INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Władysław Pogorzelski  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pogorzelski Władysław (1839–1916), powstaniec 1863 r., działacz emigracyjny. Pochodził z zubożałej szlachty podolskiej, babka jego posiadała 25 «dusz» chłopskich, był synem Bazylego («Wasiliewicz» w rosyjskim stanie służby). W r. 1857 po ukończeniu I Korpusu Kadetów w Petersburgu zaliczony do p. Siemionowskiego gwardii wszedł w r. 1861 w stopniu podporucznika do Akademii Sztabu Generalnego. Należał tu do rewolucyjnego kółka, którym kierował Jarosław Dąbrowski, a po jego wyjeździe P. został podobno przewodniczącym. W grudniu 1862 został usunięty z Akademii, gdy zobaczono go na ulicy ubranego w czamarkę. W tymże czasie wpłynął na P-ego donos z Warszawy, wiążący go ze sprawą czerwcowego zamachu na gen. A. Lüdersa. P. musiał się ukrywać; w kwietniu 1863 zgłosił się w Warszawie do Rządu Narodowego ofiarowując usługi wojskowe i został skierowany na Podlasie. W sierpniu był w randze majora szefem sztabu gen. Kruka (Michała Heydenreicha). We wrześniu uczestniczył w krakowskiej naradzie wojskowej zwołanej przez Romualda Traugutta i został przydzielony jako szef sztabu gen. Aleksandrowi Waligórskiemu. W październiku gen. Kruk odwołał go do Lwowa. W listopadzie objął w Lubelskiem dowództwo szwadronu jazdy po Adamie Zielińskim, przejściowo też pełnił funkcję naczelnika wojskowego woj. podlaskiego. Od 1 XII już jako podpułkownik towarzyszył ze swym szwadronem Krukowi w jego kluczących rajdach po Lubelskiem i Podlasiu. W nieszczęśliwej bitwie pod Kockiem 25 XII szarżował z jazdą na nieprzyjaciela i ranny był lancą w głowę. Objął dowództwo oddziału po wyjeździe Kruka za granicę, ale wkrótce sam też opuścił plac boju. W maju 1864 Jan Działyński radził mianować go naczelnikiem wojskowym woj. kaliskiego, do czego jednak nie doszło. Latem t. r. P. był zatrudniony w powstańczej Komisji Broni w Liège. W styczniu 1865 Jan Kurzyna chciał wprowadzić P-ego do planowanej «komisji nadzorczej», która by zastąpiła wszystkie uznane za zbędne agendy powstańcze za granicą. W tym czasie P. już wyłamał się z posłuszeństwa Kurzynie i uczestniczył w opracowywaniu nierealnych planów wznowienia walki zbrojnej, wszedł też do kierownictwa zawiązanego w marcu 1865 Tow. Wojskowych Sprzysięgłych. W r. 1866 wstąpił do Zjednoczenia Emigracji Polskiej (ZEP), należał do założycieli gminy Batignolles w Paryżu, jednej z najaktywniejszych i najbardziej radykalnych; od grudnia 1866 pełnił w niej funkcje «wójta». Na obchodzie 22 I 1867 wypowiedział swe polityczne credo: klęskę powstania spowodowało «niedołężne i półśrodkowe uwłaszczenie włościan»; obowiązkiem naczelnym wychodźstwa jest mobilizowanie funduszów, broni i kadr dla przyszłej walki. Komitet ZEP chciał delegować go ponownie do Liège dla uregulowania spraw byłej Komisji Broni, lecz P. nie mógł wyjechać, nie otrzymawszy urlopu od swego pracodawcy. W imieniu swej gminy prowadził kampanię przeciwko prawemu skrzydłu Komitetu i przeciw redakcji „Niepodległości” (Zygmunt Miłkowski). Taż gmina Batignolles w końcu 1867 r. wysunęła kandydaturę P-ego na członka Komitetu. Wszedł w jego skład w drugiej turze wyborów uzupełniających po zrzeczeniu się kilku osób poprzednio obranych. Zasiadał w nim dość pilnie od 9 V 1868 do 24 V 1869, ale po roku sam zwątpił, «czyśmy cokolwiek zrobili, czyśmy nawet cokolwiek robili». Domagał się przekształcenia ZEP w duchu demokratycznym, «z wyraźnym mianem i barwą»; w tym celu opowiadał się za połączeniem z Tow. Demokratycznym, co znów budziło gwałtowne sprzeciwy ze względu na zdyskredytowaną osobę Ludwika Mierosławskiego. Choć nadal popierany przez gminę Batignolles, odmówił kandydowania do Komitetu ZEP w następnych z kolei wyborach. W maju 1869 wystąpił w „Głosie Wolnym” z dość surową krytyką książki J. Dąbrowskiego „Rys krytyczny wojny 1866 roku w Niemczech i we Włoszech” (Genewa 1868), zarzucając mu niedostateczne jeszcze zastosowanie doświadczeń tej wojny do potrzeb przyszłego powstania. Na marginesie rzucił kilka krytycznych uwag o sposobie prowadzenia partyzantki w r. 1863.

