INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Wojciech Sosiński      Wojciech Sosiński, wizerunek na podstawie zdjęcia.

Wojciech Sosiński  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sosiński Wojciech (1872–1934), działacz związkowy, poseł do parlamentu Rzeszy niemieckiej (Reichstagu), na Sejm RP i Sejm Śląski. Ur. 3 IV w Lubomierzu (pow. pleszewski) w rodzinie chłopskiej, był synem Walentego i Marianny z Jebasów.

W l. 1877–85 uczęszczał S. do 8-klasowej szkoły ludowej w Sowinie, następnie uczył się ogrodnictwa. W r. 1889 wyjechał w poszukiwaniu pracy do Berlina. Zetknął się tam z katolickim ruchem społecznym, przez rok uczestniczył w kursie z tego zakresu. W r. 1891 podjął pracę w Velten pod Berlinem, ośrodku wyrobu kafli, gdzie istniało skupisko robotników polskich. W r.n. przy pomocy polonijnych organizacji z Berlina i Spandawy założył tam Tow. Robotników Polskich. W l. 1893–5 odbył obowiązkową służbę wojskową w 20. pp w Wittenberdze, ukończoną w stopniu kaprala. Następnie powrócił do Lubomierza, skąd ponownie przeniósł się w r. 1896 do Berlina, a w poł. t.r. do Zagłębia Ruhry.

Początkowo pracował S. kolejno w kopalni i hucie w Oberhausen; należał tam do Tow. Polsko-Katolickiego pod opieką św. Ignacego. W r. 1897 zatrudnił się w fabryce «Reinische Stahlwerke» w Ruhrort-Laar, później w hucie «Phönix» tamże. W tym czasie stał się jednym z najaktywniejszych działaczy polskich w tym regionie. Był współzałożycielem filii Tow. Gimnastycznego «Sokół», chórów, spółdzielni spożywczych, komitetów wyborczych i organizacji robotniczych, a przede wszystkim działał w Tow. pod opieką św. Antoniego, kolejno jako jego podchorąży (1898), chorąży (1899), wreszcie prezes (1900). Zabiegał o ustanowienie polskich wikarych i nabożeństw przy miejscowych kościołach, przemawiał na wielu wiecach. Wstąpił też do chrześcijańskiego związku metalowców (z siedzibą w Duisburgu) i przeszedł kurs ekonomiczno-społeczny prowadzony przez profesora chrześcijańskiej nauki społecznej z uniw. w Münster, F. Hitzego. W r. 1902 uczestniczył w założeniu Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (ZZP) w Bochum; był w nim od r. 1904 drugim prezesem Centralnego Zarządu. Po wielkim strajku w Zagłębiu Ruhry, na zebraniu ZZP w marcu 1905 poddał ostrej krytyce działalność niektórych członków jego władz i został obrany pierwszym prezesem w miejsce Józefa Regulskiego. Osiadł wówczas w Bochum, poświęcił się całkowicie działalności związkowej i przejął od Antoniego Brejskiego redakcję organu ZZP – „Zjednoczenie” (prowadził ją w l. 1906–9). Przyczynił się do przyjęcia przez Walne Zebranie delegatów ZZP z Zagłębia Ruhry, Łużyc i Prus Zachodnich w Gelsenkirchen 26 XI 1905 reformy systemu organizacyjnego i składkowego ZZP. Podjęte wówczas przez ZZP próby rozszerzenia działalności na Wielkopolskę doprowadziły do sporu kompetencyjno-terytorialnego z tamtejszym Polskim Związkiem Zawodowym (PZZ). W lipcu t.r. zrzekł się S. na korzyść PZZ nowo utworzonej placówki w Inowrocławiu; podjął też rozmowy na temat połączenia obu organizacji, do czego doszło 14 IX 1908 w Bochum; S. pozostał pierwszym prezesem rozszerzonego ZZP. Po uchwaleniu przez Reichstag nowego prawa o stowarzyszeniach, które uniemożliwiło prowadzenie wieców publicznych w języku polskim poza Wielkopolską, S. zorganizował w r. 1909 w Bruckhausen i Essen protestacyjne wiece «nieme», za co został skazany przez sąd na grzywnę; jeszcze wielokrotnie sądy niemieckie wymierzały mu podobne kary za wykroczenia przeciw temu prawu, a także przeciw prawu prasowemu i za obrazę policji. W dn. 1–9 II t.r. referował S. na III zjeździe górników Prus jeden z trzech głównych tematów obrad – sprawę tzw. czarnych list w kopalniach. Dążąc do odegrania roli politycznej, był zwolennikiem przeniesienia głównego ośrodka działalności polskich związków zawodowych w Niemczech na Śląsk Górny, uczestniczył na początku 1909 w rozmowach ZZP na ten temat z górnośląskim Związkiem Wzajemnej Pomocy w Królewskiej Hucie i 5 V t.r. na zjeździe w Bochum przeprowadził zjednoczenie obu organizacji.

