INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Tadeusz Schaetzel (Schatzel)      Tadeusz Schaetzel, wizerunek na podstawie fotografii z 1930 r.

Tadeusz Schaetzel (Schatzel)  

 
 
Biogram został opublikowany w 1994 r. w XXXV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Schaetzel (Schatzel) Tadeusz, pseud.: Kopystyński Zdzisław, Tomasz Krymski (1891–1971), pułkownik dyplomowany WP, dyplomata, polityk. Ur. 12 III w Brzeżanach, był synem Stanisława (zob.), i Pauliny z Sochaników.
Od r. 1901 S. uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Brzeżanach. Tu należał do tajnej organizacji «Odrodzenie», łączącej hasła pozytywistyczne z patriotyzmem i dążeniami niepodległościowymi. Po zdaniu matury w r. 1909 studiował na politechnikach we Lwowie i Grazu; jednocześnie prowadził działalność niepodległościową w Związku Walki Czynnej, a następnie w Związku Strzeleckim. Po studiach pracował jako inżynier.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. wstąpił 15 VIII 1914 do kompanii strzeleckich dowodzonych przez Józefa Piłsudskiego i w stopniu kanoniera z 1. baterią artylerii wyruszył w pierwszych dniach września w Karpaty; odbył kampanię w dolinie Pantyrskiej pod Rafajłową i Zieloną. Od lutego 1915 został przeniesiony do baterii polowej, brał z nią udział w kampanii galicyjskiej oraz besarabskiej. Następnie przeszedł kampanię nad Styrem i Stochodem, po czym wraz z 1. p. artylerii (p.a.) przebywał pod Baranowiczami. W listopadzie 1916 został odkomenderowany na dwutygodniowy kurs dowódców baterii artylerii przy 10. dyw. niemieckiej, po czym został zastępcą dowódcy baterii w 1. p.a. Legionów (Leg.). W pierwszym kwartale 1917 odbył kurs artylerii w Rembertowie, po którym został instruktorem. W maju t.r. otrzymał przydział do szkoły podchorążych 1. p.a. Leg., jako nauczyciel balistyki i organizacji wojsk, po czym do połowy lipca służył ponownie w 3. i 4. baterii. W Legionach Polskich awansował 9 X 1915 na chorążego, 1 VI 1916 (1 V – wg listy starszeństwa oficerów Legionów Pol.) na podporucznika, a 5 XI t.r. na porucznika. Dn. 15 VIII 1917, podczas kryzysu przysięgowego Legionów Polskich, został zwolniony z 1. p.a. i w połowie września t.r. przeniesiony do szkoły oficerów rezerwowych armii austriackiej.
W styczniu 1918 S. zdezerterował z tej armii i przedostał się przez front do polskich formacji wojskowych na Wschodzie. Działał w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) na Ukrainie jako zastępca komendanta Komendy Naczelnej nr 3 w Kijowie. Brał udział w ważnych naradach nad organizowaniem wojska polskiego w Rosji południowej (w tym w naradzie wysłanników Konwentu i Komendy Głównej POW w poł. marca 1918 w Kijowie). Po opracowaniu planów mobilizacyjnych POW, w pierwszych dniach listopada t.r. powrócił do kraju i wstąpił do WP organizującego się w Lublinie pod dowództwem Edwarda Rydza-Śmigłego. Objął tutaj stanowisko referenta POW na Ukrainę przy Sztabie Generalnym (SG) Dowództwa WP z siedzibą w Lublinie, a następnie kierownika oddziału informacyjnego sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego w Lublinie. Od stycznia 1919 uczestniczył w pertraktacjach z wycofującymi się oddziałami niemieckimi Ober-Ostu z Podlasia, a później w Kowlu, gdzie skupywał także broń dla wojsk polskich i prowadził działalność wywiadowczą. W maju t.r. służył w oddziale informacyjnym Ekspozytury Naczelnego Dowództwa WP przy I Korpusie Armii dowodzonej przez gen. Józefa Hallera, a do 16 VI w Biurze Wywiadowczym Naczelnego Dowództwa (ND) WP. Odkomenderowany na pierwszy kurs Wojennej Szkoły SG, ukończył go w końcu października t.r. i został kierownikiem wydziału IV (wschodniego) Oddziału II ND WP. Dn. 1 XII t.r. awansował do stopnia kapitana. W kwietniu 1920 otrzymał przydział do sztabu delegata naczelnego wodza na polsko-sowieckie pertraktacje pokojowe w Borysowie.
Dn. 18 IV t.r. został S. przydzielony do Sztabu Ścisłego Naczelnego Wodza na kierownika sekcji ofensywnej Oddziału II (wywiad i kontrwywiad wojskowy) podczas wyprawy kijowskiej. Od 2 V t.r. przez miesiąc był najpierw zastępcą szefa Oddziału II w tymże sztabie, a przez kolejny miesiąc szefem tegoż oddziału. W lipcu został kierownikiem wydziału IV Oddziału II SGND. W tymże miesiącu awansował do stopnia majora. Podczas bitwy warszawskiej (sierpień), a następnie bitwy nad Niemnem, był szefem Oddziału II Kwatery Głównej Naczelnego Wodza. Po zakończeniu wojny polsko-sowieckiej objął od 6 III 1921 kierownictwo Wydz. II Oddziału II SG. Jako szef tego wydziału wyjeżdżał w charakterze eksperta na konferencje rozbrojeniowe do Rewla i Rygi oraz Komisji Zgromadzenia Ligi Narodów do Genewy i Paryża. W listopadzie 1922 uczestniczył w grecko-tureckiej konferencji pokojowej w Lozannie.
