołłątaj na Sejmie Wielkim w latach 1791–1792, W. 1991; Rostworowski E., „Zabawy ekonomiczne” Hugona Kołłątaja, „Kwart. Hist.” R. 60: 1953 nr 4 s. 109; Smoleński W., Długi Kołłątaja w r. 1794, „Pisma Hist.” (Kr.) T. 4: 1925; tenże, Kuźnica Kołłątajowska, Wr. 1949 s. 144, 147–8; Tokarz W., Insurekcja warszawska, Lw. 1934; tenże, Ostatnie lata Hugona Kołłątaja, Kr. 1905; Wojtyński M., Szkatuła prywatna króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, W. 2003; Woltanowski A., Prasa i pisma periodyczne powstania kościuszkowskiego, Białystok 1984 s. 373; – Czaykowski F., Regestr diecezjów... czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784, Oprac. K. Chłapowski, S. Górzyński, W. 2009; Listy Hugona Kołłątaja pisane z emigracji w r. 1792, 1793 i 1794, Wyd. L. Siemieński, P. 1872 I 7–9, 12, 15–16, 18, 20, 28–33, 72–6, 82, 129–30, 139, 141, 152–6, 170–1, 176, 181, II 2, 18–20, 29, 41–7, 57–9, 66, 70–3, 91–4, 104–8, 110, 113–26, 128–36, 139, 143–50, 155, 176, 189, 192–3; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Acta Episcopalia, sygn. 116 k. 78 i n.; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 196, 198, 203, 206, 215; B. Ossol.: rkp. 1881 (spraw. S-ego z sejmu w Grodnie); IH PAN w Kr., Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Mpol.: Mater. do atlasu hist. Polski Karola Buczka.

Helena Wereszycka

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Gotfryd Lengnich

1689-12-04 - 1774-04-28
prawnik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.