Po abdykacji Jana Kazimierza i po elekcji, na której zwyciężyły wrogie mu ugrupowania, Mazepa stracił swą pozycję zaufanego dworzanina króla. Osiadł wtedy zapewne w swych dobrach na Wołyniu i poświęcił się romansom, m.in. spotykał się z żoną swego sąsiada Stanisława Falibowskiego.  Jan Chryzostom Pasek opisał w swych „Pamiętnikach”, jak Falibowski odkrył , że żona zdradza go z Mazepą. Schwytał więc gacha, a ten przyznał się do wszystkiego. „Tak ci nacudował się nad nim, namęczył; rozebrawszy go do naga, przywiązał go na jegoż własnym koniu, zdjąwszy kulbakę, gębą do ogona, a do głowy tyłem, ręce opak związano, nogi pod brzuch koniowi podwiązano, potężnie bachmata, dosyć z przyrodzenia bystrego, zhukano, kańczugami osieczono, a jeszcze nadgłówek mu zerwawszy z głowy, kilka razy nad nim strzelono. Tak tedy, jako szalony, bachmat skoczył ku domowi.” Koń poniósł przez gęste chrusty, manowce, zarośla, a kiedy odnalazł wreszcie drogę do dworu swego pana, stróż nie chciał go wpuścić, bo „obaczywszy straszydło” uciekł. Tak samo inni dworzanie Mazepy z początku nie chcieli uwierzyć, że to potworne zjawisko na grzbiecie konia to ich pan. Falibowski w niemniej okrutny sposób ukarał swoją niewierną żonę, ale – jak zaznaczył nasz niezrównany pamiętnikarz - „tych okoliczności opisać tu się nie godzi”. Sprawa ta stała się sławnym  przykładem ukarania swawolników.  Mazepa, ktory „ledwie nie zdechł"  - jak wspomina Pasek - "z samego wstydu pojechał z Polski.”  Ten incydent przywoływały potem liczne utwory literackie, m.in.: poematy George’a Byrona i Victora Hugo czy ballada Bertolda Brechta.  Z kolei według wydanych w 1764 roku „Pamiętników Azemy” André Contant d’Orville’a Mazepa wdać się miał w romans z żoną Branickiego, którą otruł zazdrosny mąż, a z jej kochankiem rozprawił się w wyżej opisany sposób, przy czym koń poniósł go w dalekie stepy Ukrainy. Wiele wskazuje na to, że na tym właśnie źródle oparł się Juliusz Słowacki, pisząc swoją tragedię „Mazepa”.

Więcej informacji, ciekawostek i materiałów na temat hetmana Jana (Iwana) Mazepy znajdziesz w jego biogramie i na innych stronach naszego serwisu.