W marcu 1910 polski Prowincjonalny Komitet Wyborczy na W. Ks. Pozn., opanowany przez konserwatystów, zdecydował po złożeniu mandatu przez Bernarda Chrzanowskiego wystawić w wyborach uzupełniających do Reichstagu kandydaturę S-ego. Narodowi demokraci wysunęli wówczas Stanisława Nowickiego, innego działacza ZZP, i po zaciętej walce S. przegrał. Dn. 25 V 1911 na Walnym Zebraniu ZZP w Poznaniu zadeklarował w imieniu polskiego ruchu zawodowego w Niemczech solidaryzm narodowy i wierność Kościołowi katolickiemu. Na zebraniu tym zdecydowano o przeniesieniu siedziby ZZP do Katowic i S. z tego powodu tam się przeprowadził. Zbliżył się wówczas do Wojciecha Korfantego i stojącej za nim Ligi Narodowej, choć nieco wcześniej gazety wydawane przez Korfantego („Polak”, „Kurier Śląski”) zwalczały go ostro za współpracę z konserwatystami. W grudniowych wyborach do Reichstagu t.r., mimo sprzeciwów w łonie kierownictwa ZZP, S. był kandydatem Polskiego Komitetu Wyborczego dla Śląska w okręgu katowicko-zabrskim. Korfanty, dotychczasowy poseł z tego okręgu, rezygnując z kandydowania, opowiedział się za nim w liście otwartym, ale dopiero w drugiej turze (styczeń 1912) i dzięki poparciu niemieckiej partii katolickiej «Centrum» zdołał S. pokonać kandydata socjaldemokratycznego Józefa Biniszkiewicza. W Reichstagu wszedł S. do Koła Polskiego, nie zawsze jednak głosował zgodnie z jego polityką, np. w r. 1913 opowiedział się za ustawą o regulacji cen bydła i mięsa, jako korzystnej dla robotników. T.r. współorganizował dwutygodniowy strajk generalny w górnictwie śląskim, prowadzony wbrew niemieckim związkom zawodowym. Wobec stanowczej postawy właścicieli kopalń, wraz z Korfantym i Pawłem Dombkiem próbował 13 V t.r. skłonić pruskiego ministra handlu R. Sydowa do mediacji, ale bez powodzenia. Fiasko strajku sprowadziło na S-ego ostrą krytykę na kolejnym walnym zebraniu ZZP (1 VI t.r.) w Berlinie; w wyborach na prezesa pokonał go Józef Rymer. Wtedy S. osiadł w Siemianowicach, gdzie prowadził księgarnię i włączył się w działalność organizacji polskich (Tow. Wyborcze, Stow. Kupców), reaktywował konspiracyjne gniazdo Tow. Gimnastycznego «Sokół» i został jego prezesem; prezesował też miejscowemu kasynu. Wydał też tam w tym czasie kilka broszur o tematyce społecznej. Dn. 31 VII 1914 został zasądzony przez sąd w Rybniku na grzywnę lub więzienie za prasową obrazę żandarma.

