INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Zdzisław Karol Stroński (Doliwa-Stroński)      Zdzisław Stroński, wizerunek na podstawie fotografii Marciana Appla.

Zdzisław Karol Stroński (Doliwa-Stroński)  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2006-2007 w XLIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stroński (Doliwa-Stroński) Zdzisław Karol (1894–1972), historyk, prezydent Stanisławowa, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.

Ur. 24 X w Stryju, był synem Karoliny i Alfreda, urzędnika kolejowego.

S. uczęszczał do gimnazjum w Stryju, gdzie przewodniczył Organizacji Młodzieży Narodowej (OMN). Kierował działaniami przeciw austriackiemu zaborcy, m.in. doprowadził do awantury z oficerami w gmachu stryjskiego «Sokoła», za co został skazany wyrokiem sądowym i administracyjnym tamtejszego Starostwa. W r. 1910 był członkiem «Zarzewia». Od r. 1912 działał w skautingu i ruchu strzeleckim. W r. 1914 zdał maturę i wstąpił do Sokolich Drużyn Polowych. Po wybuchu pierwszej wojny światowej uczestniczył w zgrupowaniu oddziałów strzeleckich w Sanoku i wraz z nimi wszedł w skład formującego się Legionu Wschodniego. We wrześniu 1914, po rozwiązaniu Legionu, został aresztowany przez żandarmerię w okolicach Nowego Sącza i wcielony do 20. pp armii austro-węgierskiej we Freudenthal na Śląsku (obecnie Bruntál w Republice Czeskiej). W styczniu 1915 przeniesiono go do 9. pp w Körmend na Węgrzech. Ze względu za zły stan zdrowia po trzech miesiącach został zwolniony ze służby i wyjechał do Wiednia, gdzie uczestniczył w pracach tamtejszego Oddziału OMN i skautingu. Jesienią t.r. podjął studia historyczne na Uniw. Lwow. W r. 1916 był członkiem Zarządu Czytelni Akademickiej we Lwowie i działającego przy niej Akademickiego Kółka Historycznego Uczniów Uniw. Lwow.; do jesieni t.r. kierował też lwowskim OMN. W imieniu lwowskich studentów złożył władzom Uniw. Lwow. protest przeciw przyznaniu doktoratu honorowego głównodowodzącemu armią austro-węgierską, arcyks. Fryderykowi. W r. akad. 1916/17 uczył się w Seminarium Duchownym we Lwowie. W poł. r. 1917 z ramienia OMN utworzył tajną organizacją gimnazjalną w Galicji Wschodniej, którą do października t.r. kierował. W grudniu został wcielony do stacjonującego w Krakowie 33. p. strzelców armii austro-węgierskiej. Od zimy 1918 kontynuował studia historyczne na Wydz. Filozoficznym UJ.

Po przejęciu 31 X 1918 przez Polaków władzy w Krakowie wszedł S. w skład formującego się z 33. p. strzelców 1. Baonu Strzelców Krakowskich (późniejszego 20. pp WP) i wraz z nim wziął udział (od 31 XII t.r.) w wojnie polsko-ukraińskiej. Walczył pod Lwowem, Sądową Wisznią (pow. mościski) i pod Bartatowem, Mszaną i Janowem w pow. gródeckim. W kwietniu 1919 został awansowany do stopnia plutonowego. Zdemobilizowany t.r., wznowił studia na UJ. W l. 1919–20 pełnił funkcję prezesa Koła Naukowego Historyków Studentów UJ. W czasie studiów był jednym z przywódców piłsudczykowskiego Zjednoczenia Młodzieży Narodowej (krakowskiej filii OMN), zasiadał też w Zarządzie krakowskiego «Strzelca». Na wiecach opowiadał się za akcją plebiscytową na Spiszu i brał udział w pracach Komisji Plebiscytowej. Podczas wojny polsko-sowieckiej, jako ochotnik, od lipca do października 1920 był przydzielony do Inspektoratu Armii Ochotniczej w Krakowie, nie uczestniczył jednak w walkach. Dn. 31 X 1922 doktoryzował się na Wydz. Filozoficznym UJ na podstawie rozprawy, napisanej pod kierunkiem Władysława Semkowicza, Stosunek Żółkiewskiego do sprawy kozackiej na tle wydarzeń w latach 1590–1596. Następnie przeniósł się do Lwowa, gdzie podjął pracę w Arch. Ziemskim, tzw. Bernardyńskim i został nauczycielem w Gimnazjum Żeńskim Sióstr Najśw. Rodziny z Nazaretu. Należał do Komitetu Redakcyjnego „Kwartalnika Historycznego”; opublikował w nim z Zygmuntem Wojciechowskim Bibliografię historii Polski za rok 1923 (Lw. 1924) oraz samodzielnie artykuł Swawola ukrainna u schyłku XVI wieku (R. 38: 1924 z. 112, osobno Lw. 1924). Ogłosił też rozprawę Batory (Lw.–W.–Kr. 1928). W poł. l. dwudziestych współorganizował we Lwowie Związek Zawodowy Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich. Wchodził w skład Komitetu Organizacyjnego IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu (6–8 XII 1925). Był członkiem Polskiego Tow. Historycznego, Klubu Republikańskiego i Tow. Szkoły Ludowej.

