INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Władysław Mazowiecki h. Dołęga  

 
 
Biogram został opublikowany w 1975 r. w XX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Mazowiecki Władysław h. Dołęga (ok. 1747 – po 1813), marszałek dobrzyński konfederacji barskiej, szambelan królewski. Syn Michała i Marianny z Łukomskich, był wg J. Kitowicza «chudym pachołkiem», ale «odważny i determinowany na wszystko». Pod wpływem J. Ulejskiego przystąpił na przełomie stycznia i lutego 1769 do konfederacji barskiej. Został wówczas regimentarzem dobrzyńskim przy marszałku Szymonie Zielińskim. Pomagał przy organizowaniu konfederacji w Płockiem i Ciechanowskiem. Na początku marca poniósł klęskę pod Sierpcem, a 14 IV drugą pod Brodnicą. W ciągu wiosny staczał liczne potyczki, głównie z rosyjskim garnizonem w Toruniu. Dn. 27 VI został w Dobrzyniu marszałkiem ziemi dobrzyńskiej. Odtąd przez blisko 10 miesięcy współpracował z J. Malczewskim biorąc udział najpierw w skonfederowaniu Prus Królewskich, a następnie, po potwierdzeniu jego wyboru na marszałka w Dobrzyniu (27 VII), prowadził wojenne działania w ziemi dobrzyńskiej. Pobity przez płka Wołkońskiego 13 IX pod Ciechocinem n. Drwęcą i 19 IX pod Okoninem, po chwilowej współpracy politycznej z T. Wesslem podporządkował się dyrektywom A. Krasińskiego i na zjeździe marszałków wielkopolskich w Poznaniu 23 X uznał zwierzchnictwo szefów barskich (M. Krasińskiego i J. Potockiego). W pierwszej połowie listopada wspierał Wielkopolan, którzy osłaniali odradzającą się konfederację pomorską. Ok. 15 XI połączył się w okolicach Częstochowy z obozem A. Szaniawskiego, ale w końcu t. m. powrócił na Kujawy. Dn. 29 I 1770 M., wraz z innymi partiami, brał udział w przegranej bitwie pod Kcynią. W początkach 1770 r. sekretarzem M-ego został Franciszek Machczyński, burgrabia bobrownicki. On to pisał wszystkie uniwersały i manifesty M-ego, wydawane z «obozu zbawiennego». Największego rozgłosu nabrały: list otwarty do króla z 9 III 1770 z zaprosinami do obozu konfederackiego, takiż list do Czartoryskich i przede wszystkim manifest z 18 IV przeciw jubileuszowym nabożeństwom za króla. Mimo poleceń A. Krasińskiego (z 20 II), by do wiosny zachował się w defensywie, M. przez resztę zimy i aż do lata 1770 prowadził żywą partyzantkę na zachodnim Mazowszu, Kujawach, w północnej Wielkopolsce i na pograniczu Prus Królewskich. Mimo częstych porażek, nigdy nie dał się zniszczyć zupełnie. Z walk, stoczonych w tym okresie przez M-ego, należy wymienić: potyczkę z awangardą K. Rönnego pod Kleczewem ok. 16 III, razem z J. Sawą-Calińskim z płk. Czertoryżskim w Płockiem ok. 10 V, w końcu maja i w czerwcu trzy potyczki w okolicach Poznania i Gniezna; w pierwszej połowie lipca z P. Golicynem i 21 VII pod Nieszawą z Łopuchinem oraz 28 VII pod Włocławkiem. W początkach sierpnia z J. Sawą-Calińskim poraził koło Mławy Czertoryżskiego; z Sawą-Calińskim wyszedł też na przełomie sierpnia i września obronną ręką w spotkaniu z P. Golicynem pod Wyszogrodem.
Gdy Generalność powierzyła siły konfederacji wielkopolskich J. Zarembie i ordynansami z dn. 20 i 29 VI poleciła M-emu podporządkować się jego rozkazom, M., pretendujący do zwierzchnictwa nad całą prowincją wielkopolską, uczuł się tym dotknięty. Dn. 1 VIII zwrócił się do Generalności o wydanie mu zezwolenia na zorganizowanie oddzielnego korpusu podległego bezpośrednio Radzie Najwyższej. Po otrzymaniu odmownej odpowiedzi (28 VIII) zorganizował tzw. grupę pięciu marszałków (A. Cielecki, łęczycki, A. Głębocki, kujawski, F. K. Mikorski, gostyński, i J. Przezdziecki, rawski, oraz M.), utrzymując w niej faktyczne, choć nieformalne przywództwo. Dn. 29 X poniosła ona klęskę pod Kutnem. Wbrew dalszym poleceniom Generalności (14 IX, 23 XI, 29 XII) nie łączył się z Zarembą, ale wciąż chodził samopas z grupą 5 marszałków. W konflikcie między Malczewskim a Zarembą na przełomie r. 1770/1 poparł jednak tego ostatniego. W pierwszej połowie stycznia 