Pierwszą wojnę światową spędził S. w Siemianowicach. Włączył się do prac założonej przez ZZP wraz z Tow. Katolickich Robotników Polskich w październiku 1917 nowej partii politycznej – Narodowego Stronnictwa Robotników (NSR), która działała w Zagłębiu Ruhry i w Wielkopolsce. Po proklamowaniu państwa polskiego wyjechał w poł. listopada 1918 wraz z delegacją polityków wielkopolskich do Warszawy i uczestniczył w nieudanych rokowaniach z Józefem Piłsudskim w sprawie ich udziału w rządzie. W grudniu t.r. wszedł w skład Naczelnej Rady Ludowej (NRL) w Poznaniu. Natychmiast po wygaśnięciu ważności mandatu do Reichstagu, na początku 1919 został aresztowany w Siemianowicach przez Niemców i oskarżony o zdradę stanu, ale wnet zwolniony (wg memoriału Podkomisariatu NRL dla Śląska z 13 II t.r. – w wyniku strajku kilku kopalń). Zagrożony kolejnym aresztowaniem, wyjechał do Zagłębia Dąbrowskiego. Równocześnie został powołany jako przedstawiciel Śląska w skład Sejmu Ustawodawczego. Przyłączył się do Narodowego Robotniczego Koła Sejmowego (NRKS) utworzonego przez posłów Narodowego Związku Robotniczego z byłego Król. Pol. W tym czasie doszło do sporu w łonie NSR między działaczami wielkopolsko-śląskimi a westfalskimi na temat programu i taktyki partyjnej. S. należał do tych posłów NSR, którzy opowiedzieli się za programem opartym na chrześcijańskiej nauce społecznej oraz za współpracą z prawicą i pod koniec lipca t.r. wystąpili z NRKS, by wspólnie z posłami chadeckimi utworzyć jesienią Narodowy Chrześcijański Klub Robotniczy (NChKR); S. pełnił w nim funkcję gospodarza.

Działał też S. w Podkomisariacie NRL przeniesionym z Bytomia do Sosnowca. Dn. 17 VIII 1919 wziął tam udział w naradzie zwołanej z inicjatywy Alfonsa Zgrzebnioka, na której sceptycznie oceniono szanse powstania zbrojnego na Górnym Śląsku, ale wobec jego wybuchu nie zdołano już przedsięwziąć żadnych kroków zapobiegawczych. W końcowej fazie powstania podjął S., wraz z Hermanem Diamandem, Pawłem Pośpiechem i Rymerem, próbę przyjazdu na Śląsk, ale nie uzyskał zgody Komisji Sojuszniczej. Dopiero 5 IX t.r. uczestniczył w spotkaniu wojskowych i działaczy polskich z jej przedstawicielami. Po rozwiązaniu Podkomisariatu NRL wszedł w skład Komisariatu Rad Ludowych Śląskich, powołanego w Sosnowcu z inicjatywy Korfantego w porozumieniu z rządem polskim oraz władzami dzielnicowymi w Poznaniu. Prowadził w nim referaty: opieki społecznej, zapomogowy i wojskowy oraz sprawował opiekę nad odpowiadającymi im sekcjami (decernatami), a potem był kierownikiem Ekspozytury Wydz. Reemigracyjnego. We wrześniu został też dokooptowany do Zarządu Komitetu Zjednoczenia Górnego Śląska z RP w Warszawie utworzonego przez środowiska endecko-chadeckie. Stanął na czele Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Siemianowicach, później jego kierownictwo przekazał Alojzemu Szczyrbie. Dn. 25 XI referował w sejmie stanowisko swego klubu w sprawie roszczeń terytorialnych Polski, opowiadając się na Wschodzie za granicami «historycznymi» (tj. sprzed rozbiorów). Uczestniczył w pracach założonego 29 I 1920 w Bytomiu Chrześcijańskiego Zjednoczenia Ludowego. W walce frakcyjnej, jaka t.r. rozegrała się w NSR, poparł opcję chadecką; posiadając rozległe wpływy na Śląsku, starał się do niej przyciągnąć tamtejszą organizację regionalną. Brał udział w założeniu w marcu t.r. Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Robotników, które po zjednoczeniu w maju z Polskim Stronnictwem Chrześcijańsko-Demokratycznym utworzyło Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy – Chrześcijańską Demokrację (ChNSP-ChD). Równolegle działał S. jako doradca przy koalicyjnym kontrolerze (komisarzu) plebiscytowym na pow. opolski, ale po drugim powstaniu śląskim musiał stamtąd uchodzić, gdyż prokuratura niemiecka ścigała go listem gończym. Schronił się do Częstochowy, gdzie współpracował z wydawaną przez Kazimierza Ligonia gazetą „Prawda”, która zajmowała się propagandą sprawy górnośląskiej. Organizował też pomoc dla uchodźców górnośląskich. Podczas trzeciego powstania śląskiego (maj–czerwiec 1921) był referentem w Wydz. Spraw Wewnętrznych Naczelnej Władzy Cywilnej przy Naczelnym Dowództwie Wojsk Powstańczych w Szopienicach. W Sejmie Ustawodawczym zasiadał S. w Komisjach Skarbowo-Budżetowej oraz Konstytucyjnej i brał udział w przygotowywaniu ustawy o statucie autonomicznym dla woj. śląskiego. Wielokrotnie zabierał głos na temat spraw górnośląskich, m.in. w r. 1922 w dyskusji nad ratyfikacją polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej (29 V), w dyskusji nad ustawą o monopolu tytoniowym (domagając się, by jego wprowadzenie na Górnym Śląsku poprzedziła uchwała Sejmu Śląskiego), zgłosił wraz z posłami NChKR wniosek nagły w sprawie katastrofy grożącej przemysłowi na Górnym Śląsku (25 VII), wniosek w sprawie pomocy dla uchodźców górnośląskich (26 IX) oraz interpelację w sprawie połączenia kolejowego między Warszawą, Zagłębiem Dąbrowskim i Górnym Śląskiem.