Po przewrocie majowym 1926 r. S., należąc do Związku Patriotycznego, współtworzył Związek Naprawy Rzeczypospolitej; kierował jego egzekutywą prowincjonalną w Małopolsce Wschodniej. W r. 1927 został wybrany na radnego m. Lwowa i radnego pow. lwowskiego. W r. 1928 został członkiem Rady Województw Południowo-Wschodnich i Rady Grodzkiej BBWR we Lwowie. W wyborach do Sejmu t.r. uzyskał mandat poselski z listy BBWR w okręgu nr 51 (Lwów-powiat). Wszedł w skład Prezydium i został skarbnikiem Klubu Parlamentarnego BBWR, należał też do sejmowej Komisji Prawniczej. Po zjednoczeniu w r. 1930 Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich i Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych oraz powołaniu ZNP został wybrany do jego Wydz. Sekcji Szkolnictwa Średniego. T.r. uzyskał ponownie mandat poselski w okręgu nr 51. Był członkiem sejmowych komisji: administracyjnej (także jej wiceprezesem), oświatowej i budżetowej. Na posiedzeniu Sejmu (26–27 I 1931) popierał stosowanie represji wobec Ukraińców, tzw. pacyfikację Małopolski Wschodniej. Dn. 6 XI 1931 zaprezentował stanowisko większości rządowej, odrzucające postulaty Ukraińskiego Zjednoczenia Narodowo-Demokratycznego (Ukrajins’ke Nacionalno-Demokratyczne Ob’ednannja, UNDO) przyznania autonomii terenom RP zamieszkałym przez Ukraińców. Będąc zwolennikiem konsolidacji państwowej, opowiadał się za współpracą z ludnością ukraińską w ramach samorządu. Przedstawiał stanowisko komisji budżetowej w sprawach preliminarzy budżetowych Min. WRiOP na l. 1931/2–1935/6. Dn. 23 II 1932 referował ustawę o zgromadzeniach, a 9 III t.r ustawę o dostarczaniu druków dla celów bibliotecznych. Dn. 15 III został wiceprezydentem Lwowa. Działał w tym okresie w lwowskim Oddz. Wojewódzkim Komitetu Obywatelskiego Zbiórki na Fundusz Szkolnictwa Polskiego Zagranicą. W r. 1934 zainicjował powołanie Polskiego Komitetu Wyborczego, skupiającego startujące w wyborach samorządowych organizacje prorządowe; 6 V t.r. został jego przewodniczącym. W kwietniu 1935 objął po Wacławie Chowańcu prezydenturę Stanisławowa. T.r. wybrano go po raz trzeci na posła w okręgu nr 66 (Stanisławów). Zasiadł wtedy w komisjach: administracyjno-samorządowej i budżetowej. Był sprawozdawcą projektów ustaw: o dodatkowych kredytach na l. 1936/7 (15 XII 1936, 4 III 1937) i 1937/8 (4 VI 1937), o zaopatrzeniu kandydatów na szeregowych funkcjonariuszy Policji Państwowej (22 XII 1936) oraz preliminarza budżetowego MSW (18 II 1937). Po rozwiązaniu BBWR, jesienią 1935, został członkiem powołanego w r. 1937 Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN). W dn. 28–29 XI 1936 uczestniczył w Zjeździe Uczestników Ruchu Niepodległościowego Związku Młodzieży Polskiej «Zet» w Warszawie. W kwietniu 1937 zrezygnował z funkcji prezydenta Stanisławowa w związku ze skandalem obyczajowym. Po r. 1937 prawdopodobnie mieszkał w Warszawie.