Od 3 XI 1923 do 15 X 1924 S. był słuchaczem III kursu doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej (WSWoj.), po jej ukończeniu otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego (dyplomowanego). W r. 1924 miał już stopień podpułkownika (ze starszeństwem od 1 VII 1923). W t.r. S. współdziałał przy powołaniu organizacji polityczno-społecznej – Konfederacja Ludzi Pracy, której inicjatorami byli wolnomularze i osoby do nich zbliżone (L. Chajn zalicza również S-a do wolnomularzy). Dn. 2 XII t.r. został attaché wojskowym przy poselstwie polskim w Ankarze. Pełniąc tę funkcję, nawiązał z polecenia marszałka J. Piłsudskiego kontakty z przedstawicielami narodów Kaukazu ujarzmionych przez ZSRR. Na wspólnym zebraniu z nimi w Stambule w r. 1926 wystąpił z wnioskiem, aby wszcząć działanie na rzecz wyzwolenia tych narodów; akcję tę nazwał prometejską. Od października 1926 do 30 I 1929 zajmował stanowisko szefa Oddziału II Sztabu Głównego WP. Przeniesiony w stan nieczynny, przeszedł 1 II 1929 do służby w Min. Spraw Zagranicznych (MSZ). Od 1 III t.r. do 30 IV 1930 był radcą Ambasady RP w Paryżu (od 30 I 1930 mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym II kl. w IV stopniu służbowym). Od 1 V do 18 XII 1930 był szefem gabinetu Prezesa Rady Ministrów Walerego Sławka. W wyborach do Sejmu RP w r. 1930 kandydował z listy państwowej nr 1 (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem), mandat uzyskał, ale zrzekł się go i z dn. 1 I 1931 został w Dep. Polityczno-Ekonomicznym MSZ naczelnikiem Wydz. Wschodniego, a 1 II 1934 wicedyrektorem Dep. Politycznego. Ze stanowiska tego został z dn. 5 IX 1935 przeniesiony w stan nieczynny, a z dn. 31 III 1936 w stan spoczynku.
Po zabójstwie Tadeusza Hołówki (29 VIII 1931) objął patronat nad «zespołem prometejskim». Uczestniczył pod kierunkiem ministra spraw zagranicznych Józefa Becka w negocjacjach z ZSRR o pakt nieagresji podpisany 25 VII 1932, a także pełnił rolę pośrednika w rozmowach sowiecko-rumuńskich w Genewie. Pod pseud. Tomasz Krymski ogłosił wraz z Eugeniuszem Wiśniowskim (właściwe nazwisko Edmund Charaszkiewicz) artykuł pt. Racja stanu Polski na Wschodzie (w książce pt. „Pod znakiem odpowiedzialności i pracy”, W. 1933).
S. związany z tzw. grupą pułkowników, należał do ścisłej ekipy piłsudczykowskiej i był wtajemniczony w najważniejsze sprawy życia państwowego i decyzje personalne na najwyższym szczeblu. Premier Marian Zyndram-Kościałkowski proponował S-owi w swym gabinecie tekę ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego; spotkał się jednak z jego odmową. We wrześniu 1935 S. został wybrany z woj. tarnopolskiego (okręg wyborczy 63) na posła do Sejmu IV kadencji i objął w nim urząd wicemarszałka. W Sejmie współpracował ściśle z Walerym Sławkiem. W r. 1937, nie zgadzając się z polityką ekipy rządowej, odmówił przystąpienia do Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN). Jesienią 1938, po rozwiązaniu Sejmu IV kadencji, S. wycofał się z czynnego życia politycznego.
W kampanii wrześniowej 1939 r. S. został przedstawicielem Naczelnego Wodza przy MSZ. W czasie pobytu naczelnego wodza marsz. E. Rydza-Śmigłego i min. J. Becka w Brześciu nad Bugiem, w rozmowach z nimi wyrażał obawy, że Armia Czerwona wkroczy na terytorium Rzpltej. Dn. 17 IX przeszedł granicę rumuńską, towarzysząc min. Beckowi. Przewidywany jeszcze przed przejściem do Rumunii na organizatora podziemia zbrojnego w Polsce pod okupacją niemiecką, w pierwszych miesiącach pobytu w Rumunii S. stał na czele tajnej organizacji «K7» («Komitet siedmiu»), której celem miały być konspiracyjne działania w kraju; rozkazem gen. Kazimierza Sosnkowskiego «K7» został na początku lutego 1940 zlikwidowany. Podczas internowania Becka w Rumunii S. usiłował ułatwić mu wyjazd, a gdy to się nie powiodło, pozostał z nim aż do jego śmierci w czerwcu 1944. W listopadzie t.r. S. opuścił Rumunię. Dn. 5 XI 1944 przybył do Turcji wraz z gen. Tadeuszem Kasprzyckim i płk. Juliuszem Ulrychem w celu m.in. wybadania postawy Turcji wobec Polski i ZSRR oraz jej stosunku do aliantów. Pobyt S-a w Turcji trwał do 20 XI t.r. Następnie S. przyjechał do Egiptu i został przyjęty do Polskich Sił Zbrojnych. Na przełomie 1947 i 1948 r. przyjechał wraz z oddziałami WP na Środkowym Wschodzie do Wielkiej Brytanii. Był współzałożycielem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie (1947), a następnie długoletnim członkiem Rady tegoż Instytutu i redaktorem „Niepodległości” (1952–62). W r. 1947 wznowił działalność Ligi Niepodległości Polski; od r. 1957 był prezesem Rady Naczelnej tej organizacji. Z ramienia Ligi wchodził w 1. poł. l. pięćdziesiątych do Rady Jedności Narodowej. W r. 1949 założył polską grupę «Prometeusza», której przewodniczył. Należał do współzałożycieli Instytutu Wschodniego «Reduta» (1946) i Grupy Tow. Polsko-Ukraińskiego. Organizował wystawy w Ognisku Polskim w Londynie. W r. 1947 ogłosił w Jerozolimie biografię Pułkownik Walery Sławek, był też autorem szkicu biograficznego o J. Becku, a wraz z Władysławem Pobóg-Malinowskim opracował przypisy do uzupełnienia do wspomnień J. Becka pt. „Dernier rapport. Politique polonaise 1926–1939” (Paris 1951). Współpracował z „Wiadomościami” oraz „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza”.
Osobistym dramatem w życiu S-a stało się odbicie mu w r. 1935 narzeczonej, Heleny Kobylańskiej, przez Michała Mościckiego, wówczas ambasadora RP w Tokio. Rodziny potem S. już nie założył. Zmarł 26 VI 1971 w Londynie i został pochowany 7 VII t.r. na cmentarzu South Ealing. Był odznaczony m.in.: Orderem Wojennym Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Komandorią Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Walecznych 4-krotnie, francuską Legią Honorową i licznymi innymi orderami zagranicznymi.

