INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Franciszek Józef Przewoski h. Trąby  

 
 
Biogram został opublikowany w 1986 r. w XXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Przewoski (Przewozki, Przeworski, Przewuski) Franciszek Józef h. Trąby (1629–1701), profesor i rektor Uniw. Krak. Ur. w Przewozkach koło Sokołowa na Podlasiu, był synem Szymona.

P. studiował w Uniw. Krak. i uzyskał w półr. letn. 1650 tytuł bakałarza, a w 2 lata później magistra sztuk wyzwolonych. Jako docent bezpłatny wykładał na Wydziale Filozoficznym w l. 1652–4 arytmetykę i filozofię, jednocześnie pełniąc obowiązki seniora Szkoły Wszystkich Świętych w Krakowie. W lipcu 1654 został oddelegowany przez władze uniwersyteckie do kolonii akademickiej w Poznaniu (Akad. Lubrańskiego) dla prowadzenia kursu filozofii. O jego losach w okresie najazdu szwedzkiego brak wiadomości. Latem 1661 powrócił do zajęć uniwersyteckich; komentował w tym czasie najczęściej dzieła Arystotelesa i traktaty Alberta Wielkiego. Powołany do Kolegium Mniejszego 11 IX 1663, przedstawił wkrótce rozprawkę Quaestio logica de ente rationis (Kr. 1663). W dn. 13 III 1665, już jako profesor «Cursus Vladislaviani», został członkiem Kolegium Większego. W kilka miesięcy później uzyskał tytuł profesora królewskiego i 2 IV r.n. objął zajęcia z hebraistyki, którą wykładał obok filozofii przez kolejne 10 lat. Obrany w półr. letn. 1665 na dziekana Wydziału Filozoficznego (funkcję tę pełnił jeszcze w półr. zim. 1665/6, 1668/9 i 1671/2), od jesieni t.r. sprawował nadto obowiązki prepozyta Kolegium Większego, a wkrótce potem (22 IX 1666) otrzymał z prezenty Uniwersytetu kanonię w kolegiacie Św. Anny w Krakowie.

Z początkiem 1670 r. P. wyjechał do Padwy. Dn. 19 IV t.r. immatrykulował się na tamtejszym uniwersytecie, gdzie podjął studia medyczne i już po kilku miesiącach (31 VII t.r.) otrzymał promocję na doktora medycyny. Jednocześnie uczestniczył w życiu organizacyjnym uczelni padewskiej, wybrany na konsyliarza nacji polskiej (21 IV 1670 – 11 II 1671). W lutym 1671 opuścił Padwę i udał się jeszcze na krótko do Rzymu. Zaraz po powrocie do Krakowa został powołany na bibliotekarza Kolegium Większego (17 IV 1671), w związku z fundacją ustanowioną wtedy przez prymasa Andrzeja Olszowskiego. Uroczystość ponownego otwarcia biblioteki 13 V t.r. uczcił mową na cześć fundatora (druk. pt. Immortalis munificentia… Andreae de Olszowa Olszowski, Kr. 1671). Za jego kadencji uchwalono ordynację zapisu Olszowskiego (1676), która stała się podstawą działalności biblioteki, zwłaszcza w dziedzinie stałego udostępniania zbiorów oraz zakupu i ewidencji książek. Przypuszcza się, że brał udział w pracy nad wprowadzeniem klasyfikacji działowej księgozbioru. W tym czasie kilkakrotnie reprezentował interesy Uniwersytetu: na sejmie 1672 r. w Warszawie i na sejmiku proszowickim (w l. 1672–9). Jak się wydaje, już wcześniej poświęcił się studiom teologicznym, skoro wiosną 1672, jako kanonik kolegiaty Św. Floriana w Krakowie (od 21 III t.r., jednocześnie zrezygnował wtedy z kanonii kolegiaty Św. Anny), został profesorem Wydziału Teologicznego. Dn. 15 IV odbył promocję na bakałarza teologii i wkrótce (21 I 1677) otrzymał jako zaopatrzenie plebanię we wsi Zielonki koło Krakowa (profesor Zielonecensis) oraz dziekanat kolegiaty Św. Anny, pod warunkiem zrzeczenia się godności kanonika Św. Floriana. Na podstawie dysertacji z dogmatyki (Quaestio theologica. De essentia Gratiae, Kr.) otrzymał 14 XII 1683 licencjaturę, a niedługo potem, po przedłożeniu tezy Quaestio theologica de dominio liberi arbitrii… (Kr.), uzyskał 27 I 1684 doktorat teologii, promowany wraz z dwoma innymi profesorami przez Marcina Winklera. W uroczystości tej uczestniczył król Jan III Sobieski z rodziną oraz liczni dostojnicy, m. in. bp krakowski Jan Małachowski i bp warmiński Michał Radziejowski, późniejszy kardynał. Już pod koniec lat siedemdziesiątych rozpoczął w Uniwersytecie wielostronną działalność organizacyjną. Zarządzał wieloma fundacjami, m. in. był prowizorem kilku borkarn oraz długoletnim prowizorem Bursy Jerozolimskiej (1683–92), W. Śmieszkowica (1681–4) i Starnigielskiej (m. in. 1684–6); w l. 1681–4 prowadził gospodarkę i finanse uczelni jako prokurator Uniwersytetu, kilkakrotnie pełnił urząd dziekana Wydziału Teologicznego, m. in. w l. 1688 i 1693, przede wszystkim zaś wykazał dużą energię na urzędzie rektora (godność tę pełnił sześciokrotnie: w półr. zim. 1684/5, letnim 1685, zimowym 1685/6 oraz zimowym 1690/1, letnim 1691 i zimowym 1691/2). Obok tych funkcji sprawował pieczę nad pracą bibliotekarzy, wybrany w r. 1685 na prowizora biblioteki z tytułem «Supremus Bibliothecarius Cosminianus», w l. 1687–91 był administratorem Drukarni Kolegium Większego, a z początkiem lat dziewięćdziesiątych piastował godność prokuratora kanonizacji bł. Jana Kantego.

