Rappaport Zenon, pseud.: Astaroth, Kamerton, Adam Kieł, Nie-Emil, Nie-Zola, Wampir, krypt. Z. R. (1833–1893), dziennikarz, poeta, komediopisarz. Ur. w dobrach Czackich w gub. wołyńskiej.
R. kształcił się w warszawskim gimnazjum gubernialnym. Mając lat 13 zadebiutował w roku 1846 wierszami w warszawskim „Magazynie Mód”, od r. 1848 drukował jego utwory „Kurier Warszawski”. Po ukończeniu szkoły średniej R. udał się do Petersburga. Podjął (1851) studia w tamtejszej akademii medycznej, ale ich nie ukończył. Został urzędnikiem w dep. dochodów niestałych przy ministerstwie skarbu. Wydał wówczas Powieści i wspomnienia historyczne z XVI, XVII, XVIII i XIX wieku (Kalisz 1850), zbiorek poetycko-prozaiczny pt. Pamiętnik literacki (W. 1851), powieść z dziejów Kalisza pt. Kaliszanka (W. 1851). Ogłosił również drukiem Wiersz na pamiątkę związku małżeńskiego J. C. W. Wielkiego Księcia Mikołaja Mikołajewicza z W. Księżniczką Aleksandrą Piotrowną (St. Pet. 1856). W r. 1856 powrócił do Warszawy i zaczął pracować w komorze celnej, gdzie dosłużył się emerytury, na którą poszedł z tytułem radcy dworu. Czynności urzędnicze nigdy nie angażowały go tak mocno, by nie starczało mu czasu i ochoty na zaspokajanie literackiej i publicystycznej pasji. Zaraz po powrocie do stolicy Królestwa zaczął przygotowywać do druku operetkę z muzyką Antoniego Kątskiego pt. Diabeł na Saskiej Kępie i komedię Pan Fidelberger (również z muzyką Kątskiego). Tę drugą łącznie z komedią Krynolina, szkicami biograficznymi (Lola Montez, Pierwsza połowa życia wielkiej śpiewaczki […] Anny de la Grange) i beletrystycznymi felietonami, przekładami i drobnymi wierszami wydał w dwu tomach pt. Pamiętniki Wampira z ilustracjami Napoleona Dębickiego (W. 1861–2). Utwory swoje publikował zwykle pod którymś z wyżej wymienionych pseudonimów, a nie można wyłączyć, że występował także pod innymi pseudonimami, kryptonimami i anonimowo – zwłaszcza na łamach prasy.
W dziejach prasy warszawskiej R. odegrał niepoślednią rolę jako stały współpracownik i felietonista „Gazety Codziennej” (stały korespondent w l. 1853–4, felietonista w l. 1858–62), „Kuriera Warszawskiego”, „Kuriera Codziennego” (tu, m. in. wspomnienia: o Włodzimierzu Wolskim, 1882 nr 205–8, cyganerii warszawskiej z l. 1856–8, 1885 nr 90–4) oraz jako jeden z filarów czasopism humorystyczno-satyrycznych z „Kurierem Niedzielnym”, „Kurierem Świątecznym” i „Kolcami” na czele. Wspólnie z Władysławem Sabowskim wydawał i redagował w r. 1862 pismo „Telegraf Brukowy”, rychło zamknięte przez cenzurę, w latach osiemdziesiątych wydawał kalendarz dla kobiet „Pieszczotka”. Utwory R-a trafiały również do innych czasopism. Fantazja Na rok 1877 ukazała się w „Antrakcie” (1876 nr 1), wspomnienie Znad mogiły (Półkozic Aleksander) – w „Wędrowcu” (1887 nr 37). Część obszerniejszych utworów wydawał osobno. Wśród nich znalazła się Podróż do Krakowa (1876), Wycieczka do Wiednia (1880, przekład na czeski), Świat czarów (W. 1881), Sztuka przypodobania się płci pięknej (W. 1881), Kometa (W. 1882), Podróż do Tulonu (1885). Drobniejsze szkice satyryczno-humorystyczne weszły do Zwierzyńca salonowego (1888). Warszawski teatrzyk «Eldorado» wystawił jego «fraszkę sceniczną» Donato (1881), do spółki z Bolesławem Londyńskim (pseud. Bruno Las) napisał fantazję dramatyczną Warszawa za sto lat, którą w r. 1882 wystawił warszawski teatrzyk «Belle Vue», i wspólnie z Zygmuntem Ruppertem (pseud. Ignotus) stworzył inną fantazję dramatyczną Diabelskie gniazdo (1889). R. pisywał także do wydawnictw jubileuszowych, np. do „Wieńca” wydanego w r. 1858 dla uczczenia Stanisława Jachowicza oraz do wydawnictw mających wspomóc ofiary pożarów, np. Dla Stryja (Lw. 1886), i powodzi, np. Na pomoc (W. 1884). Pisał niemal do ostatnich dni, ale pod koniec życia publikował coraz mniej i coraz rzadziej. Ostatnie zapewne utwory za życia autora ogłosił „Kurier Warszawski” w l. 1892–3. R. zmarł 16 II 1893 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
R. rodziny nie założył.
Estreicher, w. XIX; Bibliogr. dramatu pol.; Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1864–1903; Czachowska J., Loth R., Przewodnik polonisty, Wyd. 2, Wr. 1981; „Przew. Bibliogr.” 1881–2, 1888; Straus S., Bibliogr. źródeł do historii teatru w Polsce, Wr. 1957; Enc. Org. (1898–1904); Podr. Enc. Powsz. (Wiślicki); Bar, Słown. pseudonimów; – Banach A., Polska książka ilustrowana, Kr. 1959; Górska H., Lipiński E., Z dziejów karykatury polskiej, W. 1977 s. 104; Kurier Warszawski. Książka jubileuszowa, W. 1896 s. 645 (fot.); Świerczyńska D., Polski pseudonim literacki, W. 1983; – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1975 Ks. 6; Lipski J. J., Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy”, W. 1973 I (jako Leon Rappaport); Rappaport Z., [list do redakcji], „Postęp” 1861/2 nr 4 s. 32; Szymanowski W., Niewiarowski A., Wspomnienia o Cyganerii Warszawskiej, Oprac. J. W. Gomulicki, W. 1964; – „Ateneum” 1893 t. 1 s. 615–16; „Gaz. Codz.” 1856 nr 331 s. 1–2; „Gaz. Narod.” 1893 nr 42, 44; „Gaz. Pol.” 1893 nr 40; „Kraj” 1893 nr 7 s. 18 (Urbanus); „Kur. Codz.” 1893 nr 49, 51; „Kur. Poranny” 1893 nr 49 s. 3; „Kur. Warsz.” 1856 nr 183, 1893 nr 48–9; „Przegl. Tyg.” 1893 nr 8; Ruch. Kalendarz encyklopedyczny na r. 1887, W. 1887 s. 86; toż na r. 1889, W. 1889 s. 157–8; „Tyg. Mód i Powieści” 1893 nr 8 s. 63; „Wędrowiec” 1887 nr 37 s. 447–8, 1893 nr 8 s. 117; – B. Ossol.: Album Zenona Rappaporta rkp. sygn. 4581/II; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).
Jan Bujak