W wyborach listopadowych 1922 r. do sejmu kandydował S. z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej w okręgu nr 39 (Katowice–Ruda), ale mandatu nie zdobył i został zastępcą posła. W r. 1923 zlikwidował swą księgarnię w Siemianowicach i założył tamże przedsiębiorstwo remontowo-budowlane przy kopalni «Richter», działał w miejscowym Komitecie Kościelnym, Lidze Obrony Przeciwpowietrznej Państwa, Związku Obrony Kresów Zachodnich, Związku Powstańców Śląskich (ZPŚ), otrzymał honorowe członkostwo Rady Miejskiej Siemianowic i Tow. Gimnastycznego «Sokół». Działał też w związkach zawodowych: był współzałożycielem Centrali Chrześcijańskich Związków Zawodowych (ChZZ) na woj. śląskie, prezesem jej kartelu (sekretariatu okręgowego) w Katowicach oraz pierwszym wiceprezesem Zarządu Głównego ChZZ; współredagował ich organ „Głos Związków Chrześcijańskich”. Był członkiem Zarządu Wojewódzkiego chadecji na Śląsku i prezesem katowickiego Zarządu Powiatowego, publikował artykuły na łamach katowickiej „Polonii”. Po rezygnacji Bolesława Sikorskiego wszedł w r. 1924 do sejmu (ślubowanie złożył 17 VII t.r.). Dn. 30 X t.r. bronił polityki zagranicznej rządu Władysława Grabskiego, potem nie przejawiał już większej aktywności. W dn. 31 V – 1 VI 1925 uczestniczył w II Ogólnopolskim Kongresie Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji (PSChD, nowa nazwa dawnego ChNSP-ChD) w Warszawie i w czerwcu t.r. został wybrany do jego Zarządu Głównego. Wszedł w skład delegacji chadeckich parlamentarzystów śląskich, która 31 VIII 1926 protestowała u premiera Kazimierza Bartla przeciw nominacji Michała Grażyńskiego na wojewodę śląskiego. Uczestniczył wraz z Korfantym w tworzeniu Narodowego Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy, który po przewrocie majowym miał być chadecką alternatywą dla opanowanego przez piłsudczyków ZPŚ; jako wiceprezes wszedł w skład jego Rady Naczelnej. W sierpniu 1927 uczestniczył w poufnych rokowaniach na temat zjednoczenia prawicowej frakcji Narodowej Partii Robotniczej (NPR) z chadecją, prowadzonych z inicjatywy Korfantego. W październiku 1927 odrzucił ofertę Adama Napieralskiego, by podjąć współpracę z obozem rządzącym.

