INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Romer Adam (ok. 1566–1618), humanista, teolog, profesor Uniw. Krak., proboszcz kościoła Św. Mikołaja. Ur. w Stężycy n. Wieprzem jako syn Wawrzyńca, podobno z zawodu flisaka, nazywał się właściwie Rymarczyk (Rymarz) i pochodził z licznie rozrodzonej w tej miejscowości rodziny mieszczańskiej, która współcześnie wydała kilku profesorów Uniw. Krak., m. in. wybitnego kanonistę i rektora Zygmunta ze Stężycy (zm. 1582), zapewne krewnego, bowiem R. otrzymał od niego w testamencie 17 złp.

Studia uniwersyteckie R. rozpoczął w półr. zim. 1577/8 i już jako bakałarz (1583) w tematyce kursowych wykładów (1583/4–1584/5) dał wyraz swoim humanistycznym zainteresowaniom, objaśniając m. in. wierszowane epigramaty Klemensa Janickiego „Vitae regum Polonorum” oraz „Komedie” Terencjusza. Również po promocji magisterskiej (1585) zarówno jako docent extraneus (1585–7), jak i kolega mniejszy (od 10 VIII 1588) komentował głównie autorów klasycznych, m. in. mowy Cycerona oraz utwory poetyckie Horacego i Wergiliusza. W r. 1588 został wyznaczony na nauczyciela gramatyki w świeżo otwartych «szkołach prywatnych» (późniejszym Kolegium Nowodworskiego), dla których w r. 1590 wydał u Macieja Wirzbięty pierwszy podręcznik gramatyki łacińskiej (używany w wykładach bakałarskich jeszcze w XVII w.) De ratione recte eleganterque scribendi ac loquendi libri tres, dedykowany wojewodzicowi lubelskiemu Janowi Zebrzydowskiemu, którego był prawdopodobnie preceptorem. W r. 1593 ogłosił zwięzły zarys teorii wymowy (De informando oratore libri tres) z interesującą przedmową, w której przedstawił wychowawcze cele i zadania nauczania retoryki jako środka do kształcenia charakteru i poszerzania ogólnej wiedzy. Podręcznik, opracowany w r. 1592 w gościnie u archidiakona i oficjała krakowskiego Stanisława Krasińskiego w Pabianicach, dokąd R. schronił się przed zarazą w drodze powrotnej z Warszawy (gdzie bawił zapewne jako delegat Uniwersytetu) mimo swego elementarnego charakteru również wszedł do programu nauczania Wydz. Filozoficznego, objaśniony m. in. w r. 1634 głównie przez młodszych magistrów.

Utalentowany latynista i dobry znawca greczyzny, «wytworny w mowie i biegły w badaniu starożytności» (Sz. Starowolski), mimo że po r. 1591 – być może w związku z rozpoczęciem studiów teologicznych – komentował już wyłącznie (od 1593/4) traktaty arystotelesowskie, nie porzucił R. dawnych zamiłowań humanistycznych, które od końca XVI w. w coraz większym stopniu łączył z gorszącą otoczenie niezależnością sądów i uległością wobec czynników kościelnych. Postawie takiej dał wyraz w ogłoszonej w r. 1592 mowie powitalnej na ingres bpa krakowskiego Jerzego Radziwiłła Columna in felicem atque expectatum ingressum in episcopatum Cracoviensem…, w której deklarując się jako zdecydowany przeciwnik różnowierstwa, zachęcał nowo mianowanego zwierzchnika diecezji do wytępienia zastarzałej i niegodziwej «zarazy heretyckiej» i jednocześnie apelował o roztoczenie opieki nad Uniw. Krak. W świetle późniejszych wystąpień R-a mogło to wezwanie oznaczać zachętę Radziwiłła do przeprowadzenia reformy uczelni, jak wiadomo zakończonej w r. 1599 niepowodzeniem wskutek oporu starszyzny uniwersyteckiej. Tymczasem w półr. zim. 1598/9 przeszedł R. z Wydz. Filozoficznego – którego dziekanat piastował w l. 1592 i 1596/7 – na Wydz. Teologiczny, otrzymując zapewne w tym samym czasie (ok. 1595) stanowisko kaznodziei w Kolegiacie Wszystkich Świętych, przed r. 1602 kanonię Kolegiaty Św. Floriana wreszcie w r. 1609 probostwo kościoła Św. Mikołaja.