Album – Skorowidz Senatu i Sejmu 1935–40 s. 89 (fot.), 95, 100, 161 (fot.); Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1994 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Zieleniewski, Sejm i Senat 1935–40 (fot.); Dziennik urzędowy MSZ RP, W. 1935 s. 151, W. 1936 s. 98; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, W. 1917; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; Rocznik służby zagranicznej RP, W. 1932 s. 50, 131, W. 1933 s. 70, 140, W. 1934 s. 72, 135, W. 1935 s. 16, 199; – Batowski H., Polska dyplomacja na obczyźnie, Kr. 1991; Chajn L., Polskie wolnomularstwo 1920–1938, W. 1984; Cisek J., Kalendarium działalności Józefa Piłsudskiego, Nowy Jork 1992; Czaykowski B., Sulik B., Polacy w W. Brytanii, Paryż 1961; Deruga A., Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Białorusi i Ukrainy (1918–1919), W. 1969; Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, W. 1988; Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Londyn 1986; Kulesza W.T., Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926–1935, Wr. 1985; Leczyk M., Polityka II Rzeczypospolitej wobec ZSRR w latach 1925–1934, W. 1976; Lipiński W., Proces pułkownika Barty, „Niepodległość” T. 3: 1931, T. 4: 1931; Literatura polska na obczyźnie 1940–1960, Londyn 1964–5 I–II; Micewski A., W cieniu marszałka Piłsudskiego, W. 1969; Mikulicz S., Prometeizm w polityce II Rzeczypospolitej, W. 1971; Nałęcz T., Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918, Wr. 1984; Nowakowski J. M., Walery Sławek 1879–1939. Zarys biografii politycznej, W. 1988; Podoski B., Śp. Pułkownik Tadeusz Schaetzel, „Niepodległość” (Londyn–Nowy Jork) T. 8: 1972 s. 178–82, 225–6; Werschler I., Tadeusz Hołówko, Życie i działalność, W. 1984; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, Pod red. P. Staweckiego, W. 1990; – Beck J., Ostatni raport, W. 1987; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1964 III; Gawroński J., Moja misja w Wiedniu 1932–1938, W. 1969; Günther W., Pióropusz i szpada. Wspomnienia ze służby zagranicznej, Paris 1963; Hoppe J., Wspomnienia, przyczynki, refleksje, Londyn 1972; Jędrzejewicz J., W służbie idei, Londyn 1972; Jędrzejewicz W., Wspomnienia…, Wr. 1993; Łaptos J., Dyplomaci II RP w świetle raportów Quai d’Orsay, W. 1993; Pobóg-Malinowski W., Na rumuńskim rozdrożu, „Kultura” 1948 nr 7 s. 127, nr 9–10 s. 145–8, 153, 156; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967; Sokolnicki M., Ankarski dziennik 1943–1946, Londyn 1965; Sosnkowski K., Myśl – praca – walka, Zebrał i oprac. S. Babiński, London 1988; [Szembek J.], Diariusz i teki Jana Szembeka, Londyn 1964–72 I–IV; tenże, Diariusz, wrzesień–grudzień 1939, W. 1989; Świtalski K., Diariusz 1919–1935, W. 1992 (fot.); Wasilewski T., Jeszcze o „Komitecie siedmiu”, „Kultura” 1948 nr 12 s. 117–18; Zabiełło S., Na posterunku we Francji, W. 1967; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1971 nr 156, 158, 162, 164; – CAW: Akta personalne S-a; – Informacje z Instytutu Józefa Piłsudskiego z Nowego Jorku przekazane przez Janusza Ciska.
Piotr Stawecki