W latach okupacji niemieckiej był S. żołnierzem AK. Po r. 1945 pracował jako dyrektor Centrali Handlu Drewnem «Paged», następnie w Technikum Budowlanym nr 1 w Warszawie (w r. 1964 nadano szkole im. Zdzisława Mączeńskiego, potem włączono do Zespołu Szkół nr 17). Był członkiem Prezydium Zarządu Stoł. Tow. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Zmarł 28 XII 1972 w Warszawie, został pochowany 4 I 1973 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Był odznaczony m.in. Odznaką «Orlęta», Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotą Odznaką ZNP i Złotą Odznaką Honorową «Za Zasługi dla Warszawy».

S. był dwukrotnie żonaty; w małżeństwie zawartym ok. r. 1920 z Marią z Korniłłowiczów (zob. Strońska Maria) miał córkę Annę (22 V 1922 – 11 IX 1977), zamężną za Józefem Jodłowskim (ur. 9 II 1919), mechanizatorem rolnictwa, zootechnikiem, żołnierzem AK, powstańcem warszawskim, oraz syna Andrzeja Marka (15 I 1931 – 28 I 1933). Drugą żoną S-ego była Zofia Krystyna z Broniewskich. Córka Anna, jako uczennica (od r. 1937) Gimnazjum im. Królowej Jadwigi w Warszawie, należała do harcerstwa i Przysposobienia Wojskowego Kobiet. We wrześniu 1939 była sanitariuszką Baonu Ochrony Sejmu; razem z matką wstąpiła do Służby Zwycięstwu Polski (potem ZWZ/AK) i pełniła funkcję łączniczki Oddz. II Dowództwa Głównego. Dn. 8 V 1943 została aresztowana przez Gestapo i była wielokrotnie torturowana w więzieniu przy al. Szucha. Po próbie samobójstwa, ok. października t.r., została umieszczona na Pawiaku, gdzie przebywała przez sześć miesięcy w izolatce. Została skazana na karę śmierci, którą 20 IV 1944 zamieniono na pobyt w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück. W maju 1945 wróciła do kraju i od września t.r. pracowała w Szczecinie w Szpitalu Zakaźnym jako przełożona pielęgniarek. Na początku r. 1946 była poddana śledztwu w siedzibie Min. Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. W l. 1947–9 uczyła się w Szkole Pielęgniarskiej we Wrocławiu, po czym pracowała we wrocławskim Szpitalu PCK na stanowisku oddziałowej. Następnie była kolejno wicedyrektorką Ośrodka Młodszych Pielęgniarek Pediatrycznych, dyrektorką Państw. Szkoły Pielęgniarstwa Pediatrycznego i wizytatorką szkół medycznych, nauczycielką w Ośrodku Średnich Szkół Medycznych oraz instruktorką pielęgniarstwa medycznego. Pełniła funkcję wiceprzewodniczącej Zarządu Głównego Polskiego Tow. Pielęgniarskiego. Zmarła we Wrocławiu.

 

