INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Adolf Pieńkowski     

Adolf Pieńkowski  

 
 
1835-12-29 - 1867-05-30
Biogram został opublikowany w 1981 r. w XXVI tomie Polskiego Słownika Biograficznego

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Pieńkowski Adolf (1835–1867), nauczyciel, naczelnik wydziału policji Rządu Narodowego. Ur. 29 XII w Guzówce w pow. krasnystawskim, w zubożałej rodzinie szlacheckiej, był synem Jana, oficjalisty ordynacji zamojskiej, a następnie komisarza policji warszawskiej, i Franciszki ze Śliwickich, bratem Karola (zob.). Ukończył gimnazjum realne w Warszawie, po czym studiował jako stypendysta na uniwersytetach w Moskwie i Petersburgu. W r. 1859 wrócił do Warszawy jako kandydat nauk matematycznych i został nauczycielem chemii w tym samym gimnazjum realnym. Na uczelniach w Rosji miał kontakt z kółkami «czerwonych», natomiast po studiach w Warszawie zbliżył się do «millenerów». W początku kwietnia 1861 starał się przeciwdziałać potęgowaniu się manifestacji narodowych. W r. 1862 spędził pół roku we Francji, «wysłany – jak twierdził – kosztem kraju za granicę dla zwiedzenia rozmaitych naukowych zakładów». Od jesieni t.r. był nauczycielem «chemii, fizyki i technologii» w gimnazjum w Pińczowie. W lutym 1863 przechylił się na stronę powstania i zajmował się zaopatrzeniem oddziału Mariana Langiewicza w czasie jego przemarszu przez pow. stopnicki. W końcu marca został szefem biura i czasowym zastępcą swego przyjaciela Władysława Gołemberskiego, naczelnika cywilnego woj. krakowskiego. Zajmował się w Kieleckiem formowaniem oddziałów, w szczególności oddziału Zygmunta Chmieleńskiego. W połowie lipca wezwany do Warszawy, został wyprawiony z poufną misją do Krakowa dla omówienia z Leonem Królikowskim projektu utworzenia polskiej marynarki wojennej. W połowie sierpnia Rząd Narodowy (RN) powierzył mu zorganizowanie wydziału policji, który miał scentralizować wszystkie czynne w Warszawie policyjne agendy powstańcze, uniezależniając je od organizacji miejskiej. W tym charakterze P. osłaniać miał RN Karola Majewskiego przed zamachami ze strony «czerwonych». Gdy doszli oni do władzy w tzw. rządzie wrześniowym, P. usiłował się im przeciwstawić, ale dymisjonowany i zagrożony wyrokiem śmierci, wyjechał do Pińczowa. W połowie listopada Romuald Traugutt wezwał go ponownie do Warszawy i zlecił mu wznowienie zlikwidowanego przez «czerwonych» wydziału policji. P. uzyskał wówczas przeniesienie służbowe na nauczyciela II Gimnazjum w stolicy Królestwa, lecz został tu na krótko aresztowany. P. należał do bliskiego kręgu współpracowników Traugutta. We wrześniu wydawał „Rozporządzenia Wydziału Policji”; od 10 XII „Rozporządzenia i Wiadomości Policji Narodowej”. Cała jego ówczesna działalność nastawiona była na paraliżowanie działalności «czerwonych». Zagrożony dekonspiracją w ostatnich dniach stycznia 1864, na skutek aresztowania swego sekretarza Emila Laubera, zbiegł 4 II. Od marca pełnił w Paryżu różne funkcje już raczej fikcyjne: naczelnika policji przy Adamie Sapieże, komisarzu RN na Francję i Anglię, następnie komisarza rządowego przy Izbie Obrachunkowej. We wrześniu RN zwolnił go z tego ostatniego stanowiska na wniosek Jana Kurzyny. P. spisał wówczas, jak się wydaje, na żądanie policji francuskiej (pod datą 18 IX 1864 i bardzo złą francuszczyzną) zwięzłą, ale dość cenną relację o swym udziale w powstaniu (Notes sur l’insurrection de 1863, ogłoszoną w tłumaczeniu polskim w: S. Kieniewicz, „Spiskowcy i partyzanci 1863 roku”, W. 1967 s. 13–110).

