Audycja Polskiego Radia z 2009 roku, opublikowana na stronie Ninateka.pl.  

Światowa opinia publiczna jest skupiona na inwazji Związku Radzieckiego na Finlandię, która nastąpiła pod koniec listopada i dla agresora skończyła się kompromitacją. Skłonności imperialne Związku Sowieckiego staja się widoczne. Grudzień, według profesora Habielskiego, był wyjątkowo smutnym miesiącem zarówno dla podsumowań indywidualnych, jak i pytań: co się stało z Polską?

„W grudniu 1939 roku o samej literaturze nie ma sensu mówić” – stwierdza profesor Piotr Śliwiński. Warto natomiast powiedzieć o instytucjach życia literackiego. 1 grudnia w Paryżu powstał Polski Uniwersytet na Obczyźnie, którego inicjatorem jest profesor Oskar Halecki. 20 grudnia w Londynie otwarto Polski Ośrodek Naukowy. Natomiast w celu koordynacji tajnego nauczania założono w okupowanej Polsce Towarzystwo Oświaty Niepodległościowej (Tajna Organizacja Nauczycielska TON).

Władze niemieckie dokonują eksmisji Janusza Osterwy z mieszkania w Warszawie. Ten jednak próbuje niezłomnie utrzymywać dzieło swojego życia – Redutę. Represje coraz silniej uderzają w polskie środowisko teatralne. Jeden z największych polskich aktorów XX wieku, Józef Węgrzyn, zostaje aresztowany za rolę Hitlera w spektaklu Genewa G.B. Shawa. Więzienie go złamało. Węgrzyn występował potem w jawnych teatrzykach, ale jak mówi Tomasz Mościcki – trudno byłoby go za to potępiać, zważywszy, co przeszedł na początku wojny. Ludwik Sempoliński okupację spędził pod pseudonimem Kierski. W Teatrze Polskim Szyfman stworzył placówkę handlową Bazar, w której sprzedawali najwybitniejsi przedstawiciele polskiego życia kulturalnego – książki, wyroby rękodzieła artystycznego. Nowy Kurier Warszawski publikuje pierwsze listy artystów żydowskiego pochodzenia, przeznaczonych wkrótce do eksterminacji. Rozpędu zaczyna nabierać emigracyjne życie teatralne.

Rafał Habielski (ur. 1957) jest profesorem nauk humanistycznych i historykiem Instytutu Badań Literackich PAN oraz Instytutu Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego. Prowadzi ze studentami zajęcia z historii Polski XX wieku i historii prasy. Specjalizuje się w dziejach polskiej emigracji po drugiej wojnie światowej.

Tomasz Mościcki (ur. 1965) jest krytykiem teatralnym i dziennikarzem. Ukończył Wydział Wiedzy o Teatrze warszawskiej PWST. Od 1990 roku związany z Polskim Radiem. Zajmuje się również fotografią. Jako członek ZPAF otrzymał w 2009 roku od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego odznakę honorową „Zasłużonego dla Kultury Polskiej”.

Piotr Śliwiński (ur. 1962) jest krytykiem literackim, specjalizuje się w polskiej poezji współczesnej. Jest autorem wielu artykułów i książek krytycznoliterackich (m.in. Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnejŚwiat na brudno. Szkice o poezji i krytyce, 2007) oraz współautorem Literatury polskiej XX wieku (z Anną Legeżyńską i Bogumiłą Kaniewską), Literatury polskiej 1976-1998 (razem z Przemysławem Czaplińskim) i Poezji polskiej po 1968 roku (razem z Anną Legeżyńską). Od 2006 przewodniczy jury Nagrody Literackiej Gdynia.

 

"Rok 1939. Historia i literatura" to cykl audycji zrealizowanych przez Polskie Radio, w których o wydarzeniach politycznych w 1939 roku opowiada profesor Rafał Habielski, o życiu teatralnym krytyk Tomasz Mościcki, a o tym, co działo się w środowisku literackim mówi profesor Piotr Śliwiński. Ich wypowiedzi przeplatają się z fragmentami kalendarium pochodzącego z Almanachu 1939 wydanego przez Muzeum Powstania Warszawskiego.