INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Żegota Nekanda z Grzegorzowic h. Topór  

 
 
brak danych - 1444
Biogram został opublikowany w 1977 r. w XXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Nekanda Żegota z Grzegorzowic h. Topór (zm. 1444), burgrabia krakowski i łożniczy królewski. Był synem Grzegorza Nekandy z Grzegorzowic, występującego w źródłach w l. 1381–1400, a bratankiem m. in. Andrzeja zwanego Zbrożkiem z Sieciechowic, którego w r. 1403 uprowadził Grot ze Słupczy na Morawy. Pierwsza wiadomość źródłowa o N-dzie pochodzi już z r. 1399, jednakże karierę urzędniczą rozpoczął on w dosyć późnym wieku, gdyż dopiero w r. 1423 został burgrabią krakowskim. Cechowało go zapewne gwałtowne usposobienie. Wskazują na to dziesiątki różnorodnych spraw sądowych z okoliczną szlachtą, kmieciami i mieszczanami krakowskimi. W r. 1425 natomiast z nieznanych powodów został osadzony w wieży «in fundo», a następnie przeniesiony do wyższej wieży za kaucją 1 000 grzywien i poręczeniem Jana Koli z Dalewic, Piotra z Chełmu i Zakliki ze Szczekarzowic. W r. 1431 N., wraz z innymi burgrabiami, składał akt wierności Władysławowi Jagielle, przyrzekając wydać Kraków tylko synom królewskim i królowej Zofii. Z ramienia starosty krakowskiego brał często udział w posiedzeniach sądu grodzkiego krakowskiego, wchodził też w skład królewskiego sądu nadwornego. W r. 1432 pobrał uposażenie z żup wielicko-bocheńskich. Bez tytułu, jako Żegota z Obrażejowic, podpisał konfederację korczyńską Spytka z Melsztyna z 3 V 1439.

Odziedziczony po ojcu przez N-ę i braci majątek ziemski był raczej skromny i składał się właściwie z części w poszczególnych wsiach; nawet rodzinne Grzegorzowice były podzielone między Nekandów i Pieniążków z Iwanowic h. Odrowąż. W pierwszych latach N. z braćmi Zawiszą, Janem i Grzegorzem występowali w sprawach majątkowych wspólnie z braćmi stryjecznymi Żegotą Nekandą i Janem z Morska, synami też już zmarłego Jaśka. W r. 1407 N. sprzedał Naramę Helwigowi z Przybysławic za 220 grzywien i część w Przybysławicach. W r.n. zakończył pomyślnie spór z Dziersławem z Siedliszowic o część Grzegorzowic. W r. 1409 Zaklika z Korzkwi przyznał N-dzie i jego braciom prawo patronatu kościoła w Korzkwi. Po bezpotomnej śmierci stryja Andrzeja Zbrożka N. z braćmi i Żegotą z Morska z bratem podzielili się odziedziczonymi dobrami; w wyniku przeprowadzonych działów (1411–16) N. stał się właścicielem części wsi i folwarku w Czaplach oraz wsi Grzegorzowice i Laski. Mimo ciągłych kłopotów finansowych N. zabiegał o powiększanie majątku ziemskiego. W r. 1418 kupił za 200 grzywien od Elżbiety, żony Henryka z Szebni, jej część w Sieciechowicach. Posiadał też część w Imbramowicach. W r. 1426 kupił za 800 grzywien Żarnowiec od Jana z Biechowa, syna Jarosta. W r. 1431 zastawił Wierzynkowi ze Śledziejowic za 350 grzywien Stradlice, odziedziczone po nie znanej z imienia matce; w r. 1434 był opiekunem Piotruszy i Anny, sióstr Andrzeja, Mikołaja i Otty z Klimontowa. W r. 1440 zrezygnował N. z urzędu burgrabiego i udał się na Węgry z królem Władysławem, który mianował go swoim łożniczym. W r. 1442 uzyskał od króla zapis 200 grzywien na wsi Cichawce, a w r. 1444 100 fl. na cle wielkopolskim. Odbył całą kampanię węgiersko-turecką i zginął w bitwie pod Warną 10 XI 1444. Wg Długosza N. i Mikołaj Chrząstowski z Chrząstowa, miecznik i wojski krakowski, mieli powierzoną osobistą ochronę króla, który w rozstrzygającej bitwie stanął między nimi do bezpośredniej walki z Turkami.