Od 4 XII 1682 P. scholastyk kurzelowski, z prezenty Uniwersytetu otrzymał również plebanię w Korczynie (27 VII 1686) oraz 14 V 1687 prepozyturę kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie i kanonię kolegiaty Św. Floriana w związku z czym w r.n. zrezygnował z dziekanatu Św. Anny i plebanii w Zielonkach. Słuchaczom Wydziału Teologicznego objaśniał w tym czasie traktaty o sakramentach («professor cursus sacramentalis»). Pełnił nadto obowiązki cenzora diec. krakowskiej, a od r. 1691 nosił tytuł sekretarza królewskiego. Pod koniec życia poświęcił się przede wszystkim pracy duszpasterskiej w kolegiacie Św. Floriana, gdzie od października 1694 był proboszczem. Zrzekł się wtedy prepozytury kolegiaty Wszystkich Świętych oraz scholasterii kurzelowskiej i powrócił do swych zainteresowań medycznych, a nawet wśród najbliższego grona uprawiał praktykę lekarską. W testamencie zapisał Uniwersytetowi sumę 3 000 zł, z której roczny czynsz w wysokości 210 zł przeznaczył na borkarnę dla studentów z rodzinnego Podlasia pochodzenia szlacheckiego; prowizorem fundacji ustanowił każdorazowego proboszcza kościoła Św. Floriana. Zmarł 24 V 1701 w Krakowie. Pamięć jego uczcili akademicy kilkoma panegirykami.

 

Epitafium z portretem malowanym na blasze w prezbiterium kościoła Św. Floriana w Kr.; – Estreicher; Słown. Pol. Teologów Katol., III; Niesiecki; Cerchowie M. i S., Pomniki Krakowa, Kr.–W. 1904 III 279; – Dobrzyniecka J., Drukarnie Uniwersytetu Jagiellońskiego 1674–1783, Kr. 1957; Hist. B. Jag., I; Przyboś A., Akademia Krakowska w II połowie w. XVII, w: Dzieje UJ, I; Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w powiecie włoszczowskim, Marjówka Opoczyńska 1932 s. 125; – Arch. nacji pol. w uniw. padewskim, I–II; Bielecki M., Tuba mirum spargens sonum, Kr. 1701; Metryka promowanych Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1639–1741, „Nasza Przeszłość” T. 3: 1947 s. 192, 194; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae in saeculis XV–XVIII, I pars 1, Kr. 1978 s. 554–5; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. UJ: rkp. 19, 20, 34, 38, 64, 65, 90, 143, akta papierowe 5091, 12821, 14342, 17358; B. Jag.: rkp. 220, 5359/10.

Wanda Baczkowska

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Michał Piotr Boym

ok. 1614 - 1659-08-22
jezuita
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Kazimierz Stanisław Stecki h. Radwan

między 1661 a 1678 - październik 1748
kasztelan kijowski
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.