1771 spieszył z pomocą Jasnej Górze obleganej przez I. Drewicza. W tym czasie podporządkował się ze swą partią liczącą ok. 500 ludzi Zarembie, wbrew jednakże stanowisku Zaremby ogłosił M. w swej partii bezkrólewie. Dn. 23 VI brał udział w zwycięskiej bitwie Zaremby pod Widawą, a 5 VII – wespół z Mikorskim i Głębockim – w pomyślnej potyczce między Radziejowem a Inowrocławiem. We wrześniu i pierwszej połowie października zastępował wezwanego do Białej przez Radę Wojskową Zarembę. Z polecenia Rady przeprowadził 3 X pod Sieradzem koncentrację oddziałów podległych Zarembie. Kilkakrotnie starał się, ale bez skutku, o wzięcie swej partii na utrzymanie Generalności. Od połowy listopada do 18 XII 1771 przebywał w Cieszynie, gdzie Generalność przyjęła go z honorami, ale nie wsparła zasiłkiem pieniężnym. Zawodziły również usiłowania zaopatrzenia wojska na własnym terenie. Niedopuszczony w połowie października przez Prusaków na Kujawy, przekroczył w drugiej połowie stycznia 1772 pod Koninem kordon pruskich wojsk okupacyjnych biegnący wówczas wzdłuż Warty. Zaatakowany przez oddziały gen. W. S. Bellinga najpierw w Kleczewie, następnie pod Radziejowem i po raz trzeci 3 II pod Strzelnem, zmuszony był do wycofania się za kordon, by po kilku potyczkach z wojskami rosyjskimi w lutym i marcu wrócić nad Wartę, skąd został rychło wyparty. Ponowne, w początkach kwietnia, przekroczenie przez M-ego kordonu było pretekstem do szybkiego opanowania przez Prusaków reszty Wielkopolski. Gdy Zaremba w początkach maja poddał się królowi, M. poszedł pod rozkazy Pułaskiego. Z partią, mimo ciągłych strat, wciąż zasilaną napływającymi zewsząd konfederatami, liczącą ok. 600 koni, staczał na terenie Kielecczyzny w osamotnieniu boje z oddziałami F. K. Branickiego i Łopuchina.
Dn. 19 VII M. zwrócił się do Zaremby o radę. Gdy nie doszło do spotkania projektowanego na 21 VII w Libidzy, M. przybył pod Jasną Górę, dokąd F. Radzimiński, prowadząc pertraktacje kapitulacyjne z Warszawą, wezwał wszystkie oddziały. Łopuchin nocą 26 VII znienacka zaatakował M-ego, mimo obowiązującego tu zawieszenia broni. Część rozbitków schroniła się do twierdzy, część z M-m połączyła się z Józefem Suhakiem, ale tego jeszcze dnia uległa pod Kłobuckiem po raz drugi rozproszeniu. W początkach sierpnia po ostatniej z Łopuchinem walce pod Pilicą M. rozpuścił wojsko, a sam schronił się na Śląsk, a następnie do Drezna. Żył tu najpierw z zasiłku J. Jabłonowskiego, a od maja 1773 znalazł się na wykazie sporządzonym przez Generalność, na podstawie którego rząd francuski wypłacał konfederatom zasiłki. W Dreźnie pełnił M. z ramienia Generalności funkcję łącznika z Saksonią i krajem. Z tego też powodu odmówił w grudniu 1772 Karolowi Radziwiłłowi swego udziału w jego peregrynacjach emigracyjnych. Projektował natomiast zorganizowanie z jego pomocą materialną oddziału zbrojnego dla paraliżowania w kraju przygotowań do sejmu rozbiorowego i nowej konfederacji. Po r. 1772 przebywał w Monachium i po powrocie do Polski tytułował się szambelanem elektora bawarskiego. Do kraju wrócił M. prawdopodobnie na początku 1774 r. Napisał do króla o przebaczenie i otrzymał je, dzięki wstawiennictwu różnych magnatów. Dzięki protekcji K. Radziwiłła otrzymał godność szambelana królewskiego (był nim w r. 1782). Przez niego w r. 1784 ubiegał się, ale bez powodzenia, o stopień generał-majora w wojsku kor. Od niego też otrzymał w dzierżawę wieś w woj. sieradzkim. W r. 1783 pełnił funkcję deputata na Trybunał Kor. z woj. kaliskiego. Ostatnie informacje o M-m pochodzą z r. 1813, kiedy odziedziczył po bracie pokaźny majątek, co poprawiło nadwerężoną rozrzutnym życiem fortunę M-ego.
Przed r. 1777 M. ożenił się z Katarzyną z Umińskich, wdową po Stanisławie Grabskim, która wniosła mu kilka wsi należących do klucza nowomiejskiego. Po jej śmierci ożenił się z Elżbietą Orłowską i miał z tego małżeństwa syna Marcelego Adama (ur. 11 I 1802) i córkę Mariannę Agnieszkę (ur. 27 I 1799).
 
