W pierwszej dekadzie sierpnia 1920 r., w związku z postępami ofensywy sowieckich wojsk Frontu Zachodniego, nastąpiła reorganizacja systemu dowodzenia Wojska Polskiego. Na podstawie rozkazu Naczelnego Wodza do przegrupowania nr 8358/III z 6 sierpnia 1920 r. w składzie polskiego Frontu Północnego dowodzonego przez gen. Józefa Hallera została utworzona 5. Armia. Dowództwo tego związku operacyjnego objął gen. Władysław Sikorski. Zadaniem 5. Armii – stanowiącej lewoskrzydłowy związek operacyjny całego frontu, rozciągającego się od Karpat przez przedpola Lwowa, Lubelszczyznę, Mazowsze aż do granicy z Prusami Wschodnimi – było prowadzenie działań obronnych od Pułtuska do granicy polsko-niemieckiej oraz utrzymanie przepraw przez Narew i Orzyc.

W skład 5. Armii weszły: 9. Dywizja Piechoty, 17. Dywizja Piechoty, 18. Dywizja Piechoty, 22. Dywizja Ochotnicza, Brygada Syberyjska oraz VIII Brygada Jazdy, a także załoga twierdzy Modlin oraz formowane doraźnie oddziały osłaniające linię Wisły od Modlina do Torunia, które tworzyły Grupę Dolnej Wisły.

Wykorzystując VIII Brygadę Jazdy rozkazem Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z 11 sierpnia 1920 r. powołano do życia Dywizję Jazdy, która w rozkazach 5. Armii określana była jako Dywizja Jazdy gen. Karnickiego. Dywizja ta była jednostką improwizowaną, utworzoną na potrzeby wykonania konkretnego zadania w ramach działań 5. Armii. Jej dowódcą został gen. Aleksander Karnicki wywodzący się z byłej armii rosyjskiej, pierwszy Generalny Inspektor Jazdy, następnie dowódca grupy wojsk swego imienia w wojnie polsko-ukraińskiej, a później szef misji wojskowej przez armii „białych” Rosjan gen. Denikina. Generał Karnicki krótko dowodził tą dywizją, bowiem rozkaz dowództwa Frontu Północnego z 14 sierpnia 1920 r. wyznaczał na stanowisko dowódcy tej dywizji płk. Gustawa Orlicz-Dreszera. W praktyce dywizja zaczęła funkcjonować dopiero 17 sierpnia 1920 r. w czasie walk pod Płońskiem jako Dywizja Jazdy płk. Orlicz-Dreszera bądź jako Północna Dywizja Jazdy i wówczas zapisała się złotymi zgłoskami w księdze wojennej chwały kawalerii polskiej skutecznie prowadząc działania opóźniające w rejonie Płońska, gdzie w celu uniemożliwienia połączenia się sowieckich dywizji, była zmuszona do walki z odwróconym frontem.

Zanim do tego doszło na północnym Mazowszu prowadziła działania VIII Brygada Jazdy, sformowana na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych z 22 lipca 1920 r. W skład brygady weszły: 2. Pułk Ułanów Grochowskich, 108. Pułk Ułanów (Rezerwowy), 203. Pułk Ułanów (Ochotniczy) oraz 8. dywizjon artylerii konnej. Najmłodszym pułkiem brygady był formowany w ostatniej dekadzie lipca 1920 r. w Kaliszu 203. Ochotniczy Pułk Ułanów, dowodzony przez mjr. Zygmunta Podhorskiego.

W czasie przejazdu transportów kolejowych wiozących pułk do Warszawy zostały one skierowane do Mławy, lecz ostatecznie wyładowały się 7 sierpnia 1920 r. w Ciechanowie, a następnie wzięły udział w walkach w obronie rejonu Ciechanowa w dniach 7–10 sierpnia 1920 r. Między innymi 8 sierpnia 1920 r. opóźniał działania przeciwnika na kierunku Przasnysz – Ciechanów, a 10 sierpnia 1920 r. wziął udział w natarciu VIII Brygady Jazdy na Ciechanów wzmocnionym dwoma pociągami pancernymi i kompanią piechoty prowadzonym z kierunku południowego. Niestety natarcie to nie osiągnęło zakładanych celów ze względu na brak odpowiedniej koordynacji i synchronizacji działań ze strony gen. Karnickiego.