W wyborach do sejmu w marcu 1928 uzyskał S. mandat z listy Katolickiego Bloku Ludowego (obok Korfantego i Władysława Tempki) z okręgu wyborczego nr 39 (Katowice). Należał do Klubu Chrześcijańskiej Demokracji (ChD). Przemawiał 8 VI t.r. w dyskusji nad preliminarzem budżetowym Min. Pracy i Opieki Społecznej. W sporze pomiędzy władzami partii a Korfantym wokół autonomii organizacji partyjnej na Górnym Śląsku S. opowiedział się za swym długoletnim patronem i znalazł się wśród działaczy wykluczonych z partii 3 VII na posiedzeniu Zarządu Głównego. Na propozycję wejścia do Tymczasowego Komitetu ChD na Śląsku, przedstawioną mu w parę dni potem przez mediatora, ks. Jana Albrechta, odpowiedział żądaniem anulowania decyzji podjętych przeciw Korfantemu. W rezultacie tej secesji przeszedł w sejmie do Klubu Grupy Śląskiej ChD i 2 VIII 1929 w jego imieniu wypowiedział się przeciw rozwiązaniu sejmu. Dn 1 X 1930 uczestniczył w obradach Zarządu Głównego PSChD, na których przywrócono jedność z organizacją śląską przed listopadowymi wyborami parlamentarnymi. W wyborach wystartował ze wspólnej listy ChD i NPR (Katolicki Blok Ludowy) i uzyskał mandat senatora, jednocześnie został wybrany do Sejmu Śląskiego. Dn. 20 XII 1930 witał na zamku siemianowickim Korfantego, wypuszczonego z więzienia w Brześciu, i podjął się pośrednictwa w rokowaniach między nim a kierownictwem chadecji. W Sejmie Śląskim wchodził w skład Zespołu Posłów ChD i NPR. Wielokrotnie zabierał głos, zawsze ostro atakując politykę władz sanacyjnych. Dn. 30 III 1931 w dyskusji nad preliminarzem budżetowym dopominał się o interesy skarbu śląskiego w relacjach ze skarbem państwa (nadwyżki budżetowe, podatki); dn. 17 VI t.r. referował w imieniu Komisji Pracy i Opieki Społecznej sprawę ustawowego uregulowania roszczeń uchodźców z ziem niemieckich, które nie weszły w skład państwa polskiego, z tytułu strat poniesionych podczas akcji plebiscytowej i walk powstańczych; dn. 14 I 1932 referował stanowisko tejże komisji w sprawie wniosku posłów ChD i NPR dotyczącego katastrofalnej sytuacji w woj. śląskim. Sprzeciwiał się imigracji robotników z Zagłębia Dąbrowskiego i walczył o zamknięcie śląskiego rynku pracy w czasie wielkiego kryzysu ekonomicznego; często wnioskował o kurczącą się pomoc dla bezrobotnych i kombatantów powstańczych. W dyskusji budżetowej (28 III 1934) potępił władze za rozrost biurokracji, ograniczanie autonomii śląskiej, protegowanie Żydów i organizacji potępionych przez Kościół katolicki oraz nieskuteczność w walce z kryzysem. Na początku l. trzydziestych zmalały wpływy S-ego w ruchu związkowym w wyniku przechodzenia członków ZChZZ do związków klasowych lub sanacyjnych; S. kierował wraz z Janem Szulikiem malejącą liczebnie frakcją, która pozostała wierna opcji chadeckiej. W r. 1934 wszedł do zarządu Chrześcijańsko-Społecznego Inst. Wydawniczego w Katowicach. Zmarł 27 IX t.r. w Siemianowicach Śląskich i tam został pochowany. Był odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I kl. oraz Złotym Medalem Pamiątkowym Sejmu Ustawodawczego (1921).

S. był od r. 1902 żonaty z Pelagią z Taczkowskich, pochodzącą z Kiełczewa w Wielkopolsce, która w reaktywowanej w listopadzie 1918 siemianowickiej filii Tow. Polek pełniła przez pewien czas funkcję przewodniczącej. Z małżeństwa tego miał ośmioro dzieci: Cecylię (ur. 1905), zamężną Szaszynek, Helenę (ur. 1908), zamężną Jędrzejaczek, Witosławę (ur. 1911), zamężną Zielińską, i Stanisławę (ur. 1916), oraz Jozafata (ur. 1903), który w l. dwudziestych był sekretarzem Jedności Powstańców Śląskich w Siemianowicach, Mieczysława (ur. 1907), Władysława (1909–1942) i Zdzisława (1914–1942); dwaj ostatni byli w latach drugiej wojny światowej członkami Związku Walki Zbrojnej i zginęli w obozie koncentracyjnym Auschwitz.

