Obraz olejny z cyklu "Dzieje Cywilizacji w Polsce" namalowany w 1888 roku. 

Mistrz ukazał na tym obrazie dziedziniec Uniwersytetu z końca XV wieku.  Nad zgromadzonymi widać wizerunek opiekuna Królestwa i Uniwersytetu św. Stanisława (z białym orłem). W centrum obrazu uwiecznieni zostali przedstawiciele tradycyjnej nauki, opartej na Piśmie Świętym, a po obu stronach postacie symbolizujące nowe idee płynące z  zagranicy. Wśród „tradycjonalistów” wyróżnia się kanclerz Zbigniew Oleśnicki (siedzi przy pulpicie, ubrany w kardynalski, czerwony strój). Obok niego siedzi profesor prawa kanonicznego i rektor Uniwersytetu Tomasz Strzępiński (w birecie,  wpatrzony w tekst). Za kardynałem stoją: kaznodzieja i założyciel zakonu bernardynów w Polsce Jan Kapistran (w kapturze), arcybiskup lwowski Grzegorz z Sanoka (trzyma księgę),  rycerz, pleban kościoła św. Anny i kanonik sandomierski Tomasz Nówko (w hełmie), Katarzyna, żona wojewody ruskiego Jana Mężyka z Dąbrowy oraz  Katarzyna wdowa po Mikołaju z Michałowa kasztelanie krakowskim (trzyma w rękach sakwę z pieniędzmi). Po prawej stronie pulpitu siedzi podparty Jan Długosz, który pisze w otwartej księdze. Pulpit wieńczy figurka Matki Boskiej stojącej na półksiężycu, wzorowana na Matce Boskiej Ostrobramskiej, do której modli się królewicz Kazimierz, syn Kazimierza Jagiellończyka,  święty patron Litwy. Na prawo od pulpitu, w centralnym miejscu obrazu, siedzi Jan Ostroróg, autor reformatorskiego traktatu o ustroju państwa.  Na pierwszym planie widoczni są: twórca krakowskiej szkoły astronomicznej i mistrz Mikołaja Kopernika, Wojciech z Brudzewa (wsparty na globusie) oraz medyk i matematyk Jan Ursyn (Ursynus). Nad nimi ukazany został rektor Jan z Oświęcimia (Sacranus) (z berłem Uniwersytetu w rękach), który zwraca się w stronę trzymającego model układu heliocentrycznego Mikołaja Kopernika. Obok nich w komentarzu Matejko wymienia profesora prawa kanonicznego Mikołaja z Kalisza i magistra akademii paryskiej Michała Twaroga z Bystrzykowa, "największego z scholastyków", których dostrzec można za stojącym rektorem. Tę centralna grupę „oblegają" wyznawcy nowych idei.  Po lewej stronie obrazu widać rektora Jan Dąbrówkę (w profesorskiej todze) oraz husyckiego kaznodzieję  Hieronima z Pragi (z kielichem i księgą w rękach). Za nimi widoczni są: uczony i dyplomata Paweł Włodkowic oraz podkanclerzy i pierwszy prymas Polski Mikołaj Trąba, który przewodniczył polskiej delegacji na sobór w Konstancji.  W lewym dolnym roku ukazani zostali: profesor uniwersytetu, humanista Michał z Wielunia (składa na ławie kodeksy) i  Jan Polak (Jan z Kolna) (siedzący na ziemi, z bryłą złota, co - według samego Matejki  -  miało symbolizować jego „bytność za Atlantykiem, zanim Kolumb tam zawinął”). Z prawej strony obrazu dominuje Mikołaj Kopernik (z uniesionymi rękami i modelem układu heliocentrycznego).  Na dziedziniec wkraczają wyznawcy nowych idei - wybitni przedstawiciele humanistyki europejskiej, których prowadzi nauczyciel młodych Jagiellonów,  Filip Kallimach, a za nim widać m.in. poetę Konrada Celtesa, autora projektu humanistycznej reformy uniwersytetu  oraz Erazm z Rotterdamu - najwyższy autorytet naukowy ówczesnej Europy (w todze i birecie).  W dolnym prawym rogu obrazu poniżej grupy europejskich humanistów widać profesora Uniwersytetu i autora horoskopów Jana z Głogowa (okazuje czaszkę) i czarnoksiężnika Twardowskiego (kreśli znaki w księdze). Obie postacie symbolizują modną w tym czasie magię i okultyzmu.  W głębi obrazu, w stalach uwiecznieni zostali dygnitarze zakonu Św. Dominika i Franciszka, a obok nich uczeni: profesor Akademii Jakub Vitellius, profesor Jan Sommerfeld Starszy,  rektor Adam z Łowicza i Stanisław Selig z Krakowa. Obok Kopernika modli się profesor teologii Jan z Kęt (Kanty), a pod ołtarzem mariackim siedzi jego twórca - Witt Stwosz.