W sierpniu 1870, po wybuchu wojny francusko-pruskiej, P-ego wybrano w Paryżu do komisji, która organizować miała legion polski, i wytypowano go na szefa I kompanii tego legionu pod dowództwem gen. Kruka. Gdy rząd francuski przeszkodził utworzeniu tej formacji, P. zaciągnął się jako szeregowiec do gwardii narodowej i pełnił służbę w czasie oblężenia Paryża. Natomiast uchylił się od udziału w Komunie 1871 r. O jego późniejszych losach mamy tylko ogólnikową wzmiankę, iż «w Paryżu był komisantem księgarskim, dorobił się majątku i zamieszkał stale w Nicei». U schyłku życia skreślił krótką relację o swym udziale w kampanii gen. Kruka. W obronie spotwarzanego, jak sądził, przez historyków swego dowódcy odezwał się listem otwartym do „Kwartalnika Historycznego” (1908). Ofiarował niektóre papiery do Muzeum w Raperswilu; tamże dojeżdżał niekiedy na posiedzenia rady muzealnej «dla zobaczenia się z dawnymi przyjaciółmi». Zmarł w Nicei w r. 1916.

P. był żonaty z Francuzką, o potomstwie brak wiadomości.

 

Djakov V., Dejateli russkogo i polskogo osvoboditelnogo dviženija…., Moskva 1967; Lewak – Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog, II; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966 (fot.); tenże, W kręgu wielkich wygnańców, W. 1963; Góra S., Partyzantka na Podlasiu 1863–1864, W. 1976; Pomarański S., Ostatnia kampania Kruka-Heydenreicha, „Przegl. Hist.-Wojsk.” 1933; Ratajczyk L., Polska wojna partyzancka 1863–1864, W. 1966; Romaniukowa F., Radykalni demokraci polscy, W. 1960; Wyczańska K., Polacy w Komunie paryskiej, W. 1957; Zdrada J., Jarosław Dąbrowski, Kr. 1973; Zjednoczenie Emigracji Polskiej,Wr. 1972; Złotorzycka M., Towarzystwo Wojskowych Sprzysięgłych wobec zamiarów powstańczych w r. 1865, „Niepodległość” T. 10: 1935 s. 295–7; – Bogdanov G., Djakov V., Alfavit učastnikov revoljucionnogo dviženija v russkoj armii, w: Vosstanie 1863 d. i russko-pol’skie revoljucionnye svjazi, Moskva 1960; Dokumenty terenowych władz wojskowych powstania styczniowego 1863–1864, Wr. 1976, Powstanie styczniowe, Materiały i dokumenty; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, Lw. 1923 I; Współpraca rewolucyjna polsko-rosyjska, Moskwa 1963 I; Zabór pruski w powstaniu. Zbiór zeznań; – „Bulletin Polonais” (Paris) 1916 nr 335 s. 190–1; „Głos Wolny” 1869 s. 840–5, 860–1; „Niepodległość” 1867–9 nr 24, 50, 96, 97, 98, 99–100, 101, 102, 104–5, 112, 113; – B. Narod.: rkp. 6000, t. V k. 122.

Stefan Kieniewicz

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Kazimierz Lasocki

1871-03-01 - 1952-09-11
malarz
 

Maja (Maria) Berezowska

1893-04-13 - 1978-05-31
grafik
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Ludwik Kobiela

1897-01-22 - 1945-12-30
nauczyciel
 

Alfred Daun

1854-01-14 - 1922
rzeźbiarz
 

Wanda Piekarska

1893-03-17 - 1972-11-15
działaczka społeczna
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.