 

Karykatura, rys. M. Rolecki, w: Janicki S., Śląsk w krzywym zwierciadle, Mikołów [ok. 1930]; – Enc. powstań śląskich (A. Kwiatek); Album-Skorowidz Senatu i Sejmu 1935–40; Mościcki-Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27, s. 168; Reichstags-Handbuch. 15. Legislaturperiode, Berlin 1912 s. 122, 378–9, 417, 480 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–33, s. 84 (fot); Rzepecki, Sejm 1919, s. 249 (fot.); Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, L. 1995 III (S. Gajewski, bibliogr.); Śląski Słown. Biogr. (F. Szymiczek, bibliogr.); Tobie Polsko. Szkice biograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, Red. W. Lesiuk, W. Zieliński, Opole–Kat. 1981 (I. Antonów-Nitsche); – Chełmikowski M., Związki zawodowe robotników polskich w Królestwie Pruskim, P. 1925; Długajczyk E., Oblicze polityczne i własnościowe prasy polskiej w województwie śląskim 1922–1939, Kat. 1990; tenże, Sanacja śląska 1926–1939. Zarys dziejów politycznych, Kat. 1983; Dzieje Zjednoczenia Zawodowego Polskiego 1889–1939, Kat. 1939 s. 52–3, 65–6; Hass L., Postawy polityczne górników i robotników wielkoprzemysłowych na Górnym Śląsku w latach 1928–1934, „Z pola walki” 1974 nr 1; Hemmerling Z., Posłowie polscy w parlamencie Rzeszy Niemieckiej i Sejmie Pruskim 1907–1914, W. 1968; Janeczek Z., Od Sancovic do Siemianowic. Szkice z dziejów miasta i okolic, Kat. 1993 s. 157, 168, 183, 187, 419–20; tenże, Z naszej przeszłości. W kręgu tradycji patriotycznej Siemianowic, Siemianowice Śląskie 1990 s. 22; Krzywobłocka B., Chadecja 1918–1937, W. 1974; Marczewski J., Narodowa Demokracja w Poznańskiem 1900–1914, W. 1967; Monasterska T., Narodowy Związek Robotniczy 1905–1920, W. 1973; Murzynowska K., Polskie wychodźstwo zarobkowe w Zagłębiu Ruhry w latach 1880–1914, Wr. 1972; Orzechowski M., Narodowa Demokracja na Górnym Śląsku (do 1918 roku), Wr. 1985; Paździora M., Górnośląska Narodowa Partia Robotnicza po zamachu majowym 1926–1937, Kat. 1975; Przybylski H., Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926–1937, W. 1980; Rechowicz H., Sejm Śląski 1922–1939, Kat. 1971; Turowski K., Historia ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce, W. 1989 I–II; 1902–1927. Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Ćwierć wieku pracy dla Narodu i Robotnika, P. 1927 s. 61, 73, 78–9, 81, 89, 100, 108, 118; Wachowiak S., Polacy w Nadrenii i Westfalii, P. 1917; – Kirkor-Kiedroniowa z Grabskich Z., Wspomnienia, Oprac. A. Szklarska-Lohmannowa, Kr. 1989; Komunikaty informacyjne Komisariatu Rządu na m. st. Warszawę, W. 1993–7 II–IV; Sołtys-Schayerowa B., List do redakcji, „Studia Śląskie” T. 23: 1973 s. 342–3; Spraw. stenogr. Sejmu, 1919–22; toż za l. 1924–30; Sprawozdanie stenograficzne Sejmu Śląskiego, 1931–4; Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, W. 1967 II; Źródła do dziejów powstań śląskich, Oprac. J. Przewłocki, W. Zieliński, Wr. 1974 III cz. 1; – „Głos Narodu” 1934 nr 267–268; „Jedność Robotn.” R. 2: 1934 nr 22 (wspomnienie pośmiertne, fot.); „Pracownik Pol.” R. 14: 1920 nr 7, R. 16: 1922 nr 8; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego oprac. przez Danutę Sieradzką.

Andrzej A. Zięba

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Barbara Ludwiżanka

1908-01-24 - 1990-10-26
aktorka teatralna
 

Roman Kramsztyk

1885-08-18 - 1942-08-06
malarz
 
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Edward Ignacy Lepszy

1855-05-04 - 1932-04-10
malarz
 

Józef Seruga

1886-01-09 - kwiecień 1940
bibliotekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.