Malski Władysław Antoni, pseud. Wład (1894–1940?), spółdzielca, działacz społeczny i polityczny. Ur. 24 VII we wsi Zarudzie (pow. Zborów w Tarnopolskiem), w rodzinie ziemiańskiej; był synem Jana i Bronisławy z Bernalewskich. Po ukończeniu gimnazjum w Brodach wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniw. Lwow., gdzie studiował przyrodoznawstwo. Od r. 1913 był członkiem Związku Strzeleckiego (ZS). Po wybuchu wojny wstąpił do Legionów Polskich, służył w 5 p. piechoty I Brygady. Po kryzysie przysięgowym Legionów w lipcu 1917 został wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski. Latem 1918, będąc na urlopie, udał się do Warszawy, gdzie wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Zaopatrzonego w fałszywe dokumenty osobiste, wysłano M-ego stąd do Częstochowy na stanowisko komendanta okręgu POW (pseud. Wład). Po odzyskaniu niepodległości zmobilizowany do Wojska Polskiego, został w pierwszej połowie 1919 r., w stopniu porucznika, kierownikiem Ekspozytury Biura Wywiadowczego Sztabu Generalnego w Częstochowie. Był to jeden z ośrodków działającego na Górnym Śląsku wywiadu polskiego. Skierowany następnie przez II Oddział Naczelnego Dowództwa W. P. na Górny Śląsk, brał udział w organizowaniu pomocy dla I Powstania Śląskiego. Latem 1920 należał do władz tajnej organizacji wojskowo-dywersyjnej Związek Obrońców Ojczyzny. Widocznie już w tym czasie odgrywał poważniejszą rolę w środowisku politycznie czynnych oficerów-piłsudczyków, skoro po zakończeniu wojny 1920 r. Zarząd Główny ZS wybrał go na komendanta głównego tej organizacji. Był nim do 8 IV 1923, kiedy to w stopniu kapitana wystąpił z czynnej służby wojskowej. M. osiadł wówczas w przydzielonej mu za udział w wojnie osadzie Jodkiszki (gmina Bieniakonie) pod Lidą i pracował na roli. Równocześnie działał w Związku Osadników Wojskowych (w r. 1925 wybrany na członka Zarządu Głównego) oraz w organizacjach rolniczo-spółdzielczych. Dał się tu poznać jako gorący zwolennik Piłsudskiego.
Po przewrocie majowym 1926 r. rozpoczął się okres kariery M-ego w skali ogólnopaństwowej. Jako reprezentant Centralnego Związku Osadników Wojskowych wziął udział w zwołanej 27 II 1927 przez rząd 108-osobowej «Naradzie poświęconej zagadnieniom związanym z reformą rolną i spółdzielczością rolniczą». W wygłoszonym na niej przemówieniu domagał się realizacji reformy rolnej w woj. wschodnich, krytykował dotychczasowy sposób jej przeprowadzania na niekorzyść służby folwarcznej oraz działalność komisarzy ziemskich, zaś w sprawie polityki udzielania kredytów bankowych wystąpił w obronie drobnych właścicieli rolnych. Na XV Zjeździe Pełnomocników Związku Spółdzielni Spożywców RP «Społem» w Łodzi (28–29 V 1927) wybrano go członkiem Rady Nadzorczej Związku. Ponownie wybierany na kolejnych zjazdach, pozostał na tym stanowisku do r. 1939. W utworzonym w lipcu 1929 Centralnym Tow. Organizacji i Kółek Rolniczych (CTOiKR) był początkowo wiceprezesem, a od 1 II 1935 prezesem. Należał też do czołowych działaczy Zjednoczenia Związków Spółdzielni Rolniczych, gdzie był m. in. członkiem Rady Nadzorczej Centralnej Kasy Spółek Rolniczych. M. był gorącym rzecznikiem upowszechniania różnorodnych form spółdzielczości na wsi (Wieś musi się organizować, „Społem” 1930 nr 11 s. 5–6), z czym łączył rachuby na poprawę sytuacji materialnej ludności wiejskiej. Równocześnie należał do grupy działaczy sanacyjnych, którzy do połowy lat trzydziestych realizowali na terenie spółdzielczości rolniczej politykę rządu.