Żychliński, II 72–3, III 339, 341, VIII 335, 338, 380, 383, 395; – Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska; tenże, Krwawe dni nad górną Wartą, Ł. 1930 s. 19, 41–5, 50, 52–3; Kwasieborski S., Częstochowa za konfederacji barskiej, W. 1917 s. 174, 193, 242, 246, 275; Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, Pet. 1898 II 72–3, Kr. 1906 III 339, 341, Lw. 1909 IV; tenże, Z życia księżnej Kurońskiej, W. 1890 s. 44, 74, 77, 175, 220; Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770, W. 1970; – Kitowicz J., Pamiętniki, W. 1971; Materiały do dziejów wojny konfederackiej 1768–1774 r., Kr. 1931; Vioménil, Lettres particulières… sur les affaires de Pologne en 1771 et 1772, Paris 1808 s. 210, 235–6; Wybicki J., Życie moje, Kr. 1927; Z pamiętnika konfederatki księżnej Teofil z Jabłonowskich Sapieżyny (1771–3), Kr. 1914; – „Thornische Wöchentliche Nachrichten” 1769 s. 99, 160, 165, 171, 216, 226–7, 338–9, 343, 346–7, 363, 367, 374, 383, 388, 396–402, 407–9, 412–17, 420–3, lit. A, C, D, 1770 s. 34, 42, 55, 87, 120, 134, 144, 147–8, 168, 185, 231, 1771 s. 10, 98, 130, 210, 213–14, 234, 334, 1772 s. 27, 98, 146, 181, 194, 202, 219, 259, 275; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. V 9419 (korespondencja M-ego), Arch. Roskie XIII 55, B. Narod. 36, 38, 39, F IV 46, 78, Zbiory Komierowskich nr 67/87, 79/104, Zbiór z Suchej nr 264/282 k. 60, 237–243; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów nr 133 s. 265–271, nr 260, 302; Arch. Państw. w P.: Księgi grodz. bydgos. 1768–70 k. 346, gnieźn. 1769–1770 s. 211, kalis. 1772 s. 25, kościan. 107 k. 175, 109 k. 59, poznań. 627 k. 351, 630 k. 48v., 631 k. 343, 639 k. 26, pyzdr. 75 k. 505v., 1770–1771 s. 116–117, wschow. 126 k. I3v. 136 k. 67, Księgi ziem. bydgos. 12 k. 257; B. Czart.: rkp. nr 703, 831–833, 836, 940/2, 941–944, 946–948, 3470; B. Jag.: rkp. nr 3049 s. 3, 332, 452, 454, 505, nr 3050 s. 11, 47, 119, 168–169, 206, 268, 372–373, nr 6671 k. 28, nr 6672 k. 85, nr 6673 s. 65, 95–96, 125, 129, 221–239, 243–251 (utwór wierszowany pt. „Refleksje IMP Mazowieckiego…”), 364–366, 438; B. Kórn.: rkp. nr 908, s. 475, 478, 482, 484, nr 1026, Arch. Zaremby 2115, 2116, 2117, 2118, 2119, 2120 (we wszystkich raporty M-ego); B. Krasińskich: rkp. 3118, 3259, 3889, 3923, 3924, 4064 (w odpisach autora); B. Narod.: Q IV 41, Różn. F IV 117, (w odpisach autora), Zamoy. 964, 1329, 1824; B. Ossol.: rkp. 586, 588, 589, 1409, 3030, 4585; B. Pozn. Tow. Przyj. Nauk: rkp. 201, Arch. Sułkowskich IX 4a, XA5, XB19 c (w odpisach autora); B. Tow. Przyj. Nauk, w Wil.: rkp. 51, 94, 95; WAP w Bydgoszczy Oddz. Terenowy w Tor.: Kat. II 3369–3372, 3475 , 3476, III 37; WAP w Gd.: rkp. 300, 29/232 s. 193–194, 200, 202, 271–274, 540; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Teki Pawińskiego, Lauda dobrzyńskie, Wypisy z „Gazette de Leide” 1772 nr 18–19, 37, 46–47, 52, 54, 57–58, 60–61, 67, 69; Zbiory Red. PSB: Konopczyński W., W. Mazowiecki, (życiorys w mszp.).
                                                                                                                                                                                                                            Wacław Szczygielski

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Księstwo Warszawskie

Po pokonaniu – w grudniu 1805 roku – armii austriacko-rosyjskiej pod Austerlitz (Sławkowo na Morawach) cesarz Napoleon I zawarł pośpiesznie pokój z Austrią, rezygnując z kontynuowania......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Rufin Wybicki

1747-09-29 - 1822-03-10
pisarz
 

Walenty Wilhelm Wańkowicz

1799 lub 1800 - 1842-05-12
malarz
 

Piotr Michałowski h. Jasieńczyk

1800-07-02 - 1855-06-09
malarz
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Tymoteusz Podoski h. Junosza

brak danych - przed 12 VI 1777
kasztelan sierpski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.