Od r. 1602 R. występuje w źródłach jako bakałarz teologii, głównie w częstych procesach, które znamionowały jego krytyczną postawę wobec stosunków uniwersyteckich (m. in. w procesie o zniesławienie dobrego imienia Uniwersytetu w r. 1603 żądał ustąpienia z katedry Walentego Fontanusa z powodu zawartego małżeństwa). Narastające nieporozumienia osiągnęły swój punkt kulminacyjny po ogłoszeniu przez R-a w r. 1610 wyboru 10 mów Cycerona (,,M. Tullii Ciceronis orationes”) z własnym komentarzem i obszerną przedmową skierowaną do bpa krakowskiego Piotra Tylickiego, w której nie tylko zachęcał go do podjęcia w r. 1608 reformy uczelni, ale poddał zjadliwej krytyce panujące w niej stosunki, w szczególności nieuctwo i zaniedbanie obowiązków przez profesorów, którzy tylko pozornie pracują na przypadkowo uzyskanych katedrach, zajęci wyłącznie pilnowaniem swoich beneficjów, dziesięcin, gruntów, podróżami i sprawami sądowymi. Pozwany 12 V 1610 przed sąd rektorski i oskarżony o to, że w wydanym bez wiedzy i zgody Uniwersytetu druku «ad instar pasquilli» ośmielił się oczernić «kondycje, stan i obyczaje» profesorów oraz poniżyć dobre imię uczelni został R. skazany na pozbawienie katedry i wykluczenie z grona profesorskiego, samą zaś książkę polecono wycofać z obiegu i usunąć z niej przedmowę. Ufny w poparcie Tylickiego, którego był niewątpliwie głównym doradcą i poplecznikiem, oświadczył, że jego krytyka dotyczyła tylko części profesorów i miała pomóc w zamierzonym przez bpa dziele reformy, zresztą sam jako duchowny i prepozyt sprawujący opiekę duszpasterską nie uznaje w tej sprawie jurysdykcji uniwersyteckiej. Surowy wyrok nie zrobił zresztą na nim chyba większego wrażenia, skoro wkrótce potem wyjechał do Włoch wpisując się w jesieni 1610 do albumu nacji polskiej w Padwie, skąd wyruszył do Rzymu, gdzie miał uzyskać doktorat teologii, choć z takim tytułem w późniejszych źródłach nie występuje. Po powrocie (1611), jak łatwo było przewidzieć, w postępowaniu apelacyjnym został przez sąd biskupi oczyszczony z zarzutów, przywrócony do praw i obowiązków członka Uniwersytetu, a wyrok rektorski unieważniono. Resztę życia spędził R. w osamotnieniu na probostwie Św. Mikołaja, pracując, wg Marcina Radymińskiego, nad traktatami teologicznymi (niedochowane), których wydaniu miały mu ponoć przeszkodzić przewlekłe procesy o zatrzymane dochody prepozytury i czynsze dla szpitala Św. Mikołaja. Mimo rozdźwięków, jakie go po r. 1610 poróżniły z Uniwersytetem nie zapomniał o swej macierzystej uczelni, ustanawiając w testamencie fundację stypendialną (borkarny) dla czterech studentów pochodzących ze Stężycy oraz zapis na altarię i aniwersarz w kościele Św. Mikołaja. Zapisał ponadto Kolegium Większemu dwa nabyte w r. 1607 domy przy ul. Św. Anny (w r. 1643 powstało na ich miejscu Kolegium Nowodworskiego) z obciążeniem na rzecz kościoła i szkoły parafialnej Św. Anny oraz wikariuszów św. Mikołaja. Zmarł w Krakowie 13 II 1618.

 

Estreicher; Nowy Korbut; Enc. Org.; Hist. nauki pol., VI; – Barycz, Hist. UJ; tenże, Historia Szkół Nowodworskich, Kr. 1939–47 s. 28, 38–41, 104, 138; Bieńkowski T., Działalność naukowa Adama Romera ze Stężycy teoretyka wymowy i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 13: 1968 s. 13–21; Dzikowska F., Dzieje kościoła św. Mikołaja na Wesołej, „Roczn. Krak.” T. 30: 1938 s. 148; Sołtykowicz J., O stanie Akademii Krakowskiej, Kr. 1810 s. 52, 393–8; – Album stud. Univ. Crac., III 109; Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I; Michalewicz J., Michalewicz M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae in saeculis XV–XVIII, T. 1. Pars. 1, Kr. 1978; Statuta nec non liber promotionum; Starowolski Sz., Laudatio Almae Academiae Cracoviensis, Kr. 1639 s. 31–2; – Arch. UJ: rkp. 15 s. 43–44, rkp. 18 s. 45–47, 236, 257, 299, 339–340, 344–345, 371–372, 467, 589, 606, rkp. 32 s. 35–36, rkp. 64 s. 60, 104–105, rkp. 153, 208 s. 181; B. Jag.: rkp. 220, 225, 232.

Leszek Hajdukiewicz

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Zygmunt III (Waza)

1566-06-20 - 1632-04-30
król Polski
 

Jan Wężyk

1575 - 1638-05-27
prymas Polski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.