P. spędził czas jakiś w Gandawie, gdzie podobno «pracował nad nowym sposobem przechowywania mięsa. …wynalazku jednak swego ostatecznie wykończyć nie mógł». W Paryżu należał do założycieli i zarządu Tow. Literacko-Naukowego, zasilał jego „Pismo Zbiorowe” artykułami o «naukach przyrodzonych», miewał popularne odczyty z zakresu chemii dla emigracyjnej młodzieży, prowadził lekcje w Szkole Wieczornej założonej w r. 1865 przez Stowarzyszenie Kapłanów Polskich. Był członkiem Zjednoczenia Emigracji Polskiej (ZEP); w wyborach do Komitetu Reprezentacyjnego (1866) uzyskał tylko 18 głosów. Był także informatorem Prefektury Policji w Paryżu. Parę dochowanych jego donosów o aktywności ZEP nie mogło, jak się wydaje, tej organizacji zaszkodzić. Nie da się określić, czy P. poniżył się do tej funkcji pod przymusem, czy też dla zarobku «przy częstej walce z niedostatkiem», jak pisał przychylny mu Zygmunt Miłkowski, który słyszał też o teoretycznych zainteresowaniach P-ego kryminalistyką, nad którą pono pracował. P. zmarł w Paryżu 30 V 1867, pochowany został na cmentarzu w Montmartre. Rodziny nie założył.

 

Fot. w: Polska, jej dzieje i kultura, [W. 1927] III 423; – Nowolecki, Pamiątka dla rodzin pol., Dod. s. 48–9; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966 s. 61, 81, 443; Borowski A., Organizacja warszawskiej policji narodowej wykonawczej w l. 1863–1864, „Gaz. Admin. i Policji Państw.” 1931 nr 20; Dubiecki M., Romuald Traugutt, P. 1924 s. 79, 102, 139; Jabłoński H., Aleksander Waszkowski, W. 1937; Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1972; Maliszewski E., Organizacja powstania styczniowego, W. 1925; [Przyborowski W.], Dzieje r. 1863, Kr. 1919 V 61–3, 83; Ramotowska F., Rząd Narodowy Polski w l. 1863–1864, W. 1978; – Awejde, Zeznania; Baranowski I., Pamiętniki, P. 1923; [Bałaszewicz J. A.] Potocki A., Raporty szpiega, W. 1973; Dokumenty Komitetu Centralnego Narodowego i Rządu Narodowego 1862–1864, Wr. 1968; Dokumenty Wydziału Wojny Rządu Narodowego 1863–1864, Wr. 1973; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1925 II; Miłkowski Z., Dwaj bracia, „Kur. Warsz.” 1888 nr 1; Mówią ludzie 1863 r., Londyn 1963; Polska działalność dyplomatyczna 1863–1864. Zbiór dokumentów pod red. A. Lewaka, W. 1937 I; Proces R. Traugutta, I–III; Zbiór zeznań; – „Głos Wolny” 1866 nr 97 s. 392, nr 106 s. 429, nr 126 s. 510, 1867 nr 143 s. 578; „Niepodległość” 1867 nr 34; „Ognisko” Z. 1 s. 40; „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1867 s. 366–7; „Rzplta Pol.” 1869 nr 5 s. 40; „Wiara” 1866 sierpień s. 42; – B. Pol. w Paryżu: Muz. Mickiewicza, rkp. 1055, 1106, 1109.

Stefan Kieniewicz

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Aleksander Gierymski

1850-01-30 - 1901-03-08
malarz
 

(Henryk) Oskar Kolberg

1814-02-22 - 1890-06-03
etnograf
 

Władysław Ludwik Anczyc

1823-12-12 - 1883-07-28
pisarz
 

Karol Gilewski

1832 - 1871
lekarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Telesfor Otmianowski

1850-12-08 - 1939-01-15
kupiec nasienny
 

Józef Karol Latour

1853-05-29 - 1933-05-04
generał dywizji WP
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.