Moszczeński Alfons (1816–1890), działacz niepodległościowy i społeczny w Poznańskiem. Ur. w Rzeczycy koło Kruszwicy, był synem Floriana (1783–1851), kapitana WP, właściciela Rzeczycy, i Adaminy z Bielskich. Naukę rozpoczął w kolegium pijarów w Płocku. W r. 1830 potajemnie opuścił szkołę i starał się w Warszawie o przyjęcie do wojska. Z powodu małoletności odstawiony został do domu. Po r. 1831 ukończył gimnazjum w Toruniu i przez kilka lat odbywał służbę w wojsku pruskim, które opuścił w stopniu oficerskim. Następnie osiadł na roli i dzierżawił najpierw Sosnowicę (w Król. Pol.), a następnie Karsk (w Inowrocławskiem, w W. Ks. Pozn.), własność ojca. Przed r. 1846 związany był z działalnością konspiracyjną Centralizacji Poznańskiej. W r. 1846 został aresztowany pod zarzutem czynnego udziału w przygotowywaniu powstania. Osadzony w Moabicie, w procesie berlińskim 2 XII 1847 skazany został na 8 lat fortecy, utratę szlachectwa i stopnia oficerskiego. Uwolniony z więzienia w czasie rewolucji berlińskiej 1848 r., wrócił w Poznańskie i wziął czynny udział w działalności Komitetu Narodowego w Inowrocławiu. Zajmował się sprawami rekwizycji i był komendantem miasta Inowrocławia. Po upadku powstania osiadł na roli i po śmierci ojca odziedziczył dobra Rzeczyca. W okresie powstania styczniowego wziął czynny udział, wraz z drugą żoną, w organizowaniu pomocy dla oddziałów walczących w Królestwie, a dwór w Rzeczycy stał się punktem przerzutowym ochotników i materiałów wojennych. Po upadku powstania został w czasie pobytu we Włocławku aresztowany przez władze rosyjskie i uwięziony na Pawiaku w Warszawie. Po licznych interwencjach został zwolniony z zakazem przebywania w obrębie cesarstwa rosyjskiego.
Po r. 1865 M. był czynnym działaczem Tow. Rolniczego w Inowrocławiu, w którym pełnił funkcje prezesa, był członkiem ściślejszego komitetu Ziemstwa Kredytowego w Poznaniu. W r. 1867 założył na terenie powiatu inowrocławskiego pierwsze kółka rolnicze w Łojewie (3 XI) i Chełmcach, którego był wieloletnim prezesem. W l. 1869–83 był aktywnym członkiem Tow. Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim w Toruniu, a w l. 1869–75 zasiadał w jego zarządzie. Interesował się sprawami kultury, m. in. przyczynił się do zabezpieczenia tzw. Mysiej Wieży w Kruszwicy. Zmarł 15 IV 1890 w Rzeczycy i tam został pochowany w kaplicy ufundowanej przez siebie.
W r. 1851 zawarł związek małżeński z Emilią Wierusz-Walknowską (zm. 1856), a w r. 1859 powtórny związek z Eufemią Krukowską. Zostawił syna Jana Bernarda, chemika, i córki: Izabelę (zob.), Zofię, żonę Józefa Bielickiego, i Cecylię.
Wojtkowski, Bibliogr. historii Wpol.; W. Enc. Ilustr.; Uruski, XI 309; Żychliński, XIX 347–8; – Jakóbczyk W., Patron Jackowski, P. 1938 s. 61, 149; tenże, Studia nad dziejami Wielkopolski w XIX w., P. 1959 II 93–4; Karwowski, Hist. W. Ks. Pozn., I 347–8; Kozłowski J., Wiosna Ludów w powiecie inowrocławskim, „Ziemia Kujawska” T. 3: 1971 s. 23, 30–1; Kroczakowa S., Towarzystwo Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim w Toruniu, „Prace Kom. Hist. Bydgoskiego Tow. Nauk.” T. 6: 1969 s. 76–7, 79; – Akta i czynności Polaków oskarżonych w r. 1847 o zbrodnię stanu, Berlin 1847 II 131–2; – „Tyg. Ilustr.” 1919 nr 17 (wspomnienie pośmiertne żony Eufemii oraz jej fot.).
Andrzej Wędzki