Mężyński Włodzimierz Józef (1889–1918), działacz Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej (PPSD) Galicji i Śląska Cieszyńskiego, major Legionów Pol. Ur. 17 IV w Tarnopolu. Był synem Leonarda (zob.) i Heleny z Lisowskich. Od r. 1911 związał się z PPSD w Krakowie. W r. 1912 osiadł w Bielsku. Objął tam sekretariat utworzonej wówczas w Bielsku Komisji Zawodowej. W czerwcu 1913 został mianowany sekretarzem Unii Robotników Tkackich w Bielsku-Białej i okolicy. Od tego czasu objął także funkcję redaktora odpowiedzialnego organu Unii Tkaczy w Austrii w języku polskim (wychodzącego w Bielsku) „Robotnik Tkacki” i pełnił ją do lipca 1914, tj. do momentu zawieszenia wydawnictwa z chwilą wybuchu wojny. Współpracował także z organem PPSD na Śląsku Cieszyńskim „Robotnik Śląski” oraz z „Naprzodem” w Krakowie. Jednocześnie w l. 1913–14 był mężem zaufania związków zawodowych w Białej, kierował Komitetem Powiatowym PPSD w Bielsku oraz Komitetem Miejscowym PPSD w Białej (z siedzibą w Bielsku). Uczestniczył, jako reprezentant Bielska-Białej, w zjeździe Unii Robotników Tkackich w Wiedniu (czerwiec 1913) oraz w VII kongresie organizacji zawodowych w Wiedniu (październik t. r.). Dn. 27 VII 1913 wybrany został w skład Komitetu Obwodowego PPSD dla Galicji Zachodniej (z terenu Białej). Wyjeżdżał w sprawach organizacyjnych m. in. do Cieszyna, Opawy, Kołomyi, Trzebini i Żywca. Był aktywnym agitatorem. Przemawiał na licznych zgromadzeniach i wiecach robotniczych.

Równocześnie M. brał udział w pracy niepodległościowej. Od r. 1912 należał do Strzelca. Z chwilą wybuchu wojny w r. 1914 zorganizował oddział Strzelców w Bielsku; wstąpił z nim w Krakowie do 2 p. piechoty Legionów Pol. Wraz z tym pułkiem odbył kampanię karpacką, besarabską i wołyńską II Brygady. Dowodził kolejno plutonem, kompanią, batalionem, a przez pewien czas pułkiem. Awansował szybko od stopnia chorążego (w dn. 29 IX 1914) do stopnia majora (w dn. 1 XI 1915). Z końcem grudnia 1917, chory, przyjechał z Wiednia z kursu informacyjnego do szpitala w Krakowie. Zmarł 10 II 1918 na atak serca w szpitalu garnizonowym w Krakowie. Odznaczony był Krzyżem Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. Msza żałobna za M-ego (13 lub 14 II 1918) w Mamajowicach przekształciła się w manifestację przeciwko traktatowi brzeskiemu, po której część II Brygady podjęła decyzję o przebiciu się (15/16 II) przez front austriacki pod dowództwem J. Hallera i o połączeniu z 2. Korpusem Polskim.

Kormanowa, Materiały do bibliografii 1866–1918; Enc. Wojsk.; Lista starszeństwa oficerów Legionów Pol., W. 1917 s. 2; – Pilch A., Czasopiśmiennictwo na Śląsku Cieszyńskim w l. 1848–1920, Studia i Mater. z Dziej. Śląska, Wr. 1960 III 476; tenże, Związki zawodowe na Śląsku Cieszyńskim przed pierwszą wojną światową, W. 1966; Rarańcza, [W. 1933]; – Haller J., Pamiętniki, Londyn 1964; Major W. J. Mężyński, w: Garść wspomnień spod Rarańczy, W. 1938 s. 149–50 (fot., wzmianki o M-m na s. 118, 127); – Kalendarz Robotniczy za rok 1914, (Kr.) s. 94–101; „Naprzód” 1911 nr 80, 1918 nr 35 (nekrolog); „Robotnik Tkacki” 1912 nr 49, 1913 nr 17, 26, 28, 31, 41, 47, 1914 nr 7, 9, 25.

Andrzej Pilch i Alina Szklarska Lohmannowa