Kiedy latem 1926 został przez ZS, Związek Osadników i Związek Powstańców Śląskich powołany Związek Naprawy Rzeczypospolitej (ZNR), M., związany od lat z organizacjami-inicjatorami, szybko zgłosił do niego akces i został mianowany przewodniczącym jego Egzekutywy Prowincjonalnej (Zarządu) na woj. nowogródzkie. Był też sygnatariuszem opublikowanej 20 I 1928 pierwszej „Deklaracji Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem” (BBWR), do którego wstąpił ZNR; M. podpisał również deklarację wyborczą (platformę wyborczą) BBWR z r. 1930. W wyborach t. r. uzyskał z listy BBWR mandat poselski w okręgu wyborczym nr 62 (pow. Lida, Oszmiana, Wołożyn, Wilejka, Mołodeczno i Szczuczyn). Mimo iż na początku lat trzydziestych pod naciskiem kierowniczych kół BBWR musiał ZNR zaprzestać prowadzenia pracy organizacyjnej, jednak jego działacze nadal tworzyli grupę polityczną znaną pod nazwą «naprawiaczy» bądź «Naprawy». M. szybko stał się jednym z ich czołowych reprezentantów, mimo iż w młodości nie był członkiem «Zet»-u czy Organizacji Młodzieży Narodowej, skąd wywodziła się ich większość; mówiąc o «naprawiaczach» wymieniano jego nazwisko obok np. M. Grażyńskiego, m. in. był M. – co najmniej od początku 1930 r. – członkiem 7-osobowego komitetu redakcyjnego czasopisma tej grupy „Przełom”, w którym opublikował kilka artykułów. Wybrany w r. 1935 senatorem z woj. nowogródzkiego, był jednym z przywódców utworzonego 28 III 1936 klubu parlamentarnego tej grupy. W senacie wchodził do komisji budżetowej i spraw zagranicznych. M., łącząc nieograniczone zaufanie do J. Piłsudskiego z postawą społecznie postępową, nie aprobował kursu politycznego przesuwającej się coraz wyraźniej na prawo elity sanacyjnej, dlatego też, kiedy na początku 1938 r. większość «naprawiaczy» po wielu wahaniach ostatecznie zgłosiła akces do Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN), pozostał poza nim. Również w następnej kadencji izb ustawodawczych (1938–9), jako senator z nominacji Prezydenta RP, nie wstąpił do parlamentarnego Koła OZN. W sferach politycznych uchodził – wraz z K. Kierzkowskim – za przywódcę grupy «naprawiaczy», grawitującej ku Związkowi Lewicy Patriotycznej i Klubowi Demokratycznemu.
M. przez cały okres pomajowy był też czynny w organach samorządu terytorialnego jako członek Rady Gromadzkiej, Gminnej, Wojewódzkiej, Sejmiku i Wydziału Powiatowego w Lidzie. Po wybuchu drugiej wojny światowej aresztowany 27 X 1939 w Jodkiszkach przez władze radzieckie, przebywał jeszcze w kwietniu 1940 w więzieniu w Mińsku, po czym ślad po nim zaginął. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych z Mieczami, Orderem Polonia Restituta, w r. 1931 Krzyżem Niepodległości. Ożeniony od r. 1920 z Zofią Brzozowską (zginęła w powstaniu warszawskim), pozostawił dwie córki: Marię i Krystynę, zamężną – Małkowską.
Album-Skorowidz Senatu i Sejmu RP oraz Sejmu Śląskiego, kadencje 1935–1940, Kr. 1936 s. 224 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, W. 1939 s. 189 (fot.); [Zieleniewski L.] Scriptor, Sejm i Senat 1935–1940, W. 1936 s. 395 (fot.), 457, 458; tenże, Sejm i Senat 1938–1943, W. 1939 s. 439; – Babiński J., Geografia polityczna w Polsce A. D. 1937, W. 1937 s. 10; Baczyński S., Tajne organizacje wojskowe na Górnym Śląsku, w: Najnowsze Dzieje Polski, 1914–1939, W. 1968 XIII 124–5; Jędruszczak T., Piłsudczycy bez Piłsudskiego, W. 1963; tenże, Polityka Polski w sprawie Górnego Śląska 1918–1922, W. 1958; Romanowicz T., Z dziejów spółdzielczości rolniczej w latach wielkiego kryzysu 1929–1934, W. 1964 s. 114; Świecki T., Wybult F., Mazowsze Płockie w czasie wojny światowej i powstania państwa polskiego, Tor. 1932 s. 351; Współpraca rządu ze sferami gospodarczymi państwa, W. 1927 III 4, 40–1; – Sprawozdanie CTO i KR w Warszawie za 1934/5 r., W. 1935 s. 16; Źródła do dziejów powstań śląskich, Wybrał i oprac. H. Zieliński, Wr.–W.–Kr. 1963 I; – „ABC” 1938 nr 16 s. 3; „Epoka” 1928 nr 20 s. 1; „Krak. Kur. Wieczorny” 1937 nr 248; „Przełom” 1926–35; „Strzelec” 1923 nr 6 s. 12, nr 5/6 s. 20; – Centr. Arch. Wojsk., Akta Krzyża Niepodległości t. 35; – Relacje brata Eugeniusza i córki Krystyny.
Ludwik Hass