 

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

Polska Organizacja Wojskowa, wojna z bolszewikami 1919-1920, Związek Walki Czynnej, Legiony Polskie, kampania wrześniowa 1939, Związek Strzelecki, Liga Niepodległości Polski, bitwa warszawska 1920, ojciec - prawnik, Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie, grupa pułkowników, Kurs Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, bitwa nad Niemnem 1920, dezercja z armii austro-węgierskiej, Okręg Generalny Lublin, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, wyprawa kijowska 1920, negocjacje z sowietami 1920, artyleria Legionów Polskich, czasopismo "Wiadomości" (Londyn), kampania karpacka 1914, gimnazjum w Brzeżanach, Gabinet Prezesa Rady Ministrów II RP, tworzenie wojska polskiego w Rosji, czasopismo "Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza", kampania besarabska 1915, ewakuacja do Rumunii 1939, Konfederacja Ludzi Pracy, politechnika w Grazu, walki pod Rafajłową 1914, sejm 1935, wstąpienie do powstającego Wojska Polskiego, układ z Sowietami o nieagresji 1932, Ognisko Polskie w Londynie, ojciec - publicysta, Departament Polityczno-Ekonomiczny MSZ II RP, obóz piłsudczykowski, Oddział II Naczelnego Dowództwa WP, placówki dyplomatyczne w Turcji, Instytut Wschodni "Reduta" w Londynie, Ambasada RP w Paryżu, organizowanie wystaw, praca inżyniera, nielegalne przekroczenie frontu w I wojnie światowej, walki nad Styrem i Stochodem 1915, tytuł oficera Sztabu Generalnego, nauczanie w szkole podchorążych, Politechnika we Lwowie, wybory do sejmu 1930, wywiad Wojska Polskiego, Wydział Wschodni MSZ, krąg Józefa Becka, działalność niepodległościowa pod zaborem austriackim, szkoła oficerów rezerwy (austriacka), Biuro Wywiadowcze Naczelnego Dowództwa WP, czasopismo "Niepodległość" (Londyn), cmentarz South Ealing w Londynie, Order Virtuti Militari (V kl.), Krzyż Niepodległości z Mieczami, Order Odrodzenia Polski (II RP, komandoria), Krzyż Walecznych x4, Legia Honorowa (francuska), ordery zagraniczne, brak rodziny (osoby zm. od 1951)
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tadeusz Leon Józef Zawadzki

1921-01-24 - 1943-08-20
harcmistrz
 

Władysław Hasior

1928-05-14 - 1999-07-14
rzeźbiarz
 

Stanisław Miłaszewski

1886-04-28 - 1944-08-10
dramatopisarz
 

Stanisław Popławski

1902-04-22 - 1973-08-10
poseł na Sejm PRL
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Karol Skarżyński

1875-01-06 - 1957-03-09
wiolonczelista
 

Aristodemo Sillich

1852-01-22 - 1943
śpiewak
 

Stanisław Walenty Strugarek

1911-03-21 - 1965-11-21
pisarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.