13 sierpnia 1920 r. została utworzona Grupa Operacyjna gen. Krajowskiego, w której skład weszła 18. Dywizja Piechoty dowodzona przez gen. Franciszka Krajowskiego oraz VIII Brygada Jazdy pod dowództwem gen. Karnickiego. Grupa Operacyjna gen. Krajowskiego otrzymała zadanie ubezpieczenia lewego skrzydła polskiej 5. Armii. Zadanie to miała wykonać w sposób zaczepny. W pierwszej kolejności odrzucając siły przeciwnika na Płońsk, a następnie wykonując uderzenie na Ciechanów.

14 sierpnia 1920 r. 18. Dywizja Piechoty wyruszyła z Płońska na Raciąż nie napotykając przeciwnika. Okazało się bowiem, że Grupa Operacyjna gen. Krajowskiego weszła w lukę w ugrupowaniu sowieckiego Frontu Zachodniego. Była to luka pomiędzy IV Armią a XV Armią. W tym położeniu gen. Krajowski zdecydował się wykorzystać tę szansę i uderzyć na prawe skrzydło sowieckiej XV Armii. Przerwał działania prowadzone w kierunku północnym i skierował swoją dywizję w rejon Sochocin, Ojrzeń. Zadanie ubezpieczenia tych działań od północy otrzymała 8. Brygada Jazdy, która miała zrealizować to zadanie poprzez opanowanie i utrzymanie rejonu Ciechanowa.

W tym czasie VIII Brygada Jazdy gen. Karnickiego składała się z 2. Pułku Ułanów Grochowskich, 108. Pułku Ułanów (Rezerwowego) (tylko dwa szwadrony), 203. Pułku Ułanów (Ochotniczego) (tylko dwa szwadrony), kombinowanego szwadronu konnego, kompanii szturmowej oraz dwóch baterii artylerii konnej. Ogółem stan brygady to około 1000 szabel, 8 dział i 14 karabinów maszynowych.

Brygada pod Glinojeckiem rozbiła pododdziały sztabowe sowieckiej 18. i 54. Dywizji Strzeleckiej. Następnie osiągnęła rejon miejscowości Młock, skąd wyruszyła wieczorem 14 sierpnia 1920 r. przez Chotum i Pawłowo, obchodząc Ciechanów od zachodu i północy, opanowała około godz. 8.00 rejon Przedwojewo, Opinogóra. Wówczas 203. Ochotniczy Pułk Ułanów otrzymał zadanie opanowania północno-wschodniego skraju Ciechanowa. Pułk wykonał zadanie, opanowując koszary leżące na skraju miasta, a następnie cukrownię oraz stację kolejową. Miasto opanowano niemalże bez oporu ze strony przeciwnika, w pełni osiągając efekt zaskoczenia. W trakcie tych walk natrafiono na sztab polowy sowieckiej IV Armii wraz z radiostacją, która została zniszczona. Dowódca sowieckiej IV Armii Aleksandr Szuwajew uciekł samochodem do Mławy, natomiast większość jego sztabu wycofała się w kierunku na Ostrołękę. Brak radiostacji uniemożliwił odebranie rozkazu dowódcy sowieckiego Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego z 16 sierpnia 1920 r. nakazującego temu związkowi operacyjnemu uderzyć na lewe skrzydło polskiej 5. Armii walczącej nad Wkrą. W dalszym etapie działań zniszczenie radiostacji zaważyło na losach sowieckiej IV Armii, która nic nie wiedząc o polskiej kontrofensywie znad Wieprza, kontynuowała działania w kierunku przepraw na dolnej Wiśle i dopiero 20 sierpnia 1920 r. rozpoczęła spóźniony odwrót. W ten sposób 203. Ochotniczy Pułk Ułanów dowodzony przez mjr. Zygmunta Podhorskiego przyczynił się do klęski sowieckiej IV Armii, bowiem pozbawił jej dowództwo możliwości odbierania i przekazywania rozkazów dowództwa sowieckiego Frontu Zachodniego na przeciąg kilku dni – dni w których rozstrzygnęły się losy Bitwy Warszawskiej.

Ponownie Ciechanów stał się areną walk 19 sierpnia 1920 r., gdy jednostki sowieckiej IV i XV Armii rozpoczęły odwrót. Wówczas w mieście doszło do walk z oddziałami polskiej 22. Dywizji Ochotniczej.

płk dr hab. prof. Akademii Obrony Narodowej Juliusz S. Tym