Album skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935/1940, Kr. [1936] s. 96, 100, 167–8 (fot.); Kto był kim w Drugiej RP?, (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–33, (fot.); Słown. pol. tow. nauk., II; Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarium nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych, W. 1926; – Bonusiak A., Lwów w latach 1918–1939, Rzeszów 2000 s. 90; Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wr. 1979; tenże, Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, Wr. 1986; Czapska I., Anna Strońska-Jodłowska (1922–1977), „Pielęgniarka i Położna” 1987 nr 2; Domańska R., Pawiak. Więzienie Gestapo. Kronika 1939–1944, W. 1978 (dot. córki S-ego, Anny); Kondracki T., Polskie Towarzystwo Historyczne w latach 1918–1939, Tor. 2006; Paruch W., Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej. Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939), L. 1997; Pilch A., Studenci Krakowa w Drugiej Rzeczpospolitej. Ich ideowe, polityczne i społeczne zaangażowanie, Kr. 2004; Szkice z dziejów Związku Nauczycielstwa Polskiego, W. 1939 s. 173; W pięćdziesiątą rocznicę powstania «Zetu». Sprawozdanie ze zjazdu uczestników Ruchu Niepodległościowego Związku Młodzieży Polskiej („Młodzieży Narodowej”) 28 i 29 XI 1936 r. w Warszawie, Red. T. Piskorski, W. 1937 s. 163; Waingertner P., „Naprawa” (1926–1939). Z dziejów obozu pomajowego, W. 1999; – Chajes W., Semper Fidelis. Pamiętnik Polaka wyznania mojżeszowego z lat 1926–1939, Kr. 1997; Jodłowski J., O godne życie trzech pokoleń, Pruszków 2005 (fot.); Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu, 6–8 grudnia 1925, Lw. 1927 II 204, 250; Spraw. stenogr. Sejmu za l. 1928–39; Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum w Stryju za r. szk. 1908–9, Stryj 1908–9; Sprawozdanie filii Gimnazjum w Stryju za l. szk. 1911–14, Stryj 1911–14; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992; ZET w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia. Red. T. W. Nowacki, W. 1996; – „Kur. Stanisławowski” 1935 nr 986; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Słowo Pol.” 1933 nr 29 (dot. syna S-ego, Andrzeja); „Tyg. Powsz.” 1973 nr 3, 5, „Życie Warszawy” 1973 nr 2, 17; – Arch. UJ: sygn. S II 295a, WF II 504 (teczka doktorska S-ego); B. Narod.: rkp. 2911 k. 116 (koresp. Jana Ptaśnika); B. Ossol.: rkp. 14002/II k. 119–30 (koresp. Kazimierza Kaczmarczyka), rkp. 15352/II t. 3 (Hrabyk K., „Z drugiej strony barykady. Spowiedź z klęski”), rkp. 15693/II k. 303–14 (koresp. Józefa Teodorowicza), rkp. 17217/IV (koresp. Karola Badeckiego); CAW: sygn. 11/337 (Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości); – Mater. Red. PSB: Odpis skrócony aktu zgonu S-ego z Arch. USC w W.; – Informacje Adama Jerzego Chowańca i Aldony Teler z W. oraz Mykoły Genyka z Iwano-Frankowska (Ukraina).

Adrian Tyszkiewicz

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

wojna z bolszewikami 1919-1920, Związek Zawodowy Nauczycieli Polskich Szkół Średnich, skandale obyczajowe, Towarzystwo Szkoły Ludowej, Armia Krajowa, studia historyczne, służba w wojsku austro-węgierskim (zm. od 1951), ojciec - urzędnik kolejowy, organizacja "Zarzewie", Organizacja Młodzieży Narodowej, Seminarium Duchowne we Lwowie, Związek Nauczycielstwa Polskiego, ruch skautowski, konspiracja w czasie II wojny światowej, publikacje historiograficzne, Polskie Towarzystwo Historyczne, Związek Naprawy Rzeczypospolitej, Obóz Zjednoczenia Narodowego, Związek Patriotyczny, ruch strzelecki, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, Legion Wschodni, Rada Miejska Lwowa, praca nauczyciela gimnazjalnego, Uniwersytet Jagielloński II RP, Uniwersytet we Lwowie pod zaborem, gimnazjum w Stryju, sejm 1928, sejm 1930, walki z Ukraińcami 1919, walki pod Sądową Wisznią 1919, sejm 1935, czasopismo "Kwartalnik Historyczny", Rada Powiatowa we Lwowie, Kółko Historyków przy Czytelni Akademickiej we Lwowie, doktorat z historii Polski, komisja plebiscytowa na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie, wcielenie przymusowe do armii austro-węgierskiej, Drużyny Sokole (Polowe), Zjednoczenie Młodzieży Narodowej, klub parlamentarny BBWR, Zjazd Historyków Polskich w Poznaniu 1925, Zarząd Czytelni Akademickiej we Lwowie, Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, cmentarz wojskowy na Powązkach w Warszawie - zm. 1951-2000, Honorowa Odznaka "Orlęta", Medal 10-lecia Niepodległości, Order Odrodzenia Polski (II RP, krzyż kawalerski), Złota Odznaka ZNP, małżeństwa - 2 (osób zm. 1951-1975), dzieci - 2, w tym syn (osób zm. 1951-2000)
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Janina Sokołowska

1900-06-07 - 1992-05-05
aktorka teatralna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Władysław Mazurkiewicz

1871-09-23 - 1933-08-06
lekarz
 

Jan Ludwik Nowicki

1858-07-28 - 1936-07-29
pionier ruchu sokolego
 

Stanisław Karwowski

1848-02-25 - 1917-05-13
historyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.