N. żonaty był z nie znaną bliżej Elżbietą, która w r. 1447 ustąpiła synom wieś Stradlice, gdzie miała zapisaną przez męża oprawę wienną. Synami N-y byli: Jan, Jakub i Żegota. Najstarszy Jan, piszący się z Grzegorzowic, Czapli lub Obrażejowic, z początku używał przydomka Nekanda, później jednak, kiedy doszedł do pełnoletności jego brat stryjeczny Jan Nekanda, zaczął – wraz z bratem Żegotą – używać przydomka Trepka, dając początek rodzinie Nekandów-Trepków (inaczej Boniecki). W r. 1449 wziął w opiekę dzieci zmarłego stryja Jana i odziedziczone przez nich dobra Grzegorzowice, Żarnowicę, Sieciechowice i Garlicę Murowaną, zobowiązując się m. in. płacić rocznie 20 grzywien za ich naukę.

Z braci N-y Zawisza i Jan Nekanda byli dworzanami Władysława Jagiełły. W r. 1431 król zapisał im za wierną służbę 100 grzywien na Woli Hryćkowej w ziemi przemyskiej. W r. 1440 Jan Nekanda objął urząd burgrabiego krakowskiego po rezygnacji N-y, a po jego śmierci zarządzał całym majątkiem ziemskim. Przez kilka lat Jan Nekanda wykupywał części w Czaplach od innych właścicieli. W r. 1447 nabył za 300 grzywien Garlicę od Mikołaja, syna Michała. Jan Nekanda zmarł w r. 1449. Żonaty był z Elżbietą, córką Jana z Koźmina, której w r. 1437 wyznaczył 400 grzywien posagu i wiana na połowie swoich dóbr. Z dzieci po nim znany jest z imienia tylko Jan Nekanda.

 

Boniecki, VII 163; Fedorowicz, Dostojnicy i urzędnicy, s. 127–8, 130; – Dworzaczek W., Wstęp do: Liber Chamorum; – Akta grodz. i ziem., V, IX, XIII; Cod. epist. saec. XV, II; Cod. Univ. Crac., I; Długosz, Historia, IV 729; Dokumenty sądu ziemskiego krakowskiego, Wr. 1971; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum… in archivo Regni… confectum 1682, Lutetiae-ParisiorumBerolini–Posnaniae 1862 s. 284; Kod. katedry krak., II; Kod. Mpol., IV; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 834, 1034, 1724, 1882, 1232, 2036, 2087, 2251, 2434, 2536, 2563, 3042–3, 3389, 4234, VII/2 nr 365, 408, 632, VIII nr 8107, 10546, 10937, uw. 345, 348–9; Zbiór dok. mpol., III nr 636; Zbiór dokumentów zakonu oo. paulinów w Polsce, Kr. 1938 z. 1 nr 66; – Arch. Państw. w Kr.: Castr. Crac., t. 10 s. 223–224, t. 16 s. 541–542, Terr. Crac., t. 4 s. 7, 146, 164, 170, 188, 248, 281, 297, t. 5 s. 7, 48, 277, 312, 452, t. 6 s. 171, 274, 352, 375, 472, 481, 609, t. 7 s. 177, 249, 375, 421, t. 9 s. 269, t. 12 s. 45–48, 77–78, 172, 186, 200, 371, 411, t. 13 s. 57, 146, 156, 191, 201, 330, 348, 423, t. 15 s. 72, 102, 336, t. 150 s. 33, 193, 222, 256, 268, t. 151 s. 44, t. 193 s. 53, t. 195 s. 25, 101, 170, 371, t. 196 s. 301.